I- GİRİŞ

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu(1) (TTK(2))’na göre, limited şirketin yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa ya da tüm ortaklara veyahut ortak olmayan üçüncü kişilere verilebilir. Ortaklardan en az birisinin, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması şarttır. Kanuna göre şirkette tek müdürün olması, yönetim organının varlığı açısından yeterli görülmüştür. Ancak, şirkette birden fazla müdürün bulunması mümkündür ve bunların sayısı konusunda yasal olarak herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. TTK, müdürlerin birden fazla olmaları durumunda onların bir kurul olduğunu belirterek anonim şirketteki yönetim kuruluna özgü bir işleyiş kuralını hükme bağlamış ve birden fazla müdürü bulunan limited şirketlerde, bunlardan birinin, şirketin ortağı olup olmadığına bakılmaksızın, genel kurul tarafından müdürler kurulu başkanı olarak atanmasını şart koşmuştur(3).

Limited şirketin müdürleri, Kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlâl ettikleri takdirde, hem şirkete hem ortaklara hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu olurlar. Müdürlerin sorumluluğuna gidilebilmesi için bir zararın oluşması ve bu zarara kusur ile sebebiyet verilmesi şarttır. Hüküm, hem doğrudan hem de dolayısıyla zarara uygulanır. TTK, hukukî sorumluluğa ilişkin bu genel düzenleme yanında, birden fazla kişinin verdiği zararın tazminine, bir başka deyişle müteselsil sorumluluğa ilişkin olarak, bugüne kadar geçerli olan mutlak teselsül anlayışı yerine, teselsülen sorumlu bulunan miktarda her bir borçlu bakımından farklılaşmaya gidilmesine cevaz veren farklılaştırılmış teselsül ilkesini kabul ederek bu alanda önemli bir yeniliğe imza atmıştır(4). Uygulamada, zaman zaman şirket ortakları ile müdürler arasında birtakım anlaşmazlıkların ve uyuşmazlıkların yaşanması, bu durumun da şirket içi huzursuzluklara sebebiyet vermesi mümkündür. Yaşanan bu anlaşmazlıklarda, genelde müdür olan kişinin, aile şirketi dahi olsa, diğer ortakları bilgilendirmeden tek başına şirketi idare etme arzusu öne çıkmakta yahut şirket müdürlerinin kasıt, ihmal ya da basiretsizlikleri ile şirketi kötü yönetmeleri, şirketin ve ortakların zararına karar alıp uygulamaları gündeme gelmekte, bu sebeplerle de diğer ortaklar müdürlerin bir şekilde görevden alınmalarını yahut yetkilerinin kısıtlanmasını talep edebilmektedir(5). İşte bu çalışmada, limited şirket müdürlerinin haklı sebeplerle azline değindikten sonra azil davasının kime karşı açılması gerektiği hususu ele alınacaktır.

II- LİMİTED ŞİRKET MÜDÜRLERİNİN HAKLI SEBEPLERLE AZLEDİLMESİ

TTK’da limited şirket müdürlerini azletme (görevden alma) yetkisi, kural olarak, şirket genel kuruluna tanınmıştır. TTK’nın 630. maddesi uyarınca, limited şirket genel kurulu, müdürü veya müdürleri görevden alabilir; yönetim hakkını ve temsil yetkisini sınırlayabilir. Burada, eski kanundaki gibi ortak olan ve olmayan müdür şeklinde bir ayrım söz konusu değildir. Limited şirket müdürü ister ortak olsun isterse olmasın, genel kurul, her zaman için bu yetkisini kullanıp müdürleri görevden alabilir.

TTK’nın 620. maddesine göre, Kanunda veya şirket sözleşmesinde aksi öngörülmediği takdirde, seçim kararları dâhil, tüm genel kurul kararları, toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu ile alınabildiğinden, eğer şirket sözleşmesinde aksine bir düzenleme yok ise, limited şirket genel kurulu, müdürün görevden alınması hususunu, toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu ile kararlaştırabilir.

Bununla birlikte, genel kurulca müdürün azli hususunun karara bağlanması her zaman için mümkün olmayabilir. Örneğin, görevden alınmak istenen müdürün şirketin çoğunluk hissesine sahip olması halinde, müdür dışındaki ortaklar yeterli çoğunluğu sağlayamayacağından, genel kurulun gündemine gelen müdürün azli hususu reddedilir. İşte Yasa Koyucu, bu gibi, genel kurulun müdürleri görevden almaması veya yönetim hakkını ve temsil yetkisini sınırlamaması hâllerini de göz önünde bulundurarak, şirket ortaklarına mahkemeye başvuru hakkı tanımıştır. TTK’nın m.630/f.2 hükmüne göre, limited şirket ortakları, haklı sebeplerin varlığında, şirket müdürlerinin yönetim hakkının ve temsil yetkilerinin kaldırılmasını veya sınırlandırılmasını mahkemeden isteyebilirler. Haklı sebepler TTK’nın 630. maddesinin üçüncü fıkrasında tanımlanmıştır. Anılan fıkraya göre, yöneticinin, özen ve bağlılık yükümü ile diğer kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini ağır bir şekilde ihlâl etmesi veya şirketin iyi yönetimi için gerekli yeteneği kaybetmesi haklı sebep olarak kabul olunur. Bu durumda, davacı ortağın, öncelikle şirket müdürünün azli veya temsil yetkisinin sınırlandırılmasını gerektiren haklı sebeplerin varlığını ispat etmesi gerekir.

III- HAKLI SEBEPLE AZİL DAVASININ KİME KARŞI AÇILACAĞI HUSUSU VE YÜKSEK YARGININ BU KONUDAKİ GÖRÜŞÜ

Limited şirketler hukuku yönünden, müdürler aleyhine haklı sebeple azil davasının kime yahut kimlere karşı açılması gerektiğinin ortaya konulması önem arz etmektedir. Zira, uygulamaya baktığımızda, ilk derece mahkemelerinin husumetin doğru hasma gösterilmediği, bu nedenle de dava şartı yokluğu bulunduğu gerekçesiyle azil davalarını usulden reddettiklerini görmekteyiz. 

Örneğin; somut olayımızda, “şirketin ve ortaklarının zararına sebep olduğu, yasadan ve ana sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal ettiği, yönetim yetkisini kötüye kullandığı, eşit işlem borcuna aykırı davrandığı, bilgi edinme hakkını engellediği, uzun süre boyunca ortaklar kurulu toplantısının yapılmadığı, kâr payı ödenmediği, diğer ortağı ile aynı iş kolunda ve aynı bölgede faaliyet gösteren başka bir şirket kurduğu ve kurulan bu şirketin müdürü olduğu, bu haliyle rekabet yasağına aykırı hareket ettiği, müşteri çevresini bu şirkete aktardığı, şirketin içinin boşaltılarak yeni kurulan şirkete aktarıldığı, şirket defterlerinin usulüne uygun tutulmadığı, kötü niyetli ve basiretsiz yönetim nedeniyle şirketin zarar ettiği yahut zarar etmiş gibi gösterildiği” iddialarıyla limited şirket müdürünün azli dava edilmiştir.

Mahkeme ise, müdürlük görevinden azil için haklı nedenin oluştuğu, ancak müdürlükten azli istenen şirketin davalı olarak gösterilmediği gerekçesiyle davanın usulden reddine karar vermiştir.

Anılan kararın temyiz edilmesi üzerine, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi “şirket müdürünün azli davalarında husumetin, azli istenen müdüre yöneltilmesi gerekli ve yeterli olup, ayrıca limited şirketin dava edilmesi zorunlu değildir. Bu nedenle mahkemece, işin esasına girilmesi ve sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile davanın usulden reddine karar verilmesi yerinde görülmemiş, kararın davacı yararına bozulması gerekmiştir.” diyerek, müdürlükten azil davalarında husumetin azli istenen müdüre yöneltilmesinin gerekli ve yeterli olduğuna, ayrıca şirketin dava edilmesine gerek olmadığına, bu yönüyle şirketin dava edilmemesinin davanın usulden reddini gerektiren bir sebep olmadığına hükmetmiştir(6).

Benzer şekilde, Yargıtay 11. HD’nin 20.02.2018 tarihli ve E.2016/8014, K.2018/1246 sayılı kararında “Mahkemece, husumetin müdür dışında ayrıca şirkete de yöneltilmesi gerektiğinden bahisle davanın reddine karar verilmiştir. Ancak, TTK’nin 630/2 maddesi ve Dairemizin yerleşmiş kararlarında da benimsendiği üzere (11. HD 25.03.2002 tarih 10398/2664 sayılı kararı), haklı sebeple azil davasında husumetin azli istenen müdüre yöneltilmesi gerekli ve yeterlidir. Bu nedenle davanın esasına girilerek karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiş hükmün bozulması gerekmiştir.”; 15.01.2018 tarihli ve E. 2016/6365, K.2018/236 sayılı kararında da “Şirket müdürünün azli davalarında husumetin azli istenen müdüre yöneltilmesi gerekli ve yeterli olup, ayrıca limited şirketin dava edilmesi zorunlu değildir. Bu durum karşısında, davalı şirket hakkındaki davanın husumet yokluğu nedeniyle usulden reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde davalı şirket aleyhine hüküm kurulması doğru olmamış, kararın bozulması gerekmiştir.” denilerek, haklı nedenlerle limited şirket müdürünün azli istemine ilişkin davalarda ayrıca limited şirketin dava edilmesinin zorunlu olmadığı yönündeki görüş yerleşik hale getirilmiştir.

IV- ÖZET VE SONUÇ

Limited şirket müdürlerini azletme yetkisi, kural olarak, şirket genel kuruluna tanınmıştır. Eğer şirket sözleşmesinde aksine bir düzenleme yok ise, limited şirket genel kurulu, müdürün veya müdürlerin görevden alınmaları hususunu, toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu ile kararlaştırabilir. Limited şirket ortakları ise, haklı sebeplerin varlığında, şirket müdürlerinin yönetim hakkının ve temsil yetkilerinin kaldırılmasını veya sınırlandırılmasını mahkemeden isteyebilirler. Müdürlerin, özen ve bağlılık yükümü ile diğer Kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini ağır bir şekilde ihlâl etmesi veya şirketin iyi yönetimi için gerekli yeteneği kaybetmesi haklı sebep olarak kabul edilir.

Zaman zaman ilk derece mahkemelerince, sadece azli istenen müdürün değil aynı zamanda şirketin de davalı olarak gösterilmesi gerektiği gerekçesiyle açılan azil davalarının usulden reddine yönelik kararlar alınsa da, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin haklı nedenlerle limited şirket müdürünün azli istemine ilişkin davalarda ayrıca limited şirketin dava edilmesinin zorunlu olmadığına, husumetin azli istenen müdüre yöneltilmesinin gerekli ve yeterli olduğuna, bu yönüyle şirketin dava edilmemesinin davanın usulden reddini gerektiren bir sebep olmadığına dair yerleşik kararları mevcuttur. Dolayısıyla, limited şirket ortakları tarafından haklı sebeple müdür azline ilişkin davaların sadece azli istenen müdüre veya müdürlere karşı açılması yeterlidir. Bununla birlikte, dava açan ortakların, öncelikle şirket müdürünün azlini gerektiren haklı sebeplerin varlığını mahkemeye karşı ispat etmeleri gerektiğini unutmamaları gerekir.

Soner ALTAŞ*

Yaklaşım / Kasım 2022 / Sayı: 359

*        Dr. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi

(·)         Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurum’u bağlamaz.

(1)         6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14 Şubat 2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

(2)         Çalışmamızda, 13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için TTK kısaltması kullanılmıştır.

(3)         Soner ALTAŞ, Limited Şirket Müdürlerinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakları, Mali Çözüm Dergisi, S.125, 2014, s.146

(4)         Soner ALTAŞ, Limited Şirket Müdürlerinin Şirket Zararına İlişkin Sorumlulukları ve Farklılaştırılmış Teselsül İlkesi, Vergi Dünyası Dergisi, S.405, 2015, s.74; Göktürk, Kürşat, Can, Mehmet Çelebi, Farklılaştırılmış Teselsülün –Özellikle- Dış İlişki Bakımından Anlamı ve Bankacılık Kanunu’nun Şahsi İflas Sorumluluğu İle Karşılaştırılması, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, S.2, 2011, s.249

(5)         Soner ALTAŞ, Limited Şirket Müdürlerinin Genel Kurul Kararıyla Ya da Haklı Sebepler Azledilmesi, Vergi Dünyası Dergisi, S.445, 2018, s.134

(6)         Yargıtay 11. HD’nin 29.04.2019 tarihli, E.2018/1597, K.2019/3235 sayılı Kararı.