Özet:

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi konusu, 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) ile 4 Eylül 2018 tarihinden itibaren altı ay süre ile ihracat bedellerinin 180 gün içerisinde Türkiye’ye getirilme ve %80’ini bir bankaya bozdurma zorunluluğu getirilmişti.

İhracat bedeli dövizlerin yurda getirilmesi ve getirilen dövizin bozdurulmasına ilişkin uygula süresi birkaç defa uzatıldı ve sonun da süre aynı kalmasına karşılık getirilen dövizin bozdurulma zorunluluğu sonunda kaldırıldı.

Gümrük Beyannamesine (GB) eklenen 28 no’lu bölüm ile yapılan ihracatla ilgili bankacılık bilgileri istenmektedir. GB’ndeki 28 no’lu kutuya, Finansal ve bankacılık verileri yazılmaktadır.  Bu kutunun ilk satırına ihracat işlemlerine aracılık eden bankanın adı ve şubesi yazılır. İkinci satırına ise kambiyo mevzuatına göre yapılan ödeme şekli kaydedilir.

Bankalara getirilen ihracat bedelinin bozdurulması zorunlu olmadığından, ihracat bedelinin süresinde yurda getirildiği ve mevzuata uygunluğunun tevsiki için bankalarca “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” düzenlenecek ve ihracat hesabının kapatılması bu belgeye göre yapılabilecektir.

İhracat bedellerinin, yurda getirilmesi sürelerinin ve bankalarda bozdurulması koşullarının takibi, ihracat yapan şirketlerin muhasebe ve finans birimlerine zor günler yaşatıyor.

2018 yılına kadar ihraç bedellerinin yurda getirilmesi ve getirilen dövizlerin bozdurulması sorunu bulunmamaktaydı.

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi konusu, 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) ile 4 Eylül 2018 tarihinden itibaren altı ay süre ile ihracat bedellerinin 180 gün içerisinde Türkiye’ye getirilme ve %80’ini bir bankaya bozdurma zorunluluğu getirilmişti.

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 21.10.2021 tarih ve 650957 sayılı yazısına istinaden İhracat Genelgesi’nde yapılan düzenlemeler ile önemli değişiklikler yapılmış ve yeni ilave koşullar getirilmiştir. 

İhracat bedellerinin yurda getirilme ve ihracat bedellerinin bozdurulma süreci

2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ ile 4 Eylül 2018 tarihinden itibaren altı ay süre ile ihracat bedellerinin 180 gün içerisinde Türkiye’ye getirilmesi ve %80’ini bir bankaya bozdurması zorunluluğu getirilmişti.

Daha sonra Tebliğin uygulama süresi 3 Mart 2019 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 2019-32/53 Tebliğ ile 4 Eylül 2019 tarihine, 31 Ağustos 2019 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 2019-32/55 Tebliğ ile de 4 Mart 2020 tarihine kadar uzatılmıştı.

31 Aralık 2019 tarihli 2019-32/56 sayılı ve Tebliğ ile yeni bir düzenleme yapılarak, gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılmasına ilişkin zorunluluk kaldırılmış bulunmaktadır. Ancak bedellerin yurda getirilme süresindeki fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün koşulu kaldırılmamıştır.

03.01.2022 tarihli Merkez Bankasının bir duyurusu ile “16 Ocak 2020 tarihli İhracat genelgesi ve 1 No lu Merkez Bankası talimatı ile ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez hükmü aynen devam etmiş, İhracat Genelgesinin Ek 1. Maddesinde, “İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB) veya Döviz Alım Belgesi'ne (DAB) bağlanan ihracat bedeli dövizin yüzde 25'i, söz konusu belgelerin düzenlendiği tarihteki işlem kuru üzerinden TCMB'ye satılmak üzere belgeleri oluşturan bankaya satılacaktır.” hükmüne yer verilmiştir. Merkez Bankası, bankalara hitaben ayrıntılı bir talimat yayınlamıştır.”

Belirtilen yönetmelik 15.04.2022 tarihinde yürürlükten kaldırılmış yerine aşağıdaki yönetmelik yürürlüğe girmiştir.

Hazine ve Maliye Bakanlığının 15.04.2022 tarihli talimatı ile İhracat Genelgesinin ek 1 inci maddesinde yapılan değişiklik uyarınca, 18.04.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin en az %40'ı İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılacaktır.  

Belirtilen değişiklik sonrasında ihracat bedellerinin en az %40’ının bozdurulma zorunluluğu başlamış bulunmaktadır.    

Bu konuda Merkez Bankasının daha önce yayınlamış olduğu 16 Ocak 2020 tarihli, 2020-3-sayılı İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi Zorunluluğu Hakkında Tebliğ ile gerekli açıklamalar yapılmıştır.

Anılan tebliğde 31.12.2019 tarih ve 30995 sayılı (5. Mükerrer) Resmî Gazetede yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/48)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2019-32/56) ile 31.12.2019 tarihinden itibaren uygulanmak üzere aşağıda belirtilen değişiklikler yapılmıştır.

Gümrük Beyannamesine (GB) eklenen 28 no’ lu bölüm ile yapılan ihracatla ilgili bankacılık bilgileri istenmektedir. GB’sindeki 28 no’lu kutuya, Finansal ve bankacılık verileri yazılmaktadır.  Bu kutunun ilk satırına ihracat işlemlerine aracılık eden bankanın adı ve şubesi yazılır. İkinci satırına ise kambiyo mevzuatına göre yapılan ödeme şekli kaydedilir.

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi

İhracat bedellerinin yurda getirilme süresi ve bazı ülkelere yapılan ihracat bedellerinin getirilmesine ilişkin olarak;

1. İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemez. Öngörülen vadenin tespiti için ihracatçının yazılı beyanıyla birlikte vade içeren sözleşmenin ya da vadeyi tevsik niteliğini haiz proforma fatura veya poliçenin aracı bankaya ibrazı zorunludur.
2. Serbest bölgelere yapılan ihracat işlemleri 2018-32/48 sayılı Tebliğ hükümleri kapsamındadır.
3. Ek:1'de yer alan ülkelere yapılan ihracat işlemleriyle ilgili olarak 2018-32/48 sayılı Tebliğ'in 3’üncü maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz. Bu ülkelere yapılan ihracat bedellerinin yurda getirilme zorunluluğu yoktur.

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi istisnası getirilen ülkelere yapılan ihracat hesapları muhasebe kayıtlarındaki alacak hesapları takip edilmeye devam edilecektir.

İhracat bedellerinin tahsil şekilleri

Yapılan ihracatların bedellerinin ticari uygulamalara göre değişik tahsilat yöntemleri bulunmaktadır.

Bu yöntemler;

1. İhracat bedelleri 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 3’üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen ödeme şekillerine göre tahsil edilir ve GB’nin  28 inci hanesine tahsil işleminde kullanılan ödeme şekli yazılır. Birden fazla ödeme şeklinin kullanılması durumunda kullanılan diğer ödeme şekilleri GB’nin açıklama kısmına yazılır.
2. İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, bedelin beyan edilenden farklı bir döviz üzerinden getirilmesi mümkündür.
3. Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında yurda döviz getirilmesi mümkündür.
4. İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.

İhracat Bedellerinin DAB’a (Döviz Alım Belgesi) bağlanması hakkında yapılan değişiklik

İhracatı yapılan malların KDV iadelerinin alınması için, ihracat tutarlarının DAB bağlanma zorunluluğu yoktur.

Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın 09.02.2021 ve 18.02.2021 tarihli yazıları ile İhracat Genelgesinde aşağıdaki değişiklikler yapıldı.

⎯ İhracatçı tarafından, DAB düzenlenmesinin talep edilmesi halinde, diğer şartların yanında, ihracatçının hesabına yurt içindeki başka bir hesaptan söz konusu tutar kadar dövizin veya Türk lirasının tekrar transfer edilmesi kaydıyla DAB düzenlenmesi mümkündür.

Bu arada yapılan ihracatların KDV’ sının geri alınması için gerekli belgeleri belirtmek gerekirse;

• İade Talep Dilekçesi
• GB listesi
• İade Hakkı Doğuran İşlemin Beyan Edildiği Döneme Ait İndirilecek KDV Listesi
• İade Hakkı Doğuran İşleme Ait Yüklenilen KDV Listesi
• İadesi Talep Edilen KDV Hesaplama Tablosu
• Satış Faturaları Listesi

Özelliği olan ihracatlar

Ticari olarak yapılan ihracatların haricinde bazı özel durumlar nedeniyle yurtdışına mal gönderilmesi gerekebilir. Bu tür mal ihracatlarında;

1. Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin365 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
2. Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
3. İlgili mevzuat hükümlerine göre yurtdışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
4. Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

İhracat bedelinin tahsili ve kabulü

5. maddede belirtilen özelliği olan ihracatlarda ayrıca yapılan ihracatların bedelleri farklı yöntemlerle tahsil edilebilir.

1. Özelliği olan ihracat için 7’nci maddedeki ihraç tarihleri ve süreler saklı kalmak kaydıyla, ihraç edilen malın GB’nin 22’nci hanesinde kayıtlı bedelinin yurda getirilerek, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde İBKB düzenlenmesi zorunludur.
2. İhracat bedellerinin tahsili, satış sözleşmesinde belirlenen kurallar ve uluslararası ticari uygulamalar çerçevesinde firmaların yazılı beyanına istinaden “Akreditifli Ödeme”, “Vesaik Mukabili Ödeme”, “Mal Mukabili Ödeme”, “Kabul Kredili Akreditifli Ödeme”, “Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme”, “Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme” ve “Peşin Ödeme” şekillerine göre gerçekleştirilir.
3. İhracat bedelleri 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun 13’üncü maddesinde belirtilen ödeme hizmeti sağlayıcıları aracılığıyla da yurda getirilebilir. Söz konusu bedellerin ihracat bedeli olarak kabulü bankalar tarafından yapılır. İlgililerce ödeme ve elektronik para kuruluşlarına havale olarak gelen ihracat bedelinin, ilgili kuruluştan efektif olarak alınması ya da bir bankaya havale edilmesi halinde bu efektifin/havalenin bir banka tarafından ihracat bedeli olarak kabulünün 30 gün içerisinde yapılması gerekmektedir. Ayrıca, söz konusu bedellerin kabulü bu efektifin/havalenin yurt dışından geldiğine ilişkin aracı ödeme/elektronik para kuruluşu yazısının ibrazı veya kabul işlemini yapacak bankaca efektif/havale konusu dövizlerin yurt dışından havale olarak geldiğinin ödeme/elektronik para kuruluşundan yazılı teyidinin alınması kaydıyla yapılır. Bu konu 21.10.2021 Tarihli İhracat Genelgesinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Türk lirası ihracat

İhracatlar genellikle döviz olarak yapılmasına rağmen bazen Türk lirası olarak da ihracat yapılmaktadır.

1. Peşin bedel ve alıcı firma prefinansmanı dışında ihracat bedelinin Türk lirası olarak kabulü için satış sözleşmesi, akreditif mektubu veya banka garanti mektubunda bedelin Türk lirası olarak tahsil edileceğinin beyan edilmiş olması veya alıcıya gönderilecek faturanın Türk lirası olarak düzenlenmiş ya da GB’nin 22’nci hanesinde Türk lirası olarak beyan edilmiş olması gerekir.
2. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne yapılan ihracatta, ihracat bedeli birinci fıkrada belirtilen belgelerde döviz olarak gösterilmiş olsa dahi Türk lirası olarak kabul edilebilir.
3. Türk lirası olarak tahsil edileceği beyan edilen ihracat bedelinin kısmen veya tamamen döviz olarak kabulü halinde GB'nin 22’nci hanesinde kayıtlı Türk lirası tutar;
   GB'nin düzenlendiği tarih ile bedelin bankaya getirildiği tarihteki Merkez Bankası döviz alış kurlarından lehe olanı esas alınarak kabul edilecek döviz cinsine çevrilir.
4. T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığının yayınladığı 8.03.2022 tarih ve 997754 sayılı genelgesi ile. (Yürürlük Tarihi: 15.04.2022) Rusya ve Ukrayna’ya yapılan ihracat bedellerinde döviz olarak gösterilse dahi Türk lirası olarak kabul edilecektir.

“İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, bedelin beyan edilenden farklı bir döviz üzerinden getirilmesi mümkündür. 

Hazine ve Maliye Bakanlığının 07.04.2022 tarihli talimatı ile İhracat Genelgesine eklenen geçici 1 inci madde uyarınca, Ukrayna ve Rusya’ya gerçekleştirilmiş veya gerçekleştirilecek ihracat işlemleriyle ilgili olarak ihracat bedellerinin döviz cinsinden beyan edilmiş olsa dahi Türk lirası olarak da kabulü mümkündür.” Hükmü eklenmiştir.

İhracat bedelinin tespiti

Yurda getirilecek ihracat bedellerinin tespitinde;

1.  İhracat bedelinin tespitinde GB’nin 22’nci hanesindeki değer esas alınır. Ancak bu hanede belirtilen tutarın mal bedelinin dışında navlun ve/veya sigortayı da kapsaması ve ihracat bedeli olarak 22’nci hanede kayıtlı tutarın faturada kayıtlı tutara eşit olması halinde faturada kayıtlı bedel esas alınır. GB’nin 22’nci hanesinde kayıtlı tutarın faturada kayıtlı tutardan farklı olması ve GB'nin 22’nci hanesinde kayıtlı olan döviz tutarının ABD doları dışında bir döviz cinsinden olması halinde GB’nin 46’ncı hanesinde ABD doları olarak gösterilen değer dikkate alınır.
2. GB’de beyan edilen değerlerle kontrol sırasında gümrük müdürlüklerince belirlenen değerlerin farklı olması halinde ihraç bedelinin tespitinde, GB’nin “E” veya “D” hanesinde yer alan kayıtlar dikkate alınır.
3. Konsinye ihracatta ihracat bedeli olarak kesin satış faturasında kayıtlı bedel esas alınır.
4. GB’nin 22’nci hanesinde kayıtlı döviz cinsi ile ihracatçıya ödenen döviz cinsinin farklı olması halinde kapatma işlemleri için yapılacak hesaplamalarda; fiili ihraç tarihindeki Merkez Bankası çapraz kurları kullanılır.

İhracat bedelinin diğer yöntemlerle tahsili.

İhracat bedelinin banka havalesi dışında da tahsil imkanları vardır.

1. İhracatçılarca ihracat bedeli olarak tahsil veya iştira için tevdi edilen banka veya şahıs çekinin bankalarca iştiraya alınması halinde;
   Çekin keşidecisi yurt dışındaki banka ise iştira anında İBKB düzenlenebilir.
   Çekin keşidecisi şahıs ise çek karşılığı muhabir hesaplarına alacak geçmeden İBKB düzenlenemez.
2. İhracat bedeli olarak tevdi edilen çeklerin yurda girişinde gümrük idarelerine beyan edilme zorunluluğu yoktur.
3. Türkiye’deki bankalarca düzenlenen çeklerin iştira edilerek ihracata ilişkin İBKB düzenlenebilmesi için çeki düzenleyen bankanın çek bedelinin yurt dışından geldiğini belirten yazısı aranır.
4. İhracat bedelinin kredi kartıyla tahsil edildiği işlemlerde, kredi kartının yurt dışından verilmiş olduğunun tespiti şarttır. Bu işlemlerde, fiş (slip) bedelinin ihracatçıya ödendiği tarih itibarıyla talebe göre her bir fiş için ayrı ayrı ya da fiş bedellerinin tamamı için tek bir İBKB düzenlenebilir.Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne yapılan ihracata ilişkin bedellerin, ithalatçıya ait ve Türkiye'deki bankaların Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki şubelerinden alınan kredi kartları ile tahsil edilmesi mümkündür.
5. Fiş bedellerinin tamamı üzerinden tek bir İBKB düzenlendiği işlemlerde, peşin bedel hesabı diğer firmalara gerçekleştirilen ihracatla kapatılabilir.

Döviz tevdiat hesabından ihracat bedeli kabulü.

Şirketlerin gerek yurtiçi gerekse yurtdışı bankalardaki döviz hesaplarındaki tutarlar belli koşulları sağladıkları takdirde ihracat tahsilatı olarak kabul edilebilir

1. Dövizin yurt dışından geldiğinin tespiti kaydıyla dışarıda yerleşik gerçek veya tüzel kişiler adına açılan döviz tevdiat hesaplarından ihracatçının hesabına transfer edilen bedellerin bankalarca ihracat bedeli olarak kabulü mümkündür.
2. Yurt dışında yerleşik kişiler adına açılan döviz tevdiat hesaplarına, Türkiye’deki ithalatçı firmaca ödenen ithalat bedelinin, hesap sahibince verilen vekâletname çerçevesinde Türkiye’deki ithalatçı firma veya üçüncü kişilerce ihracat bedelinin kabulünde kullanılması mümkün bulunmamaktadır.
3. Yurt dışında taahhüt faaliyetlerinde bulunan Türk firmalarının, sıfatlarını tevsik etmeleri kaydıyla yurda getirilmesi zorunlu olmayan dövizlerle açtıracakları döviz tevdiat hesaplarından ya da yurt içinde veya dışındaki bankalardan sağladıkları döviz kredisiyle açılan hesaplardan yurtdışındaki taahhüt işleri kapsamında yapılan ihracatın bedelleri ödenebilir.
4. Türkiye'de kamu kurum ve kuruluşlarınca açılan uluslararası ihaleyi kazanan Türk müteahhitlerinin hak edişleri karşılığında elde ettikleri Türk lirası tutarın veya karşılığının dövize dönüştürülmesi suretiyle (söz konusu tutarın istihkak karşılığı olduğunun tevsiki kaydıyla) elde edilen döviz tutarı, bu firmaların yurt dışında üstlendikleri işlerle ilgili olarak yapılan ihracat bedellerinin karşılığı olarak kullanılabilir.
5. İhracatçı firmanın vekili bulunan kişi veya firma adına yurt dışından gelen dövizlerle açılan döviz tevdiat hesaplarından, vekâletnamenin fiili ihraçtan önce düzenlenmesi şartıyla vekili bulunulan ihracatçı firma adına ihracat bedeli kabulü yapılabilir.
6. Türkiye'de yerleşik sayılmakla birlikte yurt dışında serbest meslek ve müstakil iş sahibi olarak çalışan ve bu faaliyetlerini yurt dışındaki temsilciliklerimizden alınacak belgeler veya pasaport kayıtlarıyla tevsik eden kişiler adına açılacak döviz tevdiat hesaplarından transfer edilen dövizlerin, yurt dışından geldiğinin ve ihracatın aynı kişiye yapıldığının tespiti kaydıyla ihracat bedeli olarak kabulü yapılabilir.

Faktöring işlemleri

İhracattan doğan alacak hakkının ihracatçı tarafından faktöring sözleşmesi çerçevesinde faktöring şirketine temlik edildiği faktöring işlemlerinde;

İhracat bedelinin faktöring şirketi tarafından yurt dışı kaynaklı dövizlerle hesaba transferi veya getirilmesi halinde faktöring şirketinin aracı bankaya göndereceği, üzerinde GB’nin tarih ve sayısı ile temlike konu fatura tarihi ve numarasını içeren yazılı talimatı ve ihracatçının beyanına istinaden bankalarca bedel kabul edilerek İBKB ihracatçı firma adına düzenlenir. İBKB üzerine faktöring masraflarına ilişkin not eklenir.

İhracat bedelinin faktöring şirketinin yurt içi kaynaklarından hesaba transferi veya getirilmesi halinde faktöring sözleşmesinin bankaya ibrazı üzerine, ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin sorumluluğun faktöring şirketine ait olması halinde, ihracat bedeli dövizler yurda getirildiğinde, faktöring şirketinin GB’nin tarih ve sayısı ile üzerinde temlik notu bulunan faturanın tarih ve sayısını içeren yazılı talimatına istinaden İBKB ihracatçı firma adına düzenlenir. İBKB üzerine faktöring masraflarına ilişkin not eklenir.

İhracatçının serbest kullanımına bırakılan dövizler

Ek.2 de yer alan ülkelere yapılan ihracat tutarlarının %50 sinin yurda getirilmesi yeterli olup diğer %50 si ihracatçının serbest kullanımına bırakılmıştır.

Hizmet ihracatı, transit ticaret, Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış, Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış, mikro ihracat ve serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000- ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamının; Ek:2'te yer alan ülkelere yapılan ihracat işlemlerinde ise bedellerin yüzde ellisinin tasarrufu serbesttir.

CFR ve CIF teslim şekline göre gerçekleştirilen ihracatta, navlun ve sigorta bedeli ile kiracının satın alma hakkı bulunmayan finansal ve ticari kiralama sözleşmesi çerçevesinde elde edilen kira bedelleri hizmet bedeli döviz olarak kabul edilir.

İhracat Bedellerinin Yurda Geç Getirilmesinde “Haklı Durum” Kavramı Getirildi

Tebliğin 9’uncu maddesinin başlığı “Mücbir Sebep ve Haklı Durum Halleri” olarak değiştirilerek, maddeye 3’üncü fıkra olarak “Mücbir sebep halleri dışında kalan, ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince haklı durum olarak değerlendirilebilir.” Hükmü eklenmiştir.

Böylelikle, resmi kayıtlarla tevsik edilmesi hallerinde Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerinin, ihracat bedelinin haklı durum kapsamında yurda getirilemediğinin değerlendirilmesi mümkün hale getirilmiş oldu.

Yeni düzenleme ile döviz olarak bankalar aracılığıyla yurda getirilmiş olan ihracat bedelleri Türk lirasına çevrilmeden serbestçe tasarruf edilebilecektir.

İlgili tebliğ’ in 4 maddesinin 6 fıkrasına Ek 2 de belirtilen ülkelere yapılan ihracat işlemleriyle ilgili olarak 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 3.üncü maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz.” hükmü eklenmiştir.

İhracat bedelinin tahsilinde ve ihracat hesabının ka­patılmasında sorumluluk

İhracat Hesaplarının kapatılması;

İhracat hesaplarının kapatılması konusunda, ihracatçılarımızın ve bankalarımızın görevi farklı olmaktadır. İhracatçılar; ihracat bedelinin tahsilinden ve ihracat hesabının yurda getirme süresi içinde (ek süreler dâhil) kapatılmasından sorumlu iken, aracı bankalar sadece hesapların kapatılmasını izlemekle yükümlüdür.

Bu konuda:

1. İhracat bedelinin tahsilinden ve ihracat hesabının yurda getirme süresi içinde (ek süreler dâhil) kapatılmasından ihracatçılar, ihracat bedelinin faktöring şirketinin yurt içi kaynaklarından ödendiği faktöring iş­lemlerinde faktöring şirketi sorumludur.
2. İhracata aracılık eden bankalar, bilgisi dâhilinde olan beyannamelerle ilgili ihracat bedellerinin yurda getirilme­sini ve kabulünü izlemekle ve ilgili indirim ve mahsup iş­lemlerini gerçekleştirmekle yükümlüdür.

İhracat hesabının kapatılacağı aracı banka

İhracat bedellerinin kapatılmasının değişik yöntemleri vardır.

1. İhracat hesabı, peşin ödeme ya da GB’de peşin ödeme ile diğer ödeme şekillerinin birlikte beyan edildiği işlemlerde, peşin bedel kabulünü yapan, bunun dışındaki işlemlerde ise ihracatçı tarafından GB’nin 28 inci hanesinde beyan edilen veya ihracatçı tarafından ihracat hesabının kapatılması işlemlerini gerçekleştirmek üzere GB’nin bir örneği/GB bilgileri ibraz edilerek anlaşma sağlanan aracı banka nezdinde kapatılır. İhracat bedelinin fiili ihraçtan sonra tahsil edildiği ödeme şekillerinde, ihracat bedeli aracı bankadan farklı bir bankaya gönderilmiş ise bedel kabulünü yapan banka, düzenlendiği İBKB ile ibraz edilmesi halinde GB’nin bir örneği/GB bilgilerini ihracat hesabını kapatacak olan bankaya gönderir.
2. İhracatçı tarafından ihracat hesabının kapatılması işlemlerini gerçekleştirmek üzere GB’nin bir örneği/GB bilgileri ibraz edilerek anlaşma sağlanan bankanın GB’nin 28’inci hanesinde beyan edilen bankadan farklı olması durumunda, belirlenen aracı bankanın GB’nin 28 inci hanesinde beyan edilen bankaya yazılı olarak bildirimde bulunması zorunludur.
3. Peşin bedel kabulünü yapan bankanın GB'nin 28’inci hanesinde beyan edilen bankadan farklı olması durumunda, kabulü yapan bankanın ihracat hesabının kendisi tarafından takip edildiğine dair GB'nin 28 inci hanesinde beyan edilen bankaya bildirimde bulunması zorunludur.

İhracat hesabının kapatılmasında ibrazı zorunlu belgeler.

İhracat hesabının kapatılabilmesi için GB örneği/GB bilgileri, ilgili İBKB’ler, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

İhracat bedelinin tahsilinde ve ihracat hesabının kapatılmasında sorumluluk

1. İhracat bedelinin tahsilinden ve ihracat hesabının yurda getirme süresi içinde (ek süreler dâhil) kapatılmasından ihracatçılar, ihracat bedelinin faktöring şirketinin yurt içi kaynaklarından ödendiği faktöring işlemlerinde faktöring şirketi sorumludur.
2. İhracata aracılık eden bankalar, bilgisi dâhilinde olan beyannamelerle ilgili ihracat bedellerinin yurda getirilmesini ve kabulünü izlemekle ve ilgili indirim ve mahsup işlemlerini gerçekleştirmekle yükümlüdür.

İhracat bedellerinin kapatılmasında ek süre

Mücbir sebep hallerinde veya mücbir sebep halleri dışında ihracat bedellerinin kapatılmasında talep edilmesi halinde ihracatçıya ek süre verilebilir.

1. 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında sayılan mücbir sebep hallerinin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.
2. Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Bakanlık tarafından incelenip sonuçlandırılır.
3. Mücbir sebep halleri 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında açıklanan şekilde tevsik edilir.
4. Mücbir sebep halleri ile ilgili olarak yurtdışından temin edilecek belgelerin dış temsilciliklerimizce veya Lahey Devletler Özel Hukuku Konferansı çerçevesinde hazırlanan Yabancı Resmî Belgelerin Tasdik Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi hükümlerine göre onaylanmış olması gerekir.
5. Mücbir sebep halleri dışında kalan ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince haklı durum olarak değerlendirilebilir.
6. Mücbir sebeplerin varlığı nedeniyle Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce verilen 24 aylık ek sürenin sonunda mücbir sebebin devamının belgelenmesi halinde açık ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin talepler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

İhracat bedellerinin kapatılmasında terkin

İhracat bedelleri yasal sürelerinde kapatılmadığı takdirde aşağıda belirtilen koşullarda resen terkin edilmek suretiyle kapatılır.

1.  (1) Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;
   15.Nisan 2022 tarihinden itibaren 15.000$ veya eşitine kadar noksanlığı olan ihracat hesapları doğrudan bankalarca ödeme şekline ve toplam beyanname tutarına olan oranına bakılmaksızın,
   15.Nisan 2022 tarihinden itibaren 15.000$   veya eşitinden yüksek olmakla birlikte 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca veya 90 günlük ihtarname süresi içinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlıkları/Müdürlüklerince ödeme şekline bakılmaksızın,
   200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, terkin edilmek suretiyle kapatılır.
2. Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla, 200.000 ABD doları veya eşitini aşan noksanlığı olan açık hesaplara ilişkin terkin talepleri 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebepler ile haklı durumlar göz önünde bulundurulmak suretiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.
3. Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla, terkin hesaplamasında kullanmak üzere birinci fıkrada belirtilen yetkilerden ihracatçı lehine olan yalnızca bir tanesi uygulanabilir. Aynı anda, iki farklı bentte yer alan terkin limitlerinin uygulanması mümkün bulunmamaktadır.
4. Terkin limitlerinin belirlenmesinde GB’nin 46’ncı hanesindeki değer esas alınır.
5. Terkin yapılabilecek tutar ile kabulü yapılan tutar arasındaki farkın yurda getirildiğinin tespiti ile ilgili olarak ihracatçının yazılı beyanı doğrultusunda gerekli kontroller yapılarak hesap kapatılır.
6. Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde bankalar tarafından terkin edilmek suretiyle kapatılacağı belirtilen ihracat hesapları ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne bildirilmeksizin doğrudan bankalarca terkin edilir.

İlgili Bankalarca Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerine bildirim

İhracat hesabının, ek sürelerde dahil olmak üzere süresi içinde kapatılmaması halinde G.B belirtilen bankalar tarafından ilgili idarelere bildirimde bulunulur.

1. İhracat hesabının, ek süreler de dâ­hil olmak üzere, süresi içerisinde kapatılamaması ha­linde açık hesap tutarı aracı bankaca 5 iş günü içinde Ek:1’deki forma uygun olarak ilgili Vergi Dairesi Başkan­lığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir. Söz ko­nusu formun açıklama kısmına ilgili ihracat bedelinin ne kadarının İBKB’ ye bağlandığı ayrıntılı olarak yazılır.
2. İhracat bedelinin faktöring şirketlerince yurt içi kay­naklardan ödendiği faktöring işlemlerinde ise kapatılma­yan ihracat hesaplarıyla ilgili olarak sadece faktöring şir­ketleri ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.
3. Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Mü­dürlüklerince ihracat hesabının kapatılması için ilgililere ihbardan itibaren 10 iş günü içinde 90 gün süreli ihtarna­me gönderilir. İhracatçılarca bu ihtar süresi içinde ihracat hesabının kapatılması veya mücbir sebep halinin ya da haklı durumun ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne belgelenmesi gerekir.
4. 21.10.2021 tarihli 650957 sayılı İhracat Genelgenin 28 inci maddesinin birinci fıkrası kap­samındaki işlemlerden 90 günlük ihtarname süresi so­nunda kapatılmayanlar için Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince Cumhuriyet Savcılık­larına 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hak­kında Kanun uyarınca yasal işlem başlatılmasını temi­nen bildirimde bulunulur ve Bakanlığa ihbara ilişkin bilgi verilir.
5. Açık ihracat hesabı ihbarını birinci fıkrada belirtilen süre içerisinde gerçekleştirmeyen bankalar hakkında ilgili Vergi Dairesi Başkanlıklarınca veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince Türk Parasının Kıymetini Koruma Hak­kında 1567 Sayılı Kanun uyarınca yasal işlem başlatıl­masını teminen ilgili Cumhuriyet Savcılıklarına bildirimde bulunulur.

İhracat Bedeli Kabul Belgesi

İhracat bedellerinin kapatılma aşamasında ilgili bankalarca İhracat Bedeli kabul Belgesi (İBKB) düzenlenir.

1. Bankalarca İBKB düzenlenirken;
   Seri numarası satırına bankalarca verilecek sıra numarasının yazılması mümkündür.
   İhracat bedelinin 13’üncü maddede sayılan yöntemlerle tahsil edilmesi halinde “Yurda Getiriliş Şekli” satırına bu husus belirtilmelidir.
   Yurda getirilen bedelin başlığı altında yer alan “Tutarı-Para Birimi” satırına bedelin ABD doları karşılığı ilave olarak belirtilmelidir.
   “Hesaba Geçiş Tarihi” satırına bedelin firma hesabına geçiş tarihi kaydedilecek olup ayrıca valör tarihinin ilave olarak belirtilmesi mümkündür.
2.  İhracat bedellerinin takip edileceği sistem Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygulamaya alınana kadar bankalarca kabul işlemlerinde her bir işlem itibarıyla İBKB veya DAB’dan yalnızca bir tanesi düzenlenebilir.

Mahsuben Ödeme

İhracat bedelleri yurda getirilmeksizin yurtdışı borçlarına da mahsup yapılabilir.

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın 09.02.2021 ve 18.02.2021 tarihli yazıları doğrultusunda İhracat Genelgesinde aşağıdaki değişiklikler yapıldı.

Genelgenin 29'uncu maddesinin 3'üncü fıkrası uyarınca Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince ihracat hesabının kapatılması için ilgililere ihbardan itibaren 10 iş günü içinde 90 gün süreli ihtarname gönderilir. İhracatçılarca bu ihtar süresi içinde ihracat hesabının kapatılması veya mücbir sebep halinin ya da haklı durumun ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne belgelenmesi gerekmektedir.

Değişiklik uyarınca ihracat bedelinin mahsuben ödemede kullanılabilmesi için mahsup talebinin bedel getirme süreleri içinde veya söz konusu Genelgenin 29 uncu maddesi uyarınca gönderilen ihtarname süresi içerisinde yapılması gerekir.

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığının 30.06.2021 tarih ve 392745 sayılı yazısı doğrultusunda İhracat Genelgesinin, ithalat bedellerinin ihracat bedelinden mahsup işleminde kullanılabilmesine ilişkin açıklamaların yer aldığı "İndirim ve mahsup işlemleri" başlıklı 21 inci maddesinin 4’üncü fıkrasında değişiklik yapılmıştır.

Bilindiği üzere, ithalat bedellerinin ihracat bedelinden mahsup işleminde kullanılabilmesi için ithalat konusu malların serbest dolaşıma giriş tarihi ile ihraç konusu malların fiili ihraç tarihi arasında azami 180 gün olması gerekmektedir. 

Yapılan değişiklik uyarınca, Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ihraç edilecek bir ürün için ihracat öncesi yapılan ithalatta, ithal edilen malların serbest dolaşıma giriş tarihi ile ihraç konusu malların fiili ihraç tarihi arasında 180 günden fazla süre bulunması halinde dahilde işlem izni için (Dahilde İşleme İzin Belgesi, Dahilde İşleme İzni) Ticaret Bakanlığınca verilen sürenin (söz konusu sürenin ilgili mevzuat hükümlerince uzatılması halinde verilen ek süre de dahil olacak şekilde) mahsup işlemlerinin yapılmasında ihraç ve ithal arasındaki azami süre olarak dikkate alınmasının mümkün olduğu açıklanmıştır. *İhracat Genelgesi (4/7/2021)

İhracat Hesabının Kapatılmaması Halinde Yapılacak İşlemler

İhracat bedellerini süresi içinde yurda getirmeyenlere İdari para cezası uygulanır.

48 no’lu Tebliğde bedelin, haksız yere yani mücbir sebep veya haklı durumlar yok iken süresi içinde yurda getirilmemesi halinde özel bir müeyyide öngörülmemiştir. Ancak bu durumda 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunun 3. maddesinde yer alan “İdari Para Cezası” müeyyidenin uygulanacağı tabidir. Kanunun 3. Maddesi uyarınca; ihracat bedellerini süresi içinde yurda getirmeyenlere, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idari para cezası uygulanır. İdari para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere ise maddenin birinci fıkrasına uyarınca idari para cezası verilir. Bu durumda verilecek idari para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde iki buçuğundan fazla olamaz. * Lebib Yalkın Dergisi, sayı:208, İrfan TİGRİK-Vergi Müfettişi, Samet Yaman-Vergi Müfettişi, s.112

İthalat Bedellerinin Ödenmesi

İhracat bedellerinin 180 gün içerisinde yurda getirilmesi gündeme geldiğinden itibaren bir kısım arkadaşlar tarafından İthalat bedellerinin ödenmesinde süre zorunluluğunun olup olmadığı da sıkça sorulmaktadır.

Devlet, yurda döviz girmesi zorunluluğunu getirirken, ithalat borcunun ödenmesi konusunda herhangi bir yaptırım getirmemektedir.

İthalat bedelinin ödenmesi hakkında Gelir İdaresinin vermiş olduğu bir özelge aşağıdadır;

Soru: Bankacılık sisteminin gelişmediği ülkelerden yapılan alımlara ilişkin tevsik zorunluluğu nedir?

Yanıt: 23.08.2019 tarih, 27192137-105[Mük.257/2018-423]-E.65695 sayılı T.C. Gelir İdaresi Başkanlığı Kayseri Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Grup Müdürlüğü’nün vermiş olduğu özelgeye göre; …….  “Buna göre, bahse konu uygulama kapsamında, ithalat bedellerinin ödenmesi ve ihracat bedellerinin ödenmesine ve ihracat bedellerinin tahsilatına ilişkin olarak Vergi Usul Kanununun mükerrer 257’nci maddesine yer alan yetki çerçevesinde herhangi bir düzenleme veya ithalat bedeli ödemelerinin, aracı finansal kuruluşlar aracılığı ile yapılması ve bunlar tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.”

Sonuç: 2018 yılından itibaren ihracat bedellerinin, önce 180 gün içerisinde yurda getirilmesi ve getirilen dövizlerin bozdurulması zorunluluğu getirildi. 2020 yılı başından itibaren de ihracat bedellerinin getirilmesi zorunluluğu devam ederken, yurda getirilen dövizlerin bozdurulma zorunluluğundan önce vazgeçildi. Daha sonra ihracat bedellerinin önce %25 inin, daha sonra da %40 bozdurulma zorunluluğu getirildi.

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 21.10.2021 tarihli 650957 sayılı yazısına istinaden İhracat Genelgesi’nde yapılmış ve yeni ilave koşullar getirilmiştir.

İhracat bedellerinin getirilmesi hakkında çıkan sorunlarla ilgili olarak çokça sorular gelmektedir. Bu konu da TÜRMOB’un Şubat/2021 tarihli TPKKH 32 sayılı Kararda Yapılan Değişiklikle İhracat Bedelleri Üzerine Gelişmeler adlı 5 no’lu mali Mevzuat Yorum/Uygulama sirkülerinin sonunda 25 adet soru yanıt vardır. İlgilenen arkadaşların TÜRMOB sitesinden bu sirkülere ulaşma imkanları vardır.

Bu arada ithalat bedellerinin de yurtdışına ödenme zorunluluğunun olmadığı da Gelir İdaresince biz uygulamacılara bildirilmiştir.

Erol SÖNMEZOCAK

https://vergialgi.com/guncel-haliyle-ihracat-bedellerinin-yurda-getirilme-suresi-ve-bozdurulma-zorunlulugu

Yararlanılan Kaynaklar;

• 32 Sayılı Karar
• Gelir İdaresi Başkanlığı Özelgeleri
• Merkez Bankası İhracat Genelgeleri
• 21.10.2021 Tarih 650957 sayılı İhracat Genelgesi
• Türmob’un Şubat/2021 tarihli TPKKH 32 sayılı Kararda Yapılan Değişiklikle İhracat Bedelleri Üzerine Gelişmeler adlı 5 no’lu mali Mevzuat Yorum/Uygulama sirküleri

Ek:1

İHRACAT BEDELİNİN YURDA GETİRİLMESİNDE İSTİSNA TANINAN ÜLKELER

Afganistan, Angola, Belarus, Benin, Cibuti, Etiyopya, Fildişi Sahili. Filistin, Gabon, Gana, Gine, İran, Kamerun, Kenya, Kırgızistan, Kuzey Kore, Küba, Liberya, Lübnan, Moldova, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tacikistan, Tanzanya, Venezuela, Yemen

Ek:2

İHRACAT BEDELİNİN YURDA GETİRİLMESİNDE GÜMRÜK BEYANNAMESİNDE YER ALAN TUTARIN YÜZDE ELLİSİNİN TASARRUFUNUN SERBEST BIRAKILDIĞI ÜLKELER

Azerbaycan, Cezayir, Fas, Kazakistan, Mısır, Özbekistan, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna,