Katma Değer Vergi Kanununda ilk sorumluluk uygulaması 19 Seri Numaralı KDV Genel Tebliği ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 18. Maddesi Kapsamına Giren İşlemler için getirilmiş, akabinde bu düzenlemeyi 30 Seri Numaralı Tebliğ ile Reklam Verme İşlemlerinde sorumluluk uygulaması takip etmiştir. Anılan düzenlemelerin tamamı tam tevkifat uygulamasına ilişkindir. Kısmı tevkifat uygulaması ise ilk kez 51 Seri Numaralı KDV uygulama Genel Tebliği ile Fason Olarak Yaptırılan Tekstil ve Konfeksiyon İşleri İle Hurda Metal Alımlarında getirilmiştir.

3065 sayılı Kanunun (9/1) inci maddesine göre, mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutma yetkisine sahiptir. Maliye Bakanlığı bu yetkisini birçok kez kullanmıştır.

KDV tevkifatı uygulaması, teslim veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan verginin, teslim veya hizmeti yapanlar tarafından değil, bu işlemlere muhatap olanlar tarafından kısmen veya tamamen vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilip ödenmesidir. “Tam tevkifat” işlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tamamının işleme muhatap olan alıcılar tarafından beyan edilip ödenmesi; “Kısmi tevkifat” ise hesaplanan verginin Maliye Bakanlığınca belirlenen kısmının, işleme muhatap olan alıcılar tarafından, diğer kısmının ise işlemi (teslim veya hizmeti) yapan tarafından beyan edilip ödenmesidir.

Tevkifatlı Faturalarda Düzeltme İşlemleri

Mal İadeleri:

Mal   iadelerinde   düzeltme,   işlem   bedeli   üzerinden   hesaplanan   verginin tevkifata tabi tutulmayan

Hizmet İadeleri:

Tevkifat uygulaması kapsamında bulunan hizmetlerde düzeltme, ifa edilen hizmetin iadesi söz konusu olmayacağından, faturanın hizmetin ifasından önce düzenlendiği durumlarda hizmetten tamamen vazgeçilmesi ya da hizmetin sözleşme şartlarına uygun olarak gerçekleştirilmemesi nedeniyle işlemin matrahında bir değişiklik meydana gelmesi halinde yapılabilecektir.

ÖRNEK: Demir Ticareti ile uğraşan satıcı (A), 10/08/2022 tarihinde İnşaat firması alıcı (B)'ye 5.000.000,00 TL karşılığında demir teslim etmiş, hesaplanan (5.000.000,00  x  0,18  =)  900.000,00  TL  KDV’nin  540.000,00  TL’lik  kısmı (A)’ya ödenmiş ve onun tarafından I Numaralı KDV beyannamesinde hesaplanan KDV olarak beyan edilmiş, kalan 360.000,00 TL’lik kısmı ise Alıcı (B) tarafından tevkifata tabi tutulmuş ve Ağustos/2022 dönemi 2 Numaralı KDV beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilmiştir.

İşleme ilişkin fatura Alıcı (B) tarafından 21/08/2012 tarihinde yasal kayıtlara alınmıştır. Alıcı (B), Satıcı (A)’ya ödediği 540.000,00 TL ile sorumlu sıfatıyla beyan ettiği 360.000,00 TL olmak üzere toplam 900.000,00 TL’yi Ağustos/2022 dönemine ait 1 No.lu KDV Beyannamesinde indirim konusu yapmıştır.

Satıcı (A) demir satışı için 5.000.000,00 TL+ KDV (900.000,00 TL) aşağıda yer alan faturayı düzenlemiştir.

Satıcının (A) Muhasebe Kayıtları

Satıcı tarafından düzenlenen faturada yer alan KDV’nin tahsil edilen kısmı hesaplanan KDV olarak beyan edilir.

Alıcının (B) Muhasebe Kayıtları

Alıcı tarafından adına düzenlenen faturada yer alan KDV’nin hem sorumlu sıfatıyla beyan edilen kısmı hem de satıcıya ödenen kısmı indirim KDV olarak dikkate alınır.

Söz konusu demirin 1.250.000,00 TL’lik kısmı 10/9/2022 tarihinde Satıcı (A)’ya iade edilmiştir. Düzeltme, işlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tevkifata tabi tutulmayan kısmı olan 540.000,00 TL üzerinden gerçekleştirilecektir. İade tutarına isabet eden tevkifata tabi tutulmayan KDV tutarı (1.250.000,00/5.000.000,00=0,25* 540.000,00=) 135.000,00 TL satıcıya faturalandırılacaktır. Burada KDV matrahı ile yansıtılan KDV arasında oransal bir uyumsuzluk söz konusu olmasının önemi bulunmamaktadır.

Bu durumda Alıcı (B), Satıcı (A)’ya 1.250.000,00 + 135.000,00=) 1.385.000,00 TL’lik fatura düzenleyecek, mal iadesinin gerçekleştiği dönemde, 135.000,00 TL’yi 1 No.lu KDV Beyannamesi ile hesaplanan KDV olarak beyan edecektir. Aynı KDV tutarı satıcı tarafından indirim konusu yapılacaktır.

Mal iadesinin satışla aynı vergilendirme döneminde olması durumunda ilk faturanın iptali ve yeniden fatura düzenlenmek suretiyle işlem gerçekleştirilmektedir. Tebliğ düzenlemesinde ise iadenin aynı vergilendirme döneminde veya farklı vergilendirme döneminde olması ile ilgili ayrıma gidilmemiş olup, düzeltmenin işlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tevkifata tabi tutulmayan kısmı dikkate alınmak suretiyle yapılması öngörülmüştür.

Satıcının (A) Muhasebe Kayıtları

Alıcının(B) Muhasebe Kayıtları

Döviz Cinsinden Tevkifatlı Fatura Düzenlenmesi Durumunda Kur Farkının Satıcı Lehine ve Aleyhine Oluşması

Tebliğ düzenlemesinde fiyat farkı, kur farkı ve benzeri nedenlerle tevkifata tabi işlemin bedelinde sonradan bir artış ortaya çıkması halinde, bu artış ile ilgili olarak fatura düzenlenerek KDV hesaplanması ve hesaplanan KDV üzerinden tevkifat uygulanması öngörülmüştür. Tebliğ düzenlemesinde bu durum nettir. Öte yandan, tevkifata tabi işlemin bedelindeki artışta tevkifat sınırlamasına ilişkin hükümler de geçerli olmayacaktır.

Gelelim kur farkının alıcı aleyhine, satıcı lehine değişmesi durumuna. Tebliğ düzenlemesinde “Alıcı lehine, ödemenin yapıldığı tarihte kur farkı oluşması halinde ise kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerektiği, böylece, matrahta oluşan azalma tutarının, tevkifata tabi tutulmayan KDV tutarı ile birlikte, satıcı tarafından alıcıya iade edileceği” hüküm ve açıklamalarına yer verilmiştir.

Bilindiği üzere bedelin döviz cinsinden ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde (Mal Teslimine Bağlı Fatura Tarihinden Sonra), fatura tarihi ile ödeme tarihi arasında satıcı lehine ortaya çıkan kur farkı için satıcı tarafından katma değer vergili fatura düzenlenecektir. Katma Değer Vergisi Oranı olarak teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte mal için uygulanan oran esas alınmak suretiyle işlem yapılacaktır.

Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

Döviz cinsinden tevkifatlı düzenlenen faturadan sonra bedelin tahsil edildiği tarihte döviz kurunun alıcı lehine düşmesi durumunda matrahta oluşan azalış tutarı, tevkifata tabi tutulmayan KDV tutarı ile birlikte, satıcı tarafından alıcıya iade edilecektir.

ÖRNEK: Demir Ticareti ile uğraşan Satıcı (A), 10/08/2022 tarihinde İnşaat firması Alıcı (B)'ye KDV hariç 100.000,00 Amerikan Doları (1$=15 TL) karşılığında demir teslim etmiş, hesaplanan (1.500.000,00 x 0,18 =) 270.000,00 TL KDV’nin 162.000,00 TL’lik kısmı Satıcı (A)’ya ödenmiş ve onun tarafından I Numaralı KDV beyannamesinde hesaplanan KDV olarak beyan edilmiş, kalan 108.000,00 TL’lik kısmı ise Alıcı (B) tarafından tevkifata tabi tutulmuş ve Ağustos/2022 dönemi 2 Numaralı KDV beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilmiştir.

İşleme ilişkin fatura Alıcı (B) tarafından 21/08/2012 tarihinde yasal kayıtlara alınmıştır. Alıcı (B), Satıcı (A)’ya ödediği 162.000,00 TL ile sorumlu sıfatıyla beyan ettiği 108.000,00 TL olmak üzere toplam 270.000,00 TL’yi Ağustos/2022 dönemine ait 1 No.lu KDV Beyannamesinde indirim konusu yapmıştır.

Eylül 2022 tarihinde mal bedeli olan 118.000 Amerikan Doları ödenmiştir.

(1$=14 TL)

Döviz kurundaki 1 TL’lik düşüş alıcı lehine KDV matrahını (100.000$*1=)100.000,00 TL azaltmıştır.

Matrahta oluşan azalış tutarı 100.000,00TL, tevkifata tabi tutulmayan KDV tutarı ile birlikte ((100.000,00/1.500.000,00=0,0667* 162.000,00=) 10.800,00 TL) satıcıya faturalandırılacaktır.

Bu durumda Alıcı (B), Satıcı (A)’ya 100.000,00 + 10.800,00=) 110.800,00 TL’lik fatura düzenleyecek, mal iadesinin gerçekleştiği dönemde, 10.800,00 TL’yi 1 No.lu KDV Beyannamesi ile hesaplanan KDV olarak beyan edecektir. Aynı KDV tutarı satıcı tarafından indirim konusu yapılacaktır.

“Bilgiyi paylaşarak, insanların başarıya bizden daha kolay ulaşmalarını sağladığımız için mutluluk duyabilmeliyiz."

Kaynak, Soner ÜLGEN, Yeminli Mali Müşavir, CPA,  www.northwestymm.com

Aynı konuda başka bir makale, 

KDV Tevkifatına Tabi Mal veya Hizmetlerle İlgili Kur Farkları, Fiyat Farkları, Vade Farkları İçin ve Bu Malların İadesi Durumunda Fatura Düzenleme Şekli