KAR PAYI DAĞITIMI
Bütün işletmeler faaliyetlerini sürdürebilmek ve kuruluş amaçlarını gerçekleştirebilmek için kâr elde ederek çalışmak zorundadırlar. Şirket ortakları da kardan pay almayı amaçlarlar.
Kâr payı: Net dönem kârı veya geçmiş yıl karları ile serbest yedek akçeler üzerinden ortaklara ve kâra katılan diğer kimselere genel kurulca dağıtılmasına karar verilen tutarı, ifade eder.
Kâr payı avansı: Kâr payından mahsup edilmek üzere ara dönem finansal tablolara göre oluşan kârlar üzerinden hesaplanan tutarı, ifade eder.
Kurumlar Mali kâr üzerinden % 20 “2018’de %22 olarak uygulanacak” “kurumlar vergisini hesaplar ve vergi dairesine öderler.
Kurumlar vergisi mükellefleri, kâr dağıtım kararı aldıktan sonra, dağıtılacak kâr üzerinden ayrıca gelir vergisi hesaplayarak muhtasar beyanname ile beyan edip öderler. Kâr dağıtım kararı olmadan gelir vergisi stopajı yapılmaz. Gelir vergisi stopaj oranı % 15’tir. Ayrıca beyan sınırını aşan ortaklar MSİ nedeni ile Gelir vergisi beyanı vereceklerdir.
DÖNEM KARININ DAĞITILMASI İLE İLGİLİ ÖRNEK UYGULAMA
SANCAKPLAST A.Ş. NİN ESAS SERMAYESİ 300.000,00 TL OLUP BU SERMAYENİN TAMAMI ÖDENMİŞTİR. 2017 YILINDA 720.000,00 TL KAR ELDE EDİLMİŞTİR. MATRAHA EKLENECEK UNSURLARIN TOPLAMI 27.000,00TL DİR. MATRAHDAN İNDİRİLECEK UNSURLARIN TOPLAMI 21.000,00 TL DİR. KARIN TAMAMI DAĞITILACAKTIR.
SERMAYE :300.000,00
Ödenmiş Sermaye:300.000,00
DÖNEM KARI “2017” :720.000,00
HESAPLANAN KURUMLAR VERGİSİ :132.000,00
DÖNEM NET KARI :588.000,00
GEÇMİŞ DÖNEMLER ZARARI :90.000,00
1.TERTİP KANUNİ YEDEK AKÇE :31.500,00
Ödenmiş sermayenin yüzde 20'sine ulaşıncaya kadar Kar dağıtılsın veya dağıtılmasın öncelikle ilk aşamada kardan geçmiş yıl zararı mahsup edilir ve kalanın %5 oranı alınır
720.000,00(-)90.000,00=630.000,00%5=31.500,00
İŞLETMEDE BIRAKILMASI TASARRUFU ZORUNLU YASAL FONLAR 0,00
Sabit kıymet yenileme fonu (VUK 5 Md. 328),
Hisse senedi ihraç primleri,
Hisse senedi iptal kârları.
DAĞITILABİLİR NET DÖNEM KARI :466.500,00
I. TEMETTÜ :15.000,00
(ödenmiş sermaye x %5)
Adi Pay Senedi Sahiplerine
İmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine
Oydan yoksun Hisse Senedi Sahiplerine
Katılım Hisse Senedi Sahiplerine
İntifa Hisse Senedi Sahiplerine
Kurucu İntifa Senetleri Sahiplerine
Kar-Zarar Ortaklığı Belgesi Sahiplerine
Kara İştirakli Tahvil Sahiplerine
YÖNETİM KURULUNA TEMETTÜ 0,00
Genel kurul kararıyla yönetim kurulu üyelerine dağıtılması kararlaştırılan temettüyü kapsar.
II. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE :45.150,00
Dağıtılacak Kar x %10)
466.500,00(-)15.000,00x%10= 45.150,00
II. TEMETTÜ :406.350,00
Adi Pay Senedi Sahiplerine
İmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine
451.500,00(-)45.150,00=406.350,00
STATÜ YEDEKLERİ 0,00
Esas sözleşme uyarınca ayrılması gereken yedekleri kapsar
OLAĞAN DIŞI YEDEKLER 0,00
İşletmede olağanüstü durumlar dikkate alınarak bırakılan yedek veya geçmiş dönemle ilgili dağıtım konusu yapılmayan kârları ifade eder.
DİĞER YEDEKLER : 0,00
Genel kurul kararıyla ayrılan diğer yedeklerdir.
ÖZEL FONLAR 0,00
Çeşitli mevzuat hükümleri gereği işletmede bırakılan fonlardır
TOPLAM DAĞITILACAK TEMETTÜ :421.350,00
(I. Temettü + II. Temettü)= 421.350,00
TEMETTÜ GELİR VERGİSİ :63.202,50
(Toplam Temettü Tutarı x %15
421.350,00%15= 63.202,50
63.202,50
ORTAKLARA DAĞITILACAK NET TEMETTÜ :358.147,50
ÖRNEK HAKKINDA AÇIKLAMALAR
A - I.TERTİP YASAL YEDEK AKÇENİN HESAPLANMASI
İster kar dağıtılsın isterse dağıtılmasın ilk önce I.YEDEK AKÇE ayrılır.
6102 SAYILI YASA MADDE 519 göre Kanuni Yedek Akçe
I. Tertip kanuni yedek akçe:
Yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılır.
II. Tertip kanuni yedek akçe:
Dağıtılmasına karar verilen karın yüzde onu tutarında ıı. Tertip yedek akçe ayrılır
Örneğimizde A.Ş. nin 2017 yılı bilanço karı: 720.000,00
Geçmiş yıl bilanço zararı ( - ) : 90.000,00
I.TERTİP YASAL YEDEK AKÇENİN MATRAHI: 630.000,00
I.TERTİP YASAL YEDEK AKÇE : 31.500,00
630.000%5= 31.500,00 TL
B – I.TERTİP TEMETTÜ’NÜN HESAPLANMASI
6102 Sayılı TTK 519/2.c bendi ile %5 oranında kar payının “birinci temettü” dağıtılması zorunlu hale gelmiştir. Buna karşın Holdinglerin %5 oranında kar payı dağıtma mecburiyeti yoktur.
Bu durum karşısında, şirketlerin yılsonu dönem karlarından (yasal kesintiler ve geçmiş yıl zararları mahsup edildikten sonra kalan kısım) çıkması halinde, ertesi yıl yapılacak olağan genel kurulunda TTK’ nun 519.maddesi gereğince ödenmiş sermayenin %5’i kadar kar payı dağıtma kararı almalarının mecburi olduğunu her sorumlunun bilmesi ve uygulaması zorunludur. Ancak, bu konuda tartışma vardır. Tartışma son bulmamıştır.
Örneğimizde,
I. Tertip Temettü tutarı 300.000,00X%5=15.000,00 TL
C – II. TERTİP YEDEK AKÇE’NİN HESAPLANMASI
Karın dağıtılmasına karar verildiği zamanda bu hesaplama yapılır.
Türk Ticaret Kanunu’nun 519/2’nci maddesi uyarınca dağıtılan kârdan birinci temettü düşüldükten sonra kalan tutar II’nci tertip yedek akçenin matrahını oluşturur. Bu tutarın yüzde onu “ikinci tertip yedek akçe” olarak ayrılacaktır. Kanun hükmünde, ikinci tertip yedek akçe, pay sahipleri ile kâra iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış olan kısmın (ortaklar ve diğer kimselere dağıtımına karar verilen kârın tamamından) yüzde onu ikinci tertip yedek akçe olarak ayrılacaktır.
Örneğimizde;
Dağıtılabilir dönem net karı 466.500,00 TL dir.
Birinci Temettü 15.000,00 TL dir.
2.Tertip Yedek Akçe Matrahı: 466.500,00 (-) 15.000,00= 451.500,00 TL
II. Tertip Yedek Akçe 451.500,00 %10=45.150,00 TL
D – II. TERTİP TEMETTÜ’NÜN HESAPLANMASI
Genel kurul kararıyla ortaklara dağıtılması kararlaştırılan ikinci tertip temettüdür. Ortaklara birinci temettü Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan hüküm gereğince yani yasal zorunluluk gereğince ayrılmaktadır. Oysa ikinci temettü genel kurul kararına bağlı olarak dağıtılacaktır.
Örneğimizde;
Dağıtılabilir Dönem Net Karı: 466.500,00
Birinci Temettü ( - ) : 15.000,00
İkinci Tertip Yedek Akçe (-): 45.150,00
İkinci Temettü: 406.350,00 TL
YEDEKLERDEN DAĞITIM “DAĞITILMAMIŞ KARLAR”
Kurumlar dönem sonunda oluşan kârlarını ya ortaklarına dağıtır ya da söz konusu kârı şirket bünyesinde tutarlar. İşletmelerin önceki dönemlerde elde ettikleri, ortaklara dağıtılmayan ve ilgili yedek hesaplarına alınmayan kârlar bir sonraki dönem bilançosunda “Geçmiş Yıl kârları” hesabında gösterilmekte ve şirket kâr edip bu kârı dağıtmadığı sürece yıllar itibariyle bu hesapta çoğalmaktadır.
Geçmiş yıl kârlarının dağıtımı ile ilgili yıl bazında herhangi bir süre sınırlaması söz konusu değildir.
Geçmiş yıl karının dağıtılmasına karar vermeden önce; Kurum kazancının vergilendirilmiş olması, ister kar dağıtılsın isterse dağıtılmasın I. Yedek Akçenin ayrılmış olması, ister kar dağıtılsın isterse dağıtılmasın I. Temettünün dağıtılmış olması, hususları kontrol edilir ve neticede; gerekli hususlar yerine getirilmiş ise hemen geçmiş yıllardan kar dağıtılması kararı alınır ve uygulanır. Eğer eksik varsa eksiklikler giderilir ve ondan sonra geçmiş yıl karlarından kar dağıtma kararı alınır.
Halka Açık Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı:
Halka açık anonim şirketlerin kâr dağıtımına ait ilkelere TTK yanında SPK’de (sermaye piyasası kurulu) tespit etmektedir. SPK'ye göre halka açık anonim şirketlerde, şirket esas sözleşmesinde birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur. Ayrılması gereken yedek akçeler ve 1. temettü ayrılmadıkça kâr ertesi yıla devredilemez, başka yedek akçe ayrılamaz.
ÖRNEK UYGULAMA
HALKA AÇIK ANONİM ŞİRKETLERDE KAR DAĞITIMI
NOMİNAL SERMAYE : 2.000.000,00
ÖDENMİŞ SERMAYE : 2.000.000,00
DÖNEM KARI : 800.000,00
MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 0,00
MATRAHTAN İNDİRİLECEK UNSURLAR : 0,00
KURUMLAR VERGİSİ MATRAHI : 800.000,00
HESAPLANAN KURUMLAR VERGİSİ : 160.000,00
DÖNEM KARI :640.000,00
1.TERTİP YEDEK AKÇE TUTARI
1.Tertip yedek akçe ödenmiş sermayenin %20 sine ulaşıncaya kadar her yıl net karın ”Dönem karı(-) Geçmiş yıl zararları) % 5 oranında ayrılır.
1.TERTİP YEDEK AKÇE ÜST SIN 2.000.000,00 %20 = 400.000,00
CARİ DÖNEME KADAR AYRILAN 1. TERTİP YEDEK AKÇE TUTARI :150.000,00 AYRILABİLECEK AZAMİ 1.TERTİP YEDEK AKÇE TUTARI : 350.000,00
BU DÖNEM AYRILACAK 1.TERTİP YEDEK AKÇE TUTARI :40.000,00
800.000,00%5= 40.000,00
1.TEMETTÜ TUTARI : 30.000,00
Dönem Karı: 800.000,00
Kurumlar Vergisi (-)160.000,00
1.Tertip Yedek AkçeL-)40.000,00
Dağıtabilir Kar:600.000,00
1.Temettü: 30.000,00
2.TERTİP YEDEK AKÇE TUTARI : 57.000,00
Dönem Karı : 800.000,00
Kurumlar Vergisi(-):160.000,00
1.Tertip Yedek Akçe(-)40.000,00
1.Temettü (-)30.000,00
2.Tertip Yedek Akçe Matrahı 570.000,00
2.Tertip Yedek Akçe 570.000,00%10=57.000,00
2. TEMETTÜ TUTARI 513.000,00
Dönem Karı: 800.000,00
Kurumlar Vergisi(-):160.000,00
1.Tertip Yedek Akçe(-)40.000,00
1.Temettü (-)30.000,00
2.Tertip Yedek Akçe (-)57.000,00
2.Temettü 513.000,00
GELİR VERGİSİ STPJ TUTARI :81.450,00
1.Temettü 30.000,00
2.Temettü 513.000,00
Gelir Vergisi STPJ Matrahı 543.000,00
Gelir Vergisi STPJ 543.000,00%15=81.450,00
PAY BAŞINA TEMETTÜ TUTARI
Hisse başına temettü=(1.Temettü+2.Temettü)/Pay senedi sayısı
Hisse başına temettü= (30.000,00+513.000,00/2.000.000,00=0,2715
Hisse Senedinin Değeri 2.000.000,00/2.000.000,00=1TL
Pay başına düşen temettü yüzdesi = Hisse başına temettü tutarı/hisse senedi değeri = 0,2715=%2715
KAR PAYI AVANSI
Kâr payı avansı dağıtım şartları
Şirketlerin kâr payı avansı dağıtabilmeleri için, şirket genel kurulunca kâr payı avansı dağıtılmasına ilişkin karar alınması ve kâr payı avansı dağıtılacak hesap döneminde hazırlanan üç, altı veya dokuz aylık ara dönem finansal tablolara göre kâr edilmiş olması gereklidir.
Dağıtılacak kâr payı avansı tutarı ve hesaplanması
Dağıtılacak kâr payı avansı; varsa geçmiş yıllar zararlarının tamamının, vergi, fon ve mali karşılıkların, kanunlara ve sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçelerin, varsa imtiyazlı pay sahipleri, intifa senedi sahipleri ve kâra katılan diğer kimseler için ayrılacak tutarların, oluşan ara dönem kârından indirilmesi suretiyle hesaplanır. Ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemez.
Aynı hesap dönemi içinde izleyen ara dönemlerde de kâr oluşması halinde dağıtılacak kâr payı avansı tutarı birinci fıkrada belirtilenlerin yanı sıra önceki ara dönem veya dönemlerde ödenmiş olan kâr payı avansı tutarları da indirilerek hesaplanır. Ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemez.
Dağıtılacak kâr payı avansı tutarının hesaplanmasına ilişkin tablonun biçimsel yapısı
KÂR PAYI AVANSI TUTARININ HESAPLANMASINA İLİŞKİN TABLO ARA DÖNEM KÂRI
Varsa Geçmiş Yıl Zararları (-)
Kurumlar Vergisi (-)
Gelir Vergisi Kesintileri (-)
Diğer Vergi ve Benzerleri (-)
1. Tertip Kanuni Yedek Akçeler1 (-)
İsteğe Bağlı Yedek Akçeler2 (-)
İmtiyazlı Pay Sahipleri İçin Ayrılan Tutar* (-)
İntifa Senedi Sahipleri İçin Ayrılan Tutar* (-)
Kâra Katılan Diğer Kimseler İçin Ayrılan Tutar* (-)
Varsa Daha Önceki Ara Dönemlerde Ödenen Kâr Payı Avansı Tutarı (-)
KÂR PAYI AVANSINA ESAS TEŞKİL EDEN TUTAR
Kâr Payı Avansına Esas Teşkil Eden Tutarın Yarısı (-)
DAĞITILABİLECEK KÂR PAYI AVANSI TUTARI
2. Tertip Kanuni Yedek Akçeler3(-)
ÖDENECEK KÂR PAYI AVANSI TUTARI
YMM/BD HASAN SANCAK
Kaynakça
- 6102 sayılı Türk Ticaret kanunu
- 5520 sayılı Kurumlar Vergisi kanunu
- 213 sayılı Vergi Usul Kanunu
- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu
- Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri
