A- YEVMİYE DEFTERİNİN KAPANIŞ ONAYININ YAPTIRILMA ZAMANI

TTK’nın 64/3. maddesi uyarınca yevmiye defterinin kapanış onayının izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar notere yaptırılması şarttır. Tacirler için hesap dönemi, kural olarak takvim yılıdır. Bu durumda, yevmiye defterinin kapanış onayının her yıl en geç 30 Haziran tarihine kadar, 2021 yılı yevmiye defterinin kapanış onayının ise en geç 30 Haziran 2022 Perşembe günü mesai bitimine kadar yaptırılması zorunludur.

Diğer taraftan, tacirlerin takvim yılını faaliyet dönemi olarak belirlemesi kural olmakla birlikte; takvim yılı dönemi, faaliyet ve işlemlerinin mahiyetine uygun olmayan tacirler, faaliyet dönemlerini Hazine ve Maliye Bakanlığının izniyle 12’şer aylık özel hesap dönemi olarak belli edebilir (213 sayılı Vergi Usul Kanunu md. 174). Bu çerçevede örneğin, faaliyet dönemini 1 Ağustos-31 Temmuz olarak belirleyen bir tacirin, yevmiye defterinin kapanış onayını her yıl en geç 31 Ocak tarihi mesai bitimine kadar yaptırması şarttır.

B- KAPANIŞ ONAYININ YAPTIRILMA ŞEKLİ

Kapanış onayı, tacirin iş yerinin, bir başka deyişle merkezinin bulunduğu yerdeki notere yaptırılır. Söz konusu kapanış onayı kapsamında, notere ibraz edilen yevmiye defterindeki son kaydın altına noterce “Görülmüştür” ibaresi yazılarak mühür ve imza ile onaylanır. Bunun yanında, 213 sayılı Kanun’un 13. ve 15. maddeleri uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından mücbir sebep halinin ilan edildiği yerlerde, söz konusu defterin kapanış onayı, mücbir sebebin sona erdiği tarihi takip eden ikinci ayın sonuna kadar yaptırılabilir.

C- ELEKTRONİK ORTAMDA TUTULAN YEVMİYE DEFTERLERİNDE KAPANIŞ ONAYI

TTK’nın 64/3. maddesi ve 1 sıra numaralı Elektronik Defter Genel Tebliği(2) uyarınca ticari defterler elektronik ortamda da tutulabilmektedir. Hali hazırda elektronik olarak tutulabilen defterler, yevmiye defteri ve defteri kebirdir. 509 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği(3) gereğince brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı); 2018, 2019 veya 2020 hesap dönemleri için 5 milyon TL, 2021 hesap dönemi için 4 milyon TL, 2022 veya müteakip hesap dönemleri için 3 milyon TL ve üzeri olanların, söz konusu defterleri elektronik olarak tutmaları zorunludur.

Yevmiye defterinin elektronik ortamda tutulması halinde bu defterin kapanışında noter onayı aranmaz (TTK md. 64/3). Ancak, anılan defterin hangi durumda kapanış onayının da yapılmış sayılacağı, Elektronik Defter Genel Tebliğinde özel olarak düzenlenmiştir. Buna göre bahsi geçen Tebliğde, elektronik defter tutma sürecinde hesap döneminin ilk ayına ait beratın alınması açılış onayı, son ayına ait beratın alınması ise kapanış onayı yerine geçtiği ifade edilmiştir. Bu noktada, elektronik ortamda tutulan yevmiye defterinin son ayının beratının alınmasıyla söz konusu e-defterin kapanış onayı da yapılmış olmaktadır.

D- ONAY YENİLEME DURUMUNDA KAPANIŞ ONAYI

Yevmiye defterinin yeterli yapraklarının bulunması halinde yeni hesap döneminin ilk ayı içerisinde (hesap dönemi olarak takvim yılını kabul eden tacirlerin Ocak ayı sonuna kadar) onay yenilemek suretiyle kullanılmaya devam edilebilir. Onay yenilemede, deyim yerindeyse yevmiye defterinin hem açılış hem de kapanış onayı birlikte yapılır.

Yevmiye defterinde son kaydın altına yazılacak “Görülmüştür” ibaresinin yanında onay yenileme kısmında, defterin kalan sayfa adedi, kullanılmaya devam edileceği hesap dönemi, onay tarihi ve onay makamının resmi mühür ve imzasının yer alması zorunludur. Ayrıca, açılış onayında bulunması gereken hususlarda bir değişiklik olmuşsa bu değişiklikler de belirtilir. Öte yandan, onay yenileme işleminde yevmiye defterinin kalan sayfalarının tekrar mühürlenmesine ve sıra numarası verilmesine gerek yoktur.

IV- YEVMİYE DEFTERİNİN KAPANIŞ ONAYININ YAPTIRILMAMASININ SONUÇLARI

A- TACİRLER HAKKINDA İDARİ PARA CEZASI UYGULANMASI

TTK’nın 562/1-c maddesinde, “anılan Kanun’un 64. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca gerekli onayları yaptırmayanların 4.000 TL idari para cezasıyla cezalandırılacağı” hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda, fiziki ortamda tutulan yevmiye defterinin kapanış onayını Haziran ayının sonuna kadar yaptırmayanlar idari para cezasıyla cezalandırılır. Bu ceza ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından verilir.

Diğer taraftan, anılan idari para cezası, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun(4) 17/7. maddesi uyarınca, her yıl tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır. Bu çerçevede, kapanış onayını yaptırmayan tacirler hakkında öngörülen 4.000 TL’lik idari para cezası, 2022(5) yılı için 13.949 TL olarak tatbik olunmaktadır. Öte yandan, Ticaret Bakanlığınca yürürlüğe konulan Ticari Defterlere İlişkin Suç ve Kabahatlerin Tespiti, Raporlanması ve Yetkili Mercilere İletilmesi Hakkında Genelge’ye göre idari para cezası, şirket tüzel kişiliği hakkında uygulanmaktadır. Ancak, idari para cezası şirket tarafından ödenmekle birlikte, şirketin bu cezadan dolayı yöneticilerine rücu etme hakkı saklıdır. Rücu kararı alma yetkisi ise şirketin genel kuruluna aittir.

Yevmiye defterinin kapanış onayını yaptırmama şeklinde vuku bulan kabahatin, idari yaptırım kararı verilinceye kadar birden çok işlenmesi halinde, idari para cezasının muhatabına bir idari para cezası verilir ve ilgili hükme göre verilecek ceza iki kat artırılır. Ancak, bu kabahatin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi veya zarara sebebiyet verilmesi halinde verilecek idari para cezasının miktarı bu menfaat veya zararın üç katından az olamaz (TTK md. 562/14).

Gerekli onayları yaptırmadığı için hakkında idari para cezası uygulanan tacir, kararın kendisine tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde, sulh ceza hâkimliğine başvurabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmaması halinde idari para cezası kararı kesinleşir. Tacir, sulh ceza hâkiminin kararına karşı, kararı öğrendiği günden itibaren 7 gün içinde itirazda bulunabilme hakkına sahiptir. İtiraz üzerine verilen karar ise kesindir. Kapanış onayının yapılmamasına dair idari para cezalarına ilişkin zamanaşımı süresi ise üç yıldır.

B- KAPANIŞ ONAYI BULUNMAYAN YEVMİYE DEFTERİ KAYITLARININ TACİR ALEYHİNE DELİL OLMASI

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 222/4. maddesi, “Açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları, sahibi aleyhine delil olur.” hükmünü havidir. Bu hüküm gereğince kapanış onayının yapılmaması halinde yevmiye defteri, ticari davalarda tacir lehine değil, aleyhine delil olarak kabul edilmektedir. Eğer ki, yevmiye defterinin kapanış onayı, TTK’da öngörülen sürede ve usulünce yaptırılmamışsa, bu defter sahipleri lehine kanıt olma niteliğini kaybeder. Bununla birlikte yevmiye defterinin kapanış onayı yaptırılmışsa tacir lehine delil olabilir.

V- SONUÇ

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu gereğince tacirlerce fiziki ortamda tutulan yevmiye defterinin kapanış onayının izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna (30 Haziran mesai bitimine) kadar notere yaptırılması zorunludur. Bu kapsamda, tacirlerce 2021 yılında kullanılan yevmiye defterinin kapanış onayının en geç 30 Haziran 2022 Perşembe mesai saati bitimine kadar notere yaptırılması gerekmektedir. Bunun yanında, özel hesap dönemine tabi olan tacirler ise, bu defterin kapanış onayını izleyen faaliyet döneminin altıncı ayın sonuna kadar yaptırır.  Elektronik ortamda tutulan yevmiye defterlerinde ise bu e-Defterlerin son ayının beratının alınmasıyla kapanış onayı da yapılmış olur.

Yevmiye defterinin kapanış onayını, yukarıda açıklanan süre içerisinde notere yaptırmayan tacirler, 2022 yılı için 13.949 TL idari para cezasıyla cezalandırılır. Eğer ki, idari yaptırım kararı verilinceye kadar kabahatin birden çok işlenmesi halinde tacire verilecek para cezası iki kat artırılır. Ayrıca, kapanış onayı bulunmayan yevmiye defteri kayıtları, ticari davalarda tacirler aleyhine delil olur.

Mustafa YAVUZ*

Yaklaşım / Haziran 2022 / Sayı: 354

*       Gümrük ve Ticaret Uzmanı

(1)         6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         Elektronik Defter Genel Tebliği (Sıra No:1), 13.12.2011 tarih ve 28141 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No:509), 19.10.2019 tarih ve 30923 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)         5326 sayılı Kabahatler Kanunu, 31.03.2005 tarih ve 25772 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(5)         2022 yılı içinde uygulanan yeniden değerleme oranı, Hazine ve Maliye Bakanlığınca %36,20 olarak tespit ve ilan edilmiştir (Bkz: 27.11.2021 tarih ve 31672 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 553 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği).