I- GİRİŞ

Engelli (Özürlü([1])), vücudunda eksik veya kusuru olan([2]) kişidir. Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen 30.03.2013 tarih ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik”([3])in 4/c maddesinde; “Doğuştan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım veya rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi” özürlü olarak tanımlanmıştır. 

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun “Diğer İstisnalar” başlıklı 7. maddesinin 2. fıkrasında kanuna ekli (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi malların belirli şartlar altında malûl veya engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabında ödenmesi gereken ÖTV’nin vergiden müstesna olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, söz konusu araçların mamul ve engelliler tarafından alımından sonra tahakkuk ettirilen Motorlu Taşıtlar Vergisi de belli şartlar altında terkin ettirilir. Ancak, söz konusu araçların alımında ödenmesi gereken katma değer vergisi bakımında herhangi bir istisna söz konusu değildir.

Söz konusu istisna kapsamında belli şartlar altında kayıt ve tescile tabi araçların ilk alımında beş yılda bir olmak üzere Özel Tüketim Vergisi istisnası bir defa uygulanır.

Bu makalemizde engelliler tarafından yurtiçinden alınan araçların ilk alımları esnasında ödenmesi gereken Özel Tüketim Vergisi ve Motorlu Taşıtlar Vergisinin hangi şartlar altında ÖTV ve MTV’den istisna olduğu, söz konusu istisnanın uygulama şartlarının neler olduğu ve istisna kapsamındaki araçların alımlarında ortaya çıkan Katma Değer Vergisinin neden istisna olmadığı, ayrıca engellilik durumunun nasıl belirleneceği hususları üzerinde durulacaktır.

II- YASAL DÜZENLEMELER

A- 4760 SAYILI ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ KANUNUNDAKİ YASAL DÜZENLEMELER

4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin 2. fıkrasında (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan;

a)03 ((7061 sayılı Kanun’un 72. maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 01.01.2018) hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL’yi (21.12.2021 tarih ve 31696 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair 9 Seri Nolu Tebliğ ile 2022 yılı için 450.500 TL) aşanlar([4]) hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların  engellilik oranı % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,

b)03 GTİP numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50’sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,

c) 803 ((7061 sayılı Kanun’un 72. maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 01.01.2018)hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL’yi (21.12.2021 tarih ve 31696 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair 9 Seri No.lu Tebliğ ile 2022 yılı için 450.500 TL) aşanlar([5])hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,

d) Bu bendin (a), (b) ve (c) alt bentleri kapsamındaki araçların aynı alt bentlerde belirtilen malûl ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu alt bentler kapsamındaki araçları hurdaya çıkaran malûl ve engelliler tarafından,

Beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı, Özel Tüketim Vergisinden İstisnadır.

Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nde ise, konuyla ilgili açıklamalar Tebliğ’in C bölümünde ayrıntılı olarak yapılmış olup, söz konusu düzenleme aşağıdaki gibidir.

“1. Malûl veya Engellilerin Taşıt Alımlarında İstisna

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinde düzenlenen, Kanuna ekli (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi malların malûl veya engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabında uygulanan istisnaya ilişkin usul ve esaslar aşağıda belirlenmiştir.

1.1. Tanımlar

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi uygulamasında;

(Değişik ibare. RG-10/8/2019-30858 Yürürlük:10.08.2019) Engellilik sağlık kurulu raporu: 20.02.2019 tarihli ve 30692 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik çerçevesinde 20.02.2019 tarihinden itibaren yetkili sağlık kurumlarından alınan 18 yaşını doldurmuş erişkinler için engellilik sağlık kurulu raporunu veya raporun alındığı tarihte yürürlükte olan engelli sağlık kurulu raporu verilmesine yönelik ilgili diğer yönetmelik/mevzuat çerçevesinde 20.02.2019 tarihinden önce yetkili sağlık kurumlarından alınan (18 yaşın altında olan çocuklar için alınanlar dahil) engelli sağlık kurulu raporunu,

(Ek tanım. RG-10.08.2019-30858) Çocuklar için özel gereksinim raporu (ÇÖZGER): 20.02.2019 tarihli ve 30692 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik çerçevesinde, 20.02.2019 tarihinden itibaren yetkili sağlık kurumlarından alınan 18 yaşını doldurmamış çocuklar için özel gereksinim raporunu,

Engellilik derecesi (oranı): (Değişik ibare. RG-10.08.2019-30858) Engellilik sağlık kurulu raporu verilmesine yönelik ilgili yönetmelik/mevzuat ile belirlenen esaslara göre tespit edilen, engellilik durumu itibarıyla tüm vücut fonksiyon kaybı oranını veya bu orana karşılık gelen derecelendirmeyi,

Teknik belge: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı veya adı geçen Bakanlık tarafından görevlendirilmiş kuruluşlarca yetki verilen makine mühendisleri tarafından “Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uygun ve yapılan tertibatı/tertibatları belirtir şekilde düzenlenen ve Türk Standartları Enstitüsü tarafından onaylanan belgeyi,

Ekspertiz raporu: 03.06.2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 2. maddesinin birinci fıkrasının (m) bendinde tanımı yapılan ve ruhsatname sahibi sigorta eksperleri tarafından ilgili mevzuat çerçevesinde düzenlenen raporu,

(Ek paragraf:RG-04.05.2016-29702) Sürücü belgesi: 01.01.2016 tarihinden önce alınan ve ilgili mevzuatı uyarınca söz konusu tarihten itibaren beş yıl (31.12.2020 tarihine kadar) geçerliliği bulunan H sınıfı ve 01.01.2016 tarihinden itibaren alınan, (II/C/1.3) bölümünde belirtilen engellilik durumları itibarıyla istisna kapsamındaki taşıtta bulunması gereken özel tertibata/tertibatlara ilişkin ibareleri (kod numarasını/numaralarını) içeren A, A1, A2, B, B1, BE ve M sınıfı sürücü belgelerini ifade eder.

1.2. Engellilik Derecesi % 90 veya Üzerinde Olanların Taşıt Alımlarında İstisna

1.2.1. Taşıtta Tadilat Aranmayan İstisna Uygulaması

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (a) alt bendi uyarınca, Kanuna ekli (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin,

• 87.03 tarife pozisyonunda yer alan,(Değişik ibare: RG-27.12.2017-30283 Yürürlük: 01.01.2018)motor silindir hacmine bakılmaksızın, hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dâhil bedeli [Değişik ibare: RG-21.12.2021-31696 Yürürlük: 01.01.2022] 450.500 TL’nin altında olan([6])  binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın vagon, vb. taşıtların,

• 87.04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtların,

• 87.11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin

engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olan malûl veya engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den müstesnadır. Bu istisnadan yararlanmak için, taşıtın özel tertibatlı olması ve malûl veya engellinin taşıtı bizzat kullanması şartı aranmaz.

(Ek paragraf. RG-10.08.2019-30858) 18 yaşını doldurmuş malûl veya engellilerin bu uygulamadan yararlanabilmesi için engellilik derecesinin % 90 veya daha fazla olduğuna dair engellilik sağlık kurulu raporunu haiz olması gerekir. 18 yaşını doldurmamış malûl veya engellilerin bu uygulamadan yararlanabilmesi için ise 20.02.2019 tarihinden önce düzenlenen ve engellilik derecesinin % 90 veya daha fazla olduğuna dair engelli sağlık kurulu raporunu veya bu tarihten itibaren ilgili mevzuat çerçevesinde yetkili sağlık kurumlarından alınan, “7” özel gereksinim kodu ile “Özel koşul gereksinimi vardır (ÖKGV)” bilgileri çerçevesinde özel gereksinim düzeyini içeren ÇÖZGER’i haiz olması gerekir. Bununla birlikte, ilgili Yönetmelik gereği 18 yaşını dolduran malûl veya engellilerin haiz olduğu daha önceki yıllara ait ÇÖZGER’e göre işlem yapılması mümkün bulunmadığından, bu kişilerin 18 yaşını doldurduktan sonra bu istisnadan yararlanabilmeleri için engellilik derecesinin % 90 veya daha fazla olduğuna dair erişkinler için engellilik sağlık kurulu raporunu haiz olmaları gerektiği tabiidir.

Yetkili sağlık kurumlarından alınmış, (Değişik ibare. RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporunun veya özel koşul gereksinimi (ÖKGV) olduğuna dair gereksinim düzeyini (“7” özel gereksinim kodunu) içeren ÇÖZGER’in bir örneğinin (elektronik ortamda teyit edilemeyenler için, aslı veya noter onaylı örneği) ÖTV mükellefine ibraz edilmesi suretiyle, taşıtın ilk iktisabında ÖTV uygulanmaması talep edilir. ÖTV mükellefleri, bu istisna kapsamındaki taşıt tesliminde hesaplanan ÖTV tutarını, fatura bedeline dâhil etmez, ancak fatura bedeline dâhil edilmeyen bu tutarı düzenlenen faturada “ÖTV Kanunu’nun 7/2 Maddesi Kapsamında Hesaplanıp Fatura Bedeline Dâhil Edilmeyen ÖTV Tutarı ................ TL’dir.” şerhi ile gösterir.

İstisna uygulanarak ilk iktisap kapsamında teslim edilen taşıtlar için de mükellefler tarafından (2A) numaralı ÖTV Beyannamesi verilir, ancak beyannamede ÖTV hesaplanmaz.

Satış faturasının, aslının aynı olduğu işletme yetkililerince imzalanarak ve kaşe tatbik edilerek onaylanmış fotokopisi ile (Değişik ibare. RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporunun veya ÇÖZGER’in bir örneği (elektronik ortamda teyit edilemeyenler için, aslı veya noter onaylı örneği) taşıtların ilk iktisabının yapıldığı motorlu araç ticareti yapanlar tarafından (2A) numaralı ÖTV Beyannamesinin verildiği günü takip eden günün mesai saati bitimine kadar bir dilekçe ekinde beyannamenin verildiği vergi dairesine verilir.

Vergi dairesince, beyanname ve söz konusu belgeler incelenerek (Ek ibare. RG-10.08.2019-30858) bahsi geçen raporun aranan şartları taşıdığının tespitini müteakip geçerli ve malûl veya engellinin haiz olduğu en son tarihli rapor olduğunun Sağlık Bakanlığının sistemi üzerinden elektronik ortamda teyit edilmesi (bu şekilde teyit edilemeyenlerin ilgili hastaneden/il sağlık müdürlüğünden teyit edilmesi) üzerine, istisna uygulandığını gösteren “ÖTV Ödeme Belgesi” mükellefe verilir.

1.2.2. Taşıtta Tadilat Aranan istisna Uygulaması

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (b) alt bendiyle, Kanuna ekli (II) sayılı listede 87.03 tarife pozisyonu kapsamında vergilendirilen;

• Yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50’sinin altında olan taşıtların,

• Sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtların

engellilik durumlarının taşıtları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu, yetkili sağlık kurumundan alınmış (Değişik ibare. RG-10.08.2019- 30858) engellilik sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olan malûl veya engelliler tarafından, beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir. Taşıtta, ilk iktisaptan önce tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptırılması zorunludur.

(II) sayılı listenin 87.03 tarife pozisyonu sırası kapsamında vergilendirilen; motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşan taşıtlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen taşıtlar, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları ve arazi taşıtlarının ilk iktisabında bu istisnadan yararlanılamaz.

Dolayısıyla bu istisna kapsamında, 87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılan panelvan, kombi gibi hem yük hem yolcu taşımacılığında kullanılabilen çok amaçlı taşıtlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtların ilk iktisabı yapılabilir.

Ayrıca, fabrika çıkışı veya ithali sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olarak yapılan ve taşıtın “Araç Tip Onayı Belgesi”ne uygun, tamamlanmış araç uygunluk belgesinde de bu teknik özelliği belirtilen taşıtlardan, istisnadan yararlanabilen malûl veya engellilerce engellilik durumlarına uygun olarak tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine imkân sağlayacak şekilde mezkûr düzenleme kapsamında yaptırılan tadilata bağlı olarak oturma yeri sayısı düşürülen taşıtların ilk iktisabı da bu düzenleme kapsamındadır.

Bunun yanı sıra, 10 veya üstü oturma yerine sahip taşıtların, mezkûr düzenleme çerçevesinde yaptırılan tadilat sonucu, istisna kapsamındaki taşıtlar haline getirilmesi suretiyle ilk iktisaplarının yapılması halinde de diğer şartların sağlanmasına bağlı olarak, söz konusu istisna düzenlemesinden yararlanılabilir.

Mezkûr istisnadan, (Değişik ibare. RG-10.08.2019-30858) 18 yaşını doldurmuş malûl veya engellilerden, engellilik durumları sürücü olmalarını engelleyecek nitelikte olan, sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanması gerektiğini ve engellilik derecesinin % 90 veya üzeri olduğunu (Değişik ibare. RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporu ile belgeleyenler yararlanabilir. (Ek cümle. RG-10/8/2019-30858) 18 yaşını doldurmamış malûl veya engellilerin bu uygulamadan faydalanabilmesi için ise 20/2/2019 tarihinden önce düzenlenen, sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanması gerekliliğine ve engellilik derecesinin % 90 veya daha fazla olduğuna dair engellilik sağlık kurulu raporunu veya bu tarihten itibaren ilgili mevzuat çerçevesinde yetkili sağlık kurumlarından alınan, sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanması gerektiğine dair değerlendirme ve “7” özel gereksinim kodu ile “Özel koşul gereksinimi vardır (ÖKGV)” bilgileri çerçevesinde özel gereksinim düzeyini içeren ÇÖZGER’i haiz olmaları gerekir. Bununla birlikte, ilgili Yönetmelik gereğince 18 yaşını dolduran malûl veya engellilerin haiz olduğu daha önceki yıllara ait ÇÖZGER’e göre işlem yapılması mümkün bulunmadığından, bu kişilerin 18 yaşını doldurduktan sonra bu istisnadan yararlanabilmeleri için sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanması gerekliliğine ve engellilik derecesinin % 90 veya daha fazla olduğuna dair erişkinler için engellilik sağlık kurulu raporunu haiz olmaları gerektiği tabiidir.

Yukarıda belirtilen mahiyetteki (Değişik ibare. RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporu veya ÇÖZGER’in bir örneği (elektronik ortamda teyit edilemeyenler için, aslı veya noter onaylı örneği) ÖTV mükellefine ibraz edilmek suretiyle bu işlemde ÖTV uygulanmaması talep edilir. ÖTV mükellefleri, bu istisna kapsamındaki taşıt tesliminde hesaplanan ÖTV tutarını, fatura bedeline dâhil etmez, ancak fatura bedeline dâhil edilmeyen bu tutarı düzenlenen faturada “ÖTV Kanunu’nun 7/2 Maddesi Kapsamında Hesaplanıp Fatura Bedeline Dâhil Edilmeyen ÖTV Tutarı ................ TL’dir.” şerhi ile gösterir.

İstisna uygulanarak ilk iktisap kapsamında teslim edilen taşıtlar için de mükellefler tarafından (2A) numaralı ÖTV Beyannamesi verilir, ancak beyannamede ÖTV hesaplanmaz.

Satış faturasının, aslının aynı olduğu işletme yetkililerince imzalanarak ve kaşe tatbik edilerek onaylanmış (Değişik ibare. RG-10.08.2019-30858) fotokopisi, engellilik sağlık kurulu raporu veya ÇÖZGER’in bir örneği (elektronik ortamda teyit edilemeyenler için, aslı veya noter onaylı örneği) ve taşıtın yukarıda belirtilen kapsamda tadil edildiğine dair teknik belgenin aslı veya noter onaylı örneği, taşıtların ilk iktisabının yapıldığı motorlu araç ticareti yapanlar tarafından (2A) numaralı ÖTV Beyannamesi’nin verildiği günü takip eden günün mesai saati bitimine kadar bir dilekçe ekinde beyannamenin verildiği vergi dairesine verilir.

Vergi dairesince, beyanname ve söz konusu belgeler incelenerek (Ek ibare. RG-10.08.2019-30858) bahsi geçen raporun aranan şartları taşıdığının tespitini müteakip geçerli ve malûl veya engellinin haiz olduğu en son tarihli rapor olduğunun Sağlık Bakanlığının sistemi üzerinden elektronik ortamda teyit edilmesi (bu şekilde teyit edilemeyenlerin ilgili hastaneden/il sağlık müdürlüğünden teyit edilmesi) üzerine, istisna uygulandığını gösteren “ÖTV Ödeme Belgesi” mükellefe verilir.

Söz konusu istisna düzenlemesi gereğince yukarıda belirtilen kapsamda yapılan tadilatlar nedeniyle, Tebliğin (IV/Ğ) bölümü çerçevesinde ek ÖTV tarhiyatı yapılmayacağı tabiidir.

1.3. Engellilik Derecesi % 90’ın Altında Olanların Taşıt Alımlarında İstisna

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (c) alt bendi uyarınca, (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin,

•87.03 tarife pozisyonunda yer alan,(Değişik ibare: RG -27.12.2017-30283 Yürürlük: 01.01.2018) motor silindir hacmine bakılmaksızın, hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dâhil bedeli [Değişik ibare: RG-21.12.2021-31696 Yürürlük: 01.01.2022] 450.500 TL’nin altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın vagon, vb. taşıtların,

• 87.04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtların,

• 87.11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin

bizzat kullanmak amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl veya engelliler tarafından ilk iktisabı ÖTV’den müstesnadır.

İstisnadan yararlanmak için taşıtın, özel tertibatlı olması ve malûl veya engelli tarafından bizzat kullanılabilecek durumda olması şarttır.

Bu uygulamada, taşıtı hareket ettirici aksam olarak debriyaj, fren ve gaz pedalları ile vites kolu kabul edilir. İlk iktisaptan önce hareket ettirici aksamda sabitlenmiş bir şekilde özel tertibat yapılması gerekmekte olup, yapılan özel tertibatın kişinin engelliliğiyle uyumlu olması da zorunludur.

Sol el ve/veya kolda engelliliği bulunanların, taşıtta hareket ettirici aksam sayılan manuel vites kolunu engelliliğe uygun olarak direksiyona monte ettirmesi ve benzeri şekilde tadilat yaptırması veya taşıtın fabrika çıkışında vitesin direksiyonun sağ tarafına sabitlenmiş olması gibi haller hareket ettirici aksamda özel tertibat olarak kabul edilir.

Direksiyona topuz takılması, engelin bulunduğu taraftaki silecek kolu, sinyal, cam silecek kumandası, dörtlü flaşör, ön-arka cam su fıskiyesi, korna ve kontak gibi düzeneklerin diğer tarafa alınması veya direksiyon simidine monte edilmesi ve benzeri tadilatlar taşıtı hareket ettirici aksamda özel tertibat kapsamında değerlendirilmez.

Taşıtın otomatik vitesli olması, engelliliğe uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırılması şartının aranmasına engel değildir. Dolayısıyla otomatik vitesli taşıtların hareket ettirici aksamında da kişinin engelliliğine uygun olarak sabitlenmiş özel tertibat yaptırılması gerekmektedir. Örneğin, sağ ayağı ampute (Ek ibare. RG-10.08.2019-30858) veya her iki ayağında/dizinde ayaklarını kullanmaya mani aynı oranda kısıtlılık olan bir engellinin, fren ve gaz pedalında özel tertibat yaptırmadan otomatik vitesli taşıtı kullanması mümkün olmadığından, ancak anılan tertibatın yaptırılması halinde otomatik vitesli bir taşıt bakımından istisnadan faydalanılabilir.

Öte yandan, manuel vitesli bir taşıtı vites kolunda ve/veya debriyaj pedalında sabitlenmiş özel tertibat yaptırmadan kullanamayacak durumda olan engelliler bakımından, otomatik vitesli taşıtlar, (Ek ibare. RG-10.08.2019- 30858) fren ve gaz pedallarında özel tertibat yaptırılmasını gerektirir başkaca engelinin olmaması kaydıyla, özel tertibatlı taşıt olarak kabul edilir.

Engellilik derecesi % 90’ın altında olanlarda, aranan şartları haiz olmak koşuluyla belli bir engellilik derecesine sahip olunması şartı aranmaz.

Öte yandan engellilik durumu, ilk iktisabı yapılacak taşıtın hareket ettirici aksamında tadilat yaptırılmasını gerektirecek nitelikte olmalıdır. Örneğin, sağ veya sol el parmaklardan herhangi bir ya da birkaçının olmamasına rağmen vitesin değiştirilmesine engel, vites kolunda tadilat yaptırılmasını gerektirecek bir durumun bulunmaması halinde manuel veya otomatik vitesli taşıt alımında istisna uygulanmaz.

(Ek paragraf. RG-10.08.2019-30858) Bu uygulamadan yararlanılabilmesi için engellilik durumunun, engellilik sağlık kurulu raporu ile tevsik edilmesi gerekir.

(Ek paragraf. RG-10.08.2019-30858) 20/2/2019 tarihinden itibaren düzenlenen engellilik sağlık kurulu raporlarına istinaden işlem yapılabilmesi için raporun “Sadece hareket ettirici aksamda özel tertibatlı taşıt kullanması gerekir” değerlendirmesini içermesi şarttır. Bu tarihten itibaren düzenlenmekle birlikte söz konusu değerlendirmeyi içermeyen raporlara istinaden işlem yapılmaz.

(Ek paragraf. RG-10.08.2019-30858) Bununla birlikte, 20/2/2019 tarihinden önce düzenlenen engelli sağlık kurulu raporlarına istinaden işlem yapılabilmesi için ise raporun, malûliyeti veya engelliliği ile sadece özel tertibat yaptırılan taşıtların (veya engelliliği ile başkaca hareket ettirici özel tertibat yapılmasına gerek olmaksızın sadece otomatik vitesli taşıtların) kullanılması gerektiğine dair değerlendirme içermesi gerekir. 20.02.2019 tarihinden önce düzenlenen raporlardan; taşıtın hareket ettirici aksamında özel tertibat yaptırılması gerektiğine dair değerlendirme bulunmayanlar ile “Özel tertibatlı araç kullanabilir”, “Otomatik vitesli araç kullanabilir”, “Otomatik vitesli araç kullanması uygundur” gibi bir zorunluluğu değil, tercihi veya olasılığı ifade edebilen değerlendirmeleri içeren raporlara istinaden işlem yapılmaz. Ancak, taşıtın hareket ettirici aksamında özel tertibat yaptırılması gerektiğine dair değerlendirmeyi içermemekle veya olasılığı ifade edebilen değerlendirmeler içermekle birlikte, raporda yer alan tespit ve açıklamalardan (sağ veya sol kol/bacak uzuv yokluğu veya uzuvların fonksiyonlarını yitirdiği/yerine getirmediği/kullanılamadığı vb.) özel tertibat gerekliliğinin açıkça anlaşılması halinde, bu raporlara istinaden de işlem yapılabilir.

 (Ek paragraf. RG-10.08.2019-30858) Diğer taraftan, istisnadan yararlanılabilmesi için ayrıca H sınıfı veya engellilik durumu itibarıyla istisna kapsamındaki taşıtta bulunması gereken özel tertibata/tertibatlara ilişkin ibareleri (kod numarasını/numaralarını) içeren sürücü belgesini haiz olunması şarttır. Ancak, sürücü belgesinde özel tertibat kodlarının bulunması, istisnadan yararlanmak için gerekli olmakla birlikte tek başına yeterli değildir. Engelliliği ile sadece hareket ettirici aksamda özel tertibatlı taşıt kullanılması gerektiğine dair değerlendirme bulunan engellilik sağlık kurulu raporunda belirtilen engel durumunun ne yönde bir tertibat gerektirdiğinin tespitinde, sürücü belgesinde yer alan özel tertibat kodları dikkate alınır. Bu kodların engellilik sağlık kurulu raporunda tespit edilen engellilik durumu ile uyumlu olması gerekir.

(Ek paragraf. RG-10.08.2019-30858) Engellilik sağlık kurulu raporunda belirtilen engel durumu ile sürücü belgesinde yer alan özel tertibat kodlarının uygunluğu belirlenirken engellilik sağlık kurulu raporundaki teşhis ve/veya bulgular esas alınır. Engellilik sağlık kurulu raporunda belirtilen engel durumu ile sürücü belgesinde yer alan özel tertibat kod/kodlarının uyumlu olmaması halinde istisna kapsamında işlem tesis edilmez. Engellilik sağlık kurulu raporunda belirtilen engel durumundan, engelin hangi uzvu etkilediğinin açıkça anlaşılamaması nedeniyle tereddüde düşülmesi durumunda raporu düzenleyen hastaneden açıklama istenebilir.

(Değişik ibare. RG-10.08.2019-30858) Malûliyet veya engel durumu itibarıyla sadece hareket ettirici aksamda özel tertibatlı taşıt kullanılması gerektiğine dair engellilik sağlık kurulu raporunun bir örneği (elektronik ortamda teyit edilemeyenler için, aslı veya noter onaylı örneği) ile (Mülga ibare:RG-04.05.2016-29702) (…) sürücü belgesinin ÖTV mükellefine ibraz edilmesi suretiyle, taşıtın ilk iktisabında ÖTV uygulanmaması talep edilir. ÖTV mükellefleri, bu istisna kapsamındaki taşıt tesliminde hesaplanan ÖTV tutarını, fatura bedeline dâhil etmez, ancak fatura bedeline dâhil edilmeyen bu tutarı düzenlenen faturada “ÖTV Kanunu’nun 7/2 Maddesi Kapsamında Hesaplanıp Fatura Bedeline Dâhil Edilmeyen ÖTV Tutarı ..... TL’dir.” şerhi ile gösterir.

İstisna uygulanarak ilk iktisap kapsamında teslim edilen taşıtlar için de mükellefler tarafından (2A) numaralı ÖTV Beyannamesi verilir, ancak beyannamede ÖTV hesaplanmaz.

Beyannamenin verildiği günü takip eden günün mesai saati bitimine kadar bir dilekçe ekinde;

• Alıcının (malûl veya engellinin),(Değişik ibare: RG-10.08.2019-30858)malûliyet veya engel durumu itibarıyla sadece hareket ettirici aksamda özel tertibatlı taşıt kullanılması gerektiğine dair engellilik sağlık kurulu raporunun bir örneği (elektronik ortamda teyit edilemeyenler için, aslı veya noter onaylı örneği),

• Bizzat kullanım amacıyla, taşıtın hareket ettirici aksamında engelliliğe uygun olarak tadilat yapıldığına dair teknik belgenin aslı veya noter onaylı örneği,

• Alıcının (malûl veya engellinin)(Mülga ibare: RG-04.05.2016-29702) (…)sürücü belgesinin fotokopisi,

• Satış faturasının, aslının aynı olduğu işletme yetkililerince imzalanarak ve kaşe tatbik edilerek onaylanmış fotokopisi

mükellef tarafından, beyannamenin verildiği vergi dairesine verilir. Otomatik vitesli taşıtların özel tertibatlı olarak kabul edildiği hallerde, beyannamenin verildiği vergi dairesine, taşıtın engelliliğe uygun olarak tadil edildiğine dair teknik belge yerine taşıtın otomatik vitesli olduğuna dair uygunluk belgesinin aslı veya noter onaylı örneği verilir. Vites kutusuna ait bilgilere uygunluk belgesinde yer verilmeyen taşıtlarda, uygunluk belgesi yerine taşıtın otomatik vitesli olduğuna dair ÖTV mükellefinden yazılı beyan alınır.

Vergi dairesince beyanname ve söz konusu belgeler incelenerek, (Ek ibare: RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporunda sadece hareket ettirici aksamda özel tertibatlı taşıt kullanılması gerektiğine dair değerlendirmenin bulunduğu, sürücü belgesinin engele uygun özel tertibat kodunu/kodlarını içerdiği ve taşıtın, ibraz edilen raporda yazılı engelliliğe uygun özel tertibatlı olduğu tespit edilir. (Değişik ibare: RG-10.08.2019-30858) Bu tespitler ve bahsi geçen raporun geçerli ve malûl veya engellinin haiz olduğu en son tarihli rapor olduğunun Sağlık Bakanlığının sistemi üzerinden elektronik ortamda teyit edilmesi (bu şekilde teyit edilemeyenlerin ilgili hastaneden/il sağlık müdürlüğünden teyit edilmesi) üzerine, istisna uygulandığını gösteren “ÖTV Ödeme Belgesi” mükellefe verilir.

1.4. İstisna Kapsamında İlk İktisabı Yapılan Taşıtların Hurdaya Çıkarılması Halinde istisna

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (d) alt bendiyle, söz konusu bendin (a), (b) ve (c) alt bentleri kapsamındaki taşıtların aynı alt bentlerde belirtilen malûl ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra beş yıl geçmeden deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu alt bentler kapsamındaki taşıtları hurdaya çıkaran malûl ve engelliler tarafından yeni bir taşıtın ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir.

Bu şekilde istisnadan yararlanmak isteyen malûl ve engellinin, istisnadan yararlanarak ilk iktisabını yaptığı taşıtın deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale geldiğini tevsik eden ekspertiz raporu ile “hurdaya çıkarılmıştır” damgası vurularak kayıt konulan tescil belgesinin aslı veya noter onaylı örneğini ibraz etmesi şartıyla, durumuna göre Tebliğ’in (II/C/1.2 ve 1.3) bölümünde yapılan açıklamalara göre işlem yapılır ve aranan şartları haiz olması kaydıyla ilk iktisabını yapacağı yeni taşıt için de ÖTV istisnası uygulanır.

Söz konusu belgeler, diğer belgelerle birlikte, taşıtların ilk iktisabının yapıldığı motorlu araç ticareti yapanlar tarafından, (2A) numaralı ÖTV Beyannamesinin verildiği günü takip eden günün mesai saati bitimine kadar bir dilekçe ekinde beyannamenin verildiği vergi dairesine verilir.

Bu kapsamda ÖTV’den istisna olarak ilk iktisabı yapılan ikinci taşıtın ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçmedikçe, bir başka taşıtın iktisabında Kanunun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi kapsamında ÖTV istisnası uygulanmaz.

Deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle bu bölümdeki şartlar dâhilinde hurdaya çıkarılan taşıt ile taşıtın sahibi malûl ve engelliye ilişkin bilgiler (T.C. kimlik numarası, adı-soyadı, ana ve baba adı, doğum yeri ve tarihi, ikametgâh adresi, taşıtın cinsi, markası, tipi, modeli, silindir hacmi, şasi numarası, ilk iktisap tarihi, hurdaya ayrıldığı tarih) ilgili vergi dairesi müdürlüğünce, belgelerin kendilerine ibraz tarihinden itibaren üç iş günü içinde evdo sistemine girilir.

1.5. Ortak Hususlar

İlk iktisabında ÖTV istisnası uygulanan taşıtlar için istisnadan yararlanan malûl veya engelli adına düzenlenen faturada ÖTV gösterilmez. Bu taşıtların kayıt ve tescilini yapanlar tarafından, taşıt sahibinin faturada ve “ÖTV Ödeme Belgesi”nde alıcı olarak gösterilen malûl veya engelli olduğunun tespit edilmesini takiben kayıt ve tescil işlemi yapılır.

Malûl veya engellilerin bu istisna kapsamında ithal edeceği taşıtlar için de Tebliğin ilgili bölümlerinde belirtilen belgelerin gümrük idaresine ibrazı üzerine istisna uygulanabilir.

Motorlu araç ticareti yapanlar, istisna kapsamında taşıt almak isteyen malûl veya engellinin daha önce bu istisnadan yararlanıp yararlanmadığını, yararlanmış ise istisnadan yararlandığı tarihten itibaren (Mülga ibare: RG- 04.05.2016-29702) (…)([7]) beş yıl geçip geçmediğini, Gelir İdaresi Başkanlığı web adresinde yer alan ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığından temin edilen bilgileri de içerecek şekilde oluşturulan “İnternet Vergi Dairesi/Sorgulamalar/Engellilik İstisnası Bilgileri” bölümünden sorgulayabilirler. Bu kapsamda, istisnadan faydalanarak taşıt ithal edenlerin kimlik bilgileri (T.C. kimlik numarası, adı-soyadı, ana ve baba adı, doğum yeri ve tarihi) ile ithal edilen taşıtın özelliklerini (GTİP numarası, cinsi, markası, tipi, modeli, motor silindir hacmi, şasi numarası) ve ithalat tarihini içeren liste Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünce en geç ithalat tarihini takip eden ayın sonuna kadar Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilir. Söz konusu sorgulama için motorlu araç ticareti yapan mükellefler tarafından, varsa mevcut kullanıcı kodu, parola ve şifreleri kullanılır; yoksa bağlı bulundukları vergi dairesinden kullanıcı kodu, şifre ve parola alınır. Bu şekilde yapılacak sorgulamalarda, “Sorgulamalar” bölümünden “Engellilik İstisnası Bilgileri” bölümü seçilir. Engellilik istisnasından yararlanma durumu sorgulanacak kişinin T.C. kimlik numarası/yabancı kimlik numarası yazılmak suretiyle sorgulama yapılır. Motorlu araç ticareti yapanlar ile istisnadan yararlanmak isteyen malûl veya engelliler arasında sorgulama bilgilerine ilişkin ihtilaf doğması halinde, ilgili vergi dairesinden bilgi alınabilir.

Bu istisnadan yararlanılarak ilk iktisabı yapılan taşıtın ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçmeden satışı veya devrinde, ÖTV’sinin ödenmiş olması, söz konusu taşıtın ilk iktisabından itibaren beş yıllık süre içinde ilk iktisabı yapılacak diğer bir taşıt için istisnadan yararlanmayı sağlamaz.

Bu istisna kapsamında ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçtikten sonra, istisnadan yararlanan kişinin, Kanunun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi kapsamında iktisap edeceği bir başka taşıt için de ÖTV istisnası uygulanması mümkün olup, bu şekilde istisnadan yararlanılabilmesi için eldeki taşıtın satılması veya devri aranmaz.

İstisna kapsamında ilk iktisabı yapılan taşıtın beş yıllık süre dolmadan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca ayıplı mal kapsamında iade edilerek, aynı nitelikleri haiz yeni bir taşıtın iktisabı halinde, söz konusu taşıt için de istisna uygulanması mümkündür. Bu durumda, beş yıllık sürenin başlangıcı, yeni alınan taşıtın ilk iktisabı tarihinden itibaren başlar.

Bununla birlikte, malûl veya engellinin ölümünden sonra, mirasçılara veraset yoluyla intikal eden taşıtın, ayıplı mal kapsamında olması nedeniyle mirasçılar tarafından satıcıya iade edilmesi ve bunun karşılığında yeni bir taşıtın iktisap edilmek istenmesi halinde, yeni taşıtın mirasçılar tarafından ilk iktisabında istisna kapsamında işlem tesis edilmez.

Malûl veya engelli tarafından iktisabı yapılan taşıtın kayıt ve tescil ettirilmeden malûl veya engellinin vefat etmesi durumunda, mezkûr istisna uygulamasından yararlanılamaz. Bu durumda, taşıtın mükellefe iade edilmemesi halinde, mirası reddetmeyen varis/varisler tarafından kayıt ve tescilden önce taşıta ait ÖTV beyan edilip ödenir.

Malûl veya engelli tarafından ÖTV’den istisna olarak ithal edilen taşıtın, ithalat tarihinden itibaren beş yıllık süre geçmeden Kanunun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinden yararlanılamaz.

(Ek paragraf: RG -27.12.2017-30283 Yürürlük: 01.01.2018) ÖTV Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (a) ve (c) alt bentleri kapsamında iktisap edilebilecek aynı Kanuna ekli 87.03 GTİP numarasında yer alan taşıtlara ilişkin bedelin üst sınırı, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Hesaplanan tutarın 100 lirayı aşmayan kesirleri dikkate alınmaz. (Değişik ibare: RG-10.08.2019-30858) Cumhurbaşkanı, bu şekilde tespit edilen tutarı % 50’sine kadar artırmaya yetkilidir.

Engellilere, (Değişik ibare: RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporu veya ÇÖZGER verilmesine dair ilgili mevzuatın değişmesi halinde, değişiklik tarihinden önce usulüne uygun olarak düzenlenmiş olan (Değişik ibare: RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporları veya ÇÖZGER’ler ÖTV istisnası uygulamasında geçerlidir. Ancak, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten önce alınmış sağlık kurulu raporlarına dayanılarak bu istisna kapsamında işlem tesis edilmez.

Malûl veya engellinin, birden fazla (Değişik ibare: RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporunun veya ÇÖZGER’inin bulunması halinde, en son tarihli rapor bu uygulamada dikkate alınır. Malûl veya engelli tarafından geçerli raporun ibraz edilmediğinin tespiti ve ibraz edilmeyen en son tarihli raporun da ilgili istisna uygulamasında aranılan mahiyette olmaması durumunda, ziyaa uğratılan vergi, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte malûl veya engelliden aranır. (Ek cümle. RG-10.08.2019-30858) İlgili mevzuat uyarınca, malûl veya engelli adına düzenlenen en son tarihli rapordan önce düzenlenen raporlar, süresine bakılmaksızın yeni rapor tarihinden sonra yapılacak başvurular bakımından geçersiz olduğundan, malûl veya engellinin birden fazla engellilik sağlık kurulu raporu veya ÇÖZGER’inin bulunması halinde bu uygulamada en son tarihli rapora istinaden işlem yapılır.

 (Değişik ibare: RG-10.08.2019-30858) Engellilik sağlık kurulu raporunda veya ÇÖZGER’de, raporun süresiz olduğunun belirtilmesi halinde herhangi bir tarihle sınırlı olmaksızın; belirli süre içinde geçerli olduğunun belirtilmesi halinde, raporun süresinin bitimine altı aydan az bir süre kalmaması kaydıyla, bu süre içinde, ilk iktisabı yapılacak taşıtlar bakımından söz konusu raporlara dayanılarak istisnadan yararlanılabilir.

Süreli raporlara dayanılarak istisnadan yararlanılması halinde, raporun süre bitiminde ÖTV istisnasının devamı için yeni rapor ibrazı aranmaz. (Ek cümle: RG-10.08.2019-30858) Aynı şekilde, ÇÖZGER’e istinaden istisnadan yararlanılması ve taşıtın alındığı tarihten itibaren beş yıllık süre içinde malûl veya engellinin 18 yaşını doldurması halinde, ÖTV istisnasının devamı için erişkinler için engellilik sağlık kurulu raporu ibrazı aranmaz.

Malûl veya engelliler tarafından ibrazı zorunlu (Değişik ibare: RG-10.08.2019-30858) engellilik sağlık kurulu raporunun veya ÇÖZGER’in örneği ile şekli ve içeriğine ilişkin açıklamalar, söz konusu raporun verilmesine dair ilgili mevzuatla belirlenmiş olup, rapor tarihi dikkate alınmak suretiyle bu tarihte geçerli mevzuatla yapılan belirlemeler çerçevesinde raporun uygun olup olmadığı vergi dairesince tespit edilir. Bu kapsamda, (Değişik ibare: RG-10.08.2019- 30858) engellilik sağlık kurulu raporu veya ÇÖZGER verebilecek yetkili sağlık kurumlarının kontrolü de Sağlık Bakanlığının resmi internet sitesinden yapılır.

İstisnadan, Türkiye’de ikamet eden ve ikamet tezkeresine sahip yabancı ülke vatandaşları ile yurt dışında ikamet eden Türk uyruklu mavi kart sahipleri de yararlanabilir. Bunların da aranan şartları haiz olmaları ve belgeleri ibraz etmeleri gerektiği tabiidir. Ancak yurt dışından alınan ehliyet ve/veya rapora dayanılarak bu istisna uygulaması kapsamında işlem tesis edilemez.

İstisna kapsamında ilk iktisabı yapılan taşıtın, engelli kişi tarafından bizzat kullanılması; engelli kişinin taşıtı bizzat kullanmasının mümkün olmaması halinde ise sürekli olarak istifadesine sunulması gerekmektedir. Taşıtın, zorunlu sebepler dışında, engelli tarafından bizzat kullanılmadığının veya engellinin taşıtı bizzat kullanamayacak durumda olması halinde taşıtın bariz bir şekilde engellinin istifadesine sunulmadığının tespiti halinde, istisna şartlarının ihlal edildiği kabul edilir ve ilk iktisapta ödenmeyen ÖTV, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte malûl veya engelliden aranır. Ayrıca, taşıtın ilk iktisabında yaptırılan hareket ettirici aksamın, sonradan söküldüğünün tespit edilmesi halinde de aynı yönde işlem tesis edilir. Söz konusu durumlara ilişkin tespitlerin, ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçtikten sonra yapılması halinde, ilk iktisapta ödenmeyen ÖTV ile ilgili olarak herhangi bir işlem tesis edilmeyeceği açıktır.

1.6. Sorumluluk

Bu istisna uygulamasında, belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde işlem tesis edilmemesi suretiyle istisna kapsamında taşıt teslim edilmesi halinde ziyaa uğratılan vergi, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte, Tebliğ’in (II/C/1.5) bölümünde malûl veya engellinin sorumlu tutulduğu durumlar hariç, motorlu araç ticareti yapanlardan aranır.

Öte yandan muvazaaya dayanan bir ilişki içerisinde engelli kişi adına taşıt iktisap edildiğinin tespiti halinde ilk iktisapta ödenmeyen ÖTV, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte müştereken ve müteselsilen işleme taraf olanlardan (adına taşıt iktisap edilen engelli, engelli adına alıp fiilen kendi istifadesine kullanan ile durumdan haberdar olması şartıyla motorlu araç ticareti yapan kişiden) aranır.

2.2. Katma Değer Vergisi Kanunundaki Yasal Düzenlemeler

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun “Sosyal ve Askerî Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar” başlıklı 17/4-s maddesinde, “Engellilerin  eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programları”nın vergiden istisna olduğu belirtilmiştir.

26.04.2014 tarih ve 28983 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği’nin II/E-1 bölümünde, “3065 sayılı Kanun’un (17/4-s) maddesi uyarınca, engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programlarının teslimi KDV’den müstesnadır. Bu istisna uygulamasına ilişkin usul ve esaslar aşağıda belirlenmiştir.” denmiş olup, E/1-1.1. bölümünde ise, “Binek otomobili ve diğer nakil vasıtalarının ise sözü edilen “araç-gereç” kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.” denmiştir.

2.3. Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunundaki Yasal Düzenlemeler

197 Sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, “Engellilik oranı % 90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtlar ile diğer malûl ve engellilerin, bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtlar”ın vergiden müstesna olduğu belirtilmiştir.

III- 30.03.2013 TARİH VE 28603 SAYILI RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANAN “ÖZÜRLÜLÜK ÖLÇÜTÜ, SINIFLANDIRMASI VE ÖZÜRLÜLERE VERİLECEK SAĞLIK KURULU RAPORLARI HAKKINDA YÖNETMELİKTEKİ DÜZENLEMELER

Özürlü sağlık kurulu raporlarının alınışı, geçerliliği, değerlendirilmesi ve özürlü sağlık kurulu raporu verebilecek yetkili sağlık kurumlarının tespiti ile ilgili usul ve esasları belirlemek; özürlülerle ilgili derecelendirmelere, sınıflandırmalara ve tanımlamalara gereksinim duyulan alanlarda ortak bir uygulama geliştirmek ve uluslararası sınıflandırma ve ölçütlerin kullanımının yaygınlaştırılmasını sağlamak amacıyla, 30.03.2013 tarih ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” yayımlanmıştır.

Yönetmeliğin 2. maddesinin 1. fıkrasında, “Bu Yönetmelik, özürlülere sağlanan haklardan ve verilecek hizmetlerden yararlanmak üzere istenilen özürlü sağlık kurulu raporları ile özürlü sağlık kurulu raporu verebilecek yetkili sağlık kurumlarını ve özürlülerle ilgili sınıflandırma ve ölçütleri kapsar.” denmiş olup, yönetmelikte, özürlülerin sınıflandırılması, özürlü sağlık kurullarının teşkili, yetkili sağlık kurulları, raporların düzenlenmesi ve özür oranının belirlenmesi vb. düzenlemeler yapılmıştır.

Yönetmelikte ağır özürlünün, “Özür durumuna göre özür oranı %50 ve üzerinde olduğu tespit edilenlerden günlük yaşam aktivitelerini başkalarının yardımı olmaksızın yerine getiremeyeceğine özürlü sağlık kurulu tarafından karar verilen kişileri; özürlünün ise, Doğuştan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım veya rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiyi” ifade ettiği belirtilmiştir.

Ayrıca yönetmelikte,  “Kişinin özür oranı, özürlü sağlık kurulunca bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-2 Özür Oranları Cetvelinde bulunan özür oranlarına göre yüzde (%) olarak belirlenerek özürlü sağlık kurulu raporunun ilgili bölümünde rakam ve yazı ile belirtilir. Bu cetvelde adı geçmeyen hastalık ve özürler ile bunlara ait özür oranları, fonksiyon kayıplarına göre özürlü sağlık kurulunca değerlendirilerek belirlenir.” denmiştir.

Yönetmeliğin 2 no.lu ekinde yer alan özür oranları cetvelinde; “Özür oranları cetveli ile özür durumunun değerlendirilmesinde ve belgelenmesinde uzman hekimler için standart, objektif bir yaklaşım sağlar. Özürlülük halinin ölçütü olarak kişinin özrü nedeniyle yaşadığı fonksiyon kaybı ve günlük yaşam aktivitesine etkisi değerlendirilmiştir. Bu tarz yaklaşım ile özürlülük durumu belirlenirken tıbbi bozukluk hem anatomik hem de fonksiyonel olarak değerlendirilmektedir. Özür durumuna göre fonksiyon kaybı oranları belirlenirken tıbbi tedavi olsun olmasın özür durumunda bir değişikliğin olmayacağı kanaatine varılan kalıcı bozukluklar değerlendirilir. İstisnai durumlar cetvelde özel olarak belirtilmiştir.

Özür oranları cetveli organ veya vücut sistemlerine göre bölümlere ayrılmıştır. Cetveli hazırlayan tıp uzmanları tarafından özür oranları belirlenirken mevcut tıbbi bozukluğun ciddiyetine göre kişinin özür oranları ve günlük yaşam aktivitesine getirdiği sınırlama % oranlar şeklinde belirlenmiştir.” denmiştir.

IV- KONUYA İLİŞKİN ÖZELGELER

Erzurum Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 05.04.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.25.15.01-2010-ÖTV-576-1-2 sayılı Özelge aşağıdaki gibidir.

“İlgide kayıtlı dilekçenizde, oğlunuzun % 90 sakat olması sebebiyle 02.03.2009 tarihinde ÖTV istisnasından faydalanmak suretiyle satın aldığınız aracınızın 31.12.2009 tarihinde kaza yaptığı ve ağır hasarlı olması sebebiyle hurdaya ayırmak istediğinizi belirterek, hurdaya ayırma işleminde ÖTV ödenip ödenmeyeceği hususunda Başkanlığımızdan özelge talep edilmektedir.

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7/2-a maddesinde; 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alan malların, sakatlık derecesi % 90 veya daha fazla olan malül ve engelliler tarafından 5 yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir.

Aynı Kanun’un 15/2-a maddesinde ise, Kanuna ekli (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan ilk iktisabında istisna uygulananların, veraset yoluyla intikaller hariç istisnadan yararlananlar dışındakilerce iktisabında, ilk iktisabındaki matrah esas alınarak adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, kayıt ve tescili tarihinde geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte ÖTV alınacağı hükme bağlanmıştır. Ancak Kanun’un 7/2. maddesi çerçevesinde istisnadan yararlananların, bu istisnadan yararlanarak iktisap ettikleri kayıt ve tescile tabi malları 5 yıldan fazla kullanarak elden çıkarmaları durumunda bu hüküm uygulanmayacaktır.

Diğer taraftan, Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 39. maddesinde; ekonomik ömrünü doldurma veya herhangi bir kaza, yanma, tahrip edilme ve benzeri durumlar dolayısıyla kullanılamaz hale gelen araçların muayeneye tabi tutulmadan sahiplerinin talebi üzerine hurdaya çıkarılacağı, hurdaya ayrılmış olan taşıtların onarımla yenilenseler bile tescil edilemeyeceği belirtilmektedir.

Buna göre, kaza sonucu kullanılmaz hale geldiği bildirilen aracınızın, Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 39. maddesi kapsamında tekrar tescil edilmesine imkan bulunmayacak şekilde hurdaya ayrılması işleminde ÖTV aranılmaması gerekmektedir.

Ancak, söz konusu aracın Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 39. maddesi kapsamında değerlendirilmeyecek şekilde tekrar onarılmak suretiyle tescil edilerek istisnadan yararlananlar dışındakilerce devralınması halinde, Kanun’un 15/2-a maddesi uyarınca adına kayıt ve tescil yapılandan ÖTV aranılacağı tabiidir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.”

Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 22.04.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.17.01-ÖTV-7-2-299 sayılı Özelge aşağıdaki gibidir.

“İlgide kayıtlı dilekçeniz ile özürlü olduğunuz ve araç almak istediğiniz belirtilerek Özel Tüketim Vergisi İstisnasından faydalanıp faydalanamayacağınız hususunda görüş talep edilmektedir.

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 1/b maddesine göre, Kanuna ekli II Sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların ilk iktisabı bir defaya mahsus olmak üzere özel tüketim vergisine tabidir. İlk iktisap aynı Kanunun 2/b maddesinde; “(II) sayılı listedeki mallardan Türkiye’de kayıt ve tescil edilmemiş olanların kullanılmak üzere ithalini, müzayede yoluyla veya kayıt ve tescil edilmiş olsa dahi 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümlerine göre iade edilenler de dahil motorlu araç ticareti yapanlardan iktisabını, motorlu araç ticareti yapanlar tarafından kullanılmaya başlanmasını, aktife alınmasını veya adlarına kayıt ve tescil ettirilmesini ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.

Diğer taraftan, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin 2. bendinde “(II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan;

a) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, sakatlık derecesi % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,

b) 87.03 (motorsilindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla sakatlığına uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,

c) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, bu bendin (a) ve (b) alt bentlerinde belirtilen malûl ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu GTİP numaralarında yer alan malları hurdaya çıkaran malûl ve engelliler tarafından,

Beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı”nın özel tüketim vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.

Dilekçe ekinde yer alan ... Hastanesinden alınan ... tarih ve ... No.lu “Özürlü Sağlık Kurulu Raporu”nun incelenmesi sonucunda, sağ kolunuzdaki özür nedeniyle tüm vücut fonksiyon kaybı oranınızın %57 olduğu anlaşılmıştır.

Buna göre, yukarıda belirtilen araçlarda bizzat kullanmak amacıyla sakatlığınıza uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırmanız halinde ÖTV istisnasından faydalanmanız mümkün bulunmaktadır. Ancak hareket ettirici özel tertibat yapılmasına gerek olmaksızın kullanılabilecek olan araçlar (örneğin; otomatik vitesli araçlar) ile aracı hareket ettirici özel tertibat sayılmayan (direksiyona topuz takılması, özel koltuk takılması, engelin bulunduğu taraftaki silecek kolu, sinyal ve kontak düzeneklerinin diğer tarafa alınması vb.) tadilatların yapılması suretiyle kullanılabilecek araçlar için söz konusu istisnadan yararlanılması mümkün değildir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 06.09.2017 tarih ve 76464994-135[ÖTV.2017.125] - 130546 sayılı Özelge aşağıdaki gibidir.

“İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve eklerinin incelenmesinden, …… Hastanesi tarafından adınıza düzenlenen ….. tarihli ve …. rapor numaralı Engelli Sağlık Kurulu Raporunda “Sağ kulak 43dB hafif dereceli, sol kulak 47 dB orta derecesli işitme kaybı+ akıcı konuşma bozukluğu mevcut+ Serebral palsy sekeli, sağ üst ekstremite hafif etkilenmiş...” teşhislerine bağlı olarak  % 47 engellilik oranının yer aldığı, söz konusu rapora istinaden 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinde düzenlenen malûl ve engellilerin taşıt alımında ÖTV istisnasından yararlanıp yararlanamayacağınız hususunda Başkanlığımız görüşünün bildirilmesinin talep edildiği anlaşılmıştır.

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendiyle, Kanuna ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan;

87. a) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, engellilik derecesi %90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,
88. b) 87.03 GTİP numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50’sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların, engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,
89. c) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından

beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiş olup, bu istisna uygulamasının usul ve esasları Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nin (II/C/1) bölümünde belirlenmiştir.

Mezkur Genel Tebliğin söz konusu bölümünde, Kanunun (7/2-c) maddesi uygulamasına ilişkin olarak;

- Engellilik durumunun, ilk iktisabı yapılacak taşıtın hareket ettirici aksamında tadilat yaptırılmasını gerektirecek nitelikte olması gerektiği, bu çerçevede örneğin, sağ veya sol el parmaklardan herhangi bir ya da birkaçının olmamasına rağmen vitesin değiştirilmesine engel, vites kolunda tadilat yaptırılmasını gerektirecek bir durumun bulunmaması halinde manuel veya otomatik vitesli taşıt alımında istisna uygulanmayacağı,

- Bu uygulamada, taşıtı hareket ettirici aksam olarak debriyaj, fren ve gaz pedalları ile vites kolunun kabul edileceği, ilk iktisaptan önce hareket ettirici aksamda sabitlenmiş bir şekilde özel tertibat yapılması gerektiği, yapılan özel tertibatın da kişinin engelliliğiyle uyumlu olmasının zorunlu olduğu,

- Manuel vitesli bir taşıtı vites kolunda ve/veya debriyaj pedalında sabitlenmiş özel tertibat yaptırmadan kullanamayacak durumda olan engelliler bakımından, otomatik vitesli taşıtların, özel tertibatlı taşıt olarak kabul edileceği,

- Engellilik durumunun tevsikinde ibrazı zorunlu olan engelli sağlık kurulu raporunun, malûliyeti veya engelliliği ile sadece özel tertibat yaptırılan taşıtların (veya engelliliği ile başkaca hareket ettirici özel tertibat yapılmasına gerek olmaksızın otomatik vitesli taşıtların) kullanılabileceğine dair değerlendirmeyi içermesi ya da bu hususun anlaşılabilmesini sağlayacak şekilde açık olması gerektiği belirtilmiştir.

Bu bağlamda, engellilik oranı % 90’ın altında olan malûl ve engellilerden yalnızca, engellilik durumu, ilk iktisabı yapılacak taşıtın hareket ettirici aksamında (debriyaj pedalı, fren pedalı, gaz pedalı ve/veya vites kolunda) tadilat yaptırılmasını gerektirecek (zorunlu kılacak) nitelikte olanlar, mezkûr Genel Tebliğ’de öngörülen diğer şartları da haiz olmalarına bağlı olarak söz konusu istisna uygulamasından yararlanabilmektedir.

Buna göre, başvurunuz ekinde ibraz edilen Engelli Sağlık Kurulu Raporunda belirtilen mevcut engellilik durumunuz (Serebral palsy sekeli, sağ üst ekstremite hafif etkilenmiş, kişi etkilenmiş, ekstremiteyi kendine bakım, günlük aktivitelerde ve tutmada kullanabiliyor fakat parmak hareketleri ince becerisinde zorluk yaşıyor-%10) itibariyle, söz konusu rapora istinaden, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (7/2-c) maddesi uygulamasından yararlanmanız mümkün değildir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.”

Sakarya Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 26.10.2017 tarih ve 41931384-135[7-2017-32]-21140 sayılı Özelge aşağıdaki gibidir.

“İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve eklerinin incelenmesinden, …….. Hastanesi tarafından adınıza düzenlenen ………. tarih ve ………. sayılı Engelli Sağlık Kurulu Raporunuzda “Sol kalça protezi, Sağ coxartroz, Sol bacakta kısalık, T12 kompresyon kırığı” teşhislerine bağlı olarak %54 engellilik oranı tespitinin yer aldığı, söz konusu rapora istinaden 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinde düzenlenen malûl veya engellilerin taşıt alımına ilişkin istisna uygulamasından yararlanıp yararlanamayacağınız hususunda Başkanlığımız görüşünün bildirilmesinin talep edildiği anlaşılmıştır.

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendiyle, Kanuna ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tabi mallardan;

a) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,

b) 87.03 GTİP numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50’sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,

c) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından

beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’ den istisna edilmiş olup, bu istisna uygulamasının usul ve esaslarına ilişkin açıklamalar Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nin (II/C/1) bölümünde yapılmıştır.

Mezkur Genel Tebliğ’in söz konusu bölümünde, Kanun’un (7/2-c) maddesi uygulamasına ilişkin olarak;

- Engellilik durumunun, ilk iktisabı yapılacak taşıtın hareket ettirici aksamında tadilat yaptırılmasını gerektirecek nitelikte olması gerektiği, bu çerçevede örneğin, sağ veya sol el parmaklardan herhangi bir veya birkaçının olmamasına rağmen vitesin değiştirilmesine engel, vites kolunda tadilat yaptırılmasını gerektirecek bir durumun bulunmaması halinde manuel veya otomatik vitesli taşıt alımında istisna uygulanmayacağı,

- Bu uygulamada, taşıtı hareket ettirici aksam olarak debriyaj, fren ve gaz pedalları ile vites kolunun kabul edileceği, ilk iktisaptan önce hareket ettirici aksamda sabitlenmiş bir şekilde özel tertibat yapılması gerektiği, yapılan özel tertibatın da kişinin engelliliğiyle uyumlu olmasının zorunlu olduğu,

- Manuel vitesli bir taşıtı vites kolunda ve/veya debriyaj pedalında sabitlenmiş özel tertibat yaptırmadan kullanamayacak durumda olan engelliler bakımından, otomatik vitesli taşıtların, özel tertibatlı taşıt olarak kabul edileceği,

- Engellilik durumunun tevsikinde ibrazı zorunlu olan engelli sağlık kurulu raporunun, malûliyeti veya engelliliği ile sadece özel tertibat yaptırılan taşıtların (veya engelliliği ile başkaca hareket ettirici özel tertibat yapılmasına gerek olmaksızın sadece otomatik vitesli taşıtların) kullanılabileceğine dair değerlendirmeyi içermesi ya da bu hususun anlaşılabilmesini sağlayacak şekilde açık olması gerektiği belirtilmiştir.

Bu kapsamda, engellilik oranı % 90’ın altında olan engellilerden yalnızca, engellilik durumu, ilk iktisabı yapılacak taşıtın hareket ettirici aksamında (debriyaj pedalı, fren pedalı, gaz pedalı ve/veya vites kolunda) tadilat yaptırılmasını gerektirecek (zorunlu kılacak) nitelikte olanlar, mezkûr Genel Tebliğde öngörülen diğer şartları da haiz olmalarına bağlı olarak, söz konusu istisna uygulamasından yararlanabilmektedir.

Buna göre, başvurunuz ekinde ibraz edilen Engelli Sağlık Kurulu Raporunuzda belirtilen mevcut engellilik durumunuz (Sol kalça protezi, iyi sonuç -%19, Sağ coxartroz -%24, Sol bacakta 4 cm kısalık -%10) itibariyle, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (7/2-c) maddesi uygulamasından yararlanmanız mümkün değildir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.”

Eskişehir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 30.10.2017 tarih ve 26696128-135[7-2017/3]-58287 sayılı Özelge aşağıdaki gibidir.

“İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve eklerinin incelenmesinden, …….. Devlet Hastanesi tarafından adınıza düzenlenen ……. tarihli ve ….. rapor numaralı engelli sağlık kurulu raporunda, “Her iki el 1-2-3-4-5 parmak mp eklem ektansiyon kısıtlı+sağ ayak mp atrede + her iki el bileği hareket kısıtlılığı+ hipertansiyon” teşhisi ve %53 engellilik oranı tespitinin yer aldığı, söz konusu rapora istinaden otomatik vitesli bir aracın ilk iktisabında 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (7/2) maddesinde düzenlenen malûl veya engellilerin taşıt alımında istisna uygulamasından yararlanıp yararlanamayacağınız hususunda Başkanlığımız görüşünün talep edildiği anlaşılmaktadır.

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendiyle, Kanuna ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan;

a) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, engellilik derecesi %90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,

b) 87.03 GTİP numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin %50’sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların, engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,

c) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 GTİP numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından

beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiş olup, bu istisna uygulamasının usul ve esaslarına ilişkin açıklamalar Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nin (II/C/1) bölümünde yapılmıştır.

Bu bağlamda, engellilik oranı % 90’ın altında olan engellilerden yalnızca, engellilik durumu, ilk iktisabı yapılacak taşıtın hareket ettirici aksamında (debriyaj pedalı, fren pedalı, gaz pedalı ve/veya vites kolunda) tadilat yaptırılmasını gerektirecek (zorunlu kılacak) nitelikte olanlar, mezkûr Genel Tebliğde öngörülen diğer şartları da haiz olmalarına bağlı olarak yararlanabilmektedir.

Ayrıca, bahse konu istisna uygulamasında engellilik durumu ve oranının tevsiki amacıyla ibrazı zorunlu olan, “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” çerçevesinde yetkili bir sağlık kuruluşundan alınmış engelli sağlık kurulu raporunun, mezkûr Yönetmelikte öngörülen şekil ve içerik şartlarına uygun olarak düzenlenmiş olması, dolayısıyla her bir engellilik durumuna ve bütün engellilik durumları nihayetinde tüm vücut fonksiyon kaybına ilişkin engellilik oranını da içermesinin yanı sıra, malûliyeti veya engelliliği ile sadece özel tertibat yaptırılan taşıtların (veya başkaca hareket ettirici özel tertibat yapılmasına gerek olmaksızın sadece otomatik vitesli taşıtların) kullanılabileceğine dair değerlendirmeyi içermesi ya da bu hususun anlaşılabilmesini sağlayacak şekilde açık olması gerekmektedir.

Diğer taraftan, başvurunuz eki Engelli Sağlık Kurulu Raporunda, “Hipertansiyon” teşhisine bağlı olarak %10 genel engellilik oranına yer verildiği, raporun “Kas İskelet Sistemi” bölümünde ”Her iki el bileği hareket kısıtlılığı; sağ (%13), sol (%13) + Her iki el 1-2-3-4-5 parmak MP eklem ektansiyon kısıtlı sağ el %3 %3 %3 %3 %3 sol el %3 %3 %3 %3 %3 + Sağ ayak MP artrode %5” teşhisine yer verilmesine karşın, söz konusu engele ilişkin herhangi bir engellilik oranının belirtilmediği anlaşılmıştır.

Buna göre, başvurunuz ekinde ibraz edilen ……… Hastanesi tarafından adınıza düzenlenmiş olan Engelli Sağlık Kurulu Raporunda belirtilen engellilik durumunuz (Her iki el 1-2-3-4-5 parmak mp eklem ektansiyon kısıtlı+sağ ayak mp atrede + her iki el bileği hareket kısıtlılığı+ hipertansiyon-%53) itibariyle, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (7/2-c) maddesi uygulamasından yararlanmanız mümkün değildir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.”

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 20.03.2019 tarih ve 39044742-135-230579 sayılı Özelge aşağıdaki gibidir.

“İlgide kayıtlı özelge talep formu ve eklerinin incelenmesinden; babanız … tarafından 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (7/2) maddesi kapsamında ÖTV’den istisna olarak ilk iktisabı yapılan ve … plakaya tescil edilen taşıtın babanızın 25/6/2017 tarihinde vefatı üzerine mirasçılarına intikal ettiği, terekede aracın değeriyle mütenasip başkaca malların bulunduğu, diğer mirasçıların taşıt üzerindeki miras haklarından noter vasıtasıyla lehinize feragat ettikleri, … Vergi Dairesi Başkanlığı … Vergi Dairesi Müdürlüğünün söz konusu intikal işleminde ÖTV aranmayacağına dair görüşü mevcut iken, memurların şifahi olarak yönlendirmesi neticesinde bahse konu aracın tüm mirasçılar adına kayıt ve tescilinin yapıldığını belirterek, babanızdan veraset yoluyla intikal eden aracın, diğer mirasçılar tarafından verilen feragat beyanlarına istinaden, ÖTV aranmaksızın adınıza kayıt ve tescilinin mümkün olup olmadığı hususunda Başkanlığımız görüşünün talep edildiği anlaşılmaktadır.

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (15/2-a) maddesinde, (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, veraset yoluyla intikaller hariç, ilk iktisabında istisna uygulananların istisnadan yararlananlar dışındakilerce iktisabında, ilk iktisabındaki matrah esas alınarak adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, kayıt ve tescili tarihinde geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte ÖTV alınacağı, ancak Kanun’un 7. maddesinin (2) ve (8) numaralı bentleri çerçevesinde istisnadan yararlananların bu istisnadan yararlanarak iktisap ettikleri kayıt ve tescile tabi malları 5 yıldan fazla kullanarak elden çıkarmaları durumunda bu hükmün uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır.

Mezkur Kanun’un (15/2-a) uygulamasına ilişkin açıklamalar ise Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nin (IV/G) bölümünde yapılmıştır.

Buna göre, ilk iktisabında istisna uygulanan kayıt ve tescile tabi taşıtların, veraset yoluyla intikallerinde ÖTV aranmamaktadır. Dolayısıyla, birden fazla mirasçının bulunması halinde, taşıtın veraset yoluyla intikaline bağlı olarak müştereken bütün mirasçılar adına kayıt ve tescil edilmesi kaydıyla, bu intikal işlemi nedeniyle ÖTV uygulanmamaktadır.

Ayrıca, muristen mirasçılara intikal etmiş olan terekede söz konusu taşıtın yanı sıra başkaca mal ve/veya hakkın bulunması halinde, diğer mirasçıların, lehine taşıt üzerindeki mülkiyet hakkından ivazsız olarak feragatini gösteren noter onaylı belgenin ibrazı şartıyla, istisnadan yararlanılmış olan taşıtın, lehine feragat edilen mirasçıya intikali de esas itibarıyla “veraset yoluyla intikal” olarak değerlendirilmekle birlikte, Kanunun (15/2-a) maddesi kapsamında ÖTV aranmaması için terekede yer alan diğer mal ve/veya hakların değerinin taşıtın değeri ile mütenasip olması gerekmektedir.

Bunun yanı sıra, söz konusu uygulamada, ÖTV’den müstesna olarak ilk iktisabı yapılan taşıt dışında herhangi bir mal ve/veya hakkın “birden fazla mal ve hak” kapsamında değerlendirilebilmesi için söz konusu mal ve/veya hakkın Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesine dahil edilmiş olması gerekmekte olup, mezkûr beyannameye dahil edilmeyenler “birden fazla mal ve/veya hak” kapsamında değerlendirilmemektedir.

Bu çerçevede, muristen mirasçılara intikal etmiş olan terekede söz konusu taşıtın yanı sıra başkaca mal ve/veya hakkın bulunması ve mirasçıların taşıt üzerindeki mülkiyet haklarından (miras paylarından) ivazsız olarak tek bir mirasçı lehine feragat etmeleri halinde, lehine feragat edilen mirasçının aracı kendi adına tescil işleminde ÖTV aranmaması için, taşıt dışında mirasçılara intikal eden mal ve/veya hakkın Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesine dahil edilmiş olması ve bunların söz konusu beyannamede beyan edilen değerinin taşıtın değeri ile mütenasip olması şartlarının birlikte sağlanması gerekmektedir. Aksi takdirde, diğer mirasçıların vereceği feragatnameye istinaden taşıtı devralan mirasçı tarafından, taşıt üzerindeki kendi mülkiyet hakkına (miras payına) karşılık gelen kısım hariç olmak üzere, Kanunun (15/2-a) maddesi çerçevesinde hesaplanan ÖTV’nin beyan edilip ödenmesi aranmaktadır.

Ancak, özelge talep formunuz ve eklerinin incelenmesi neticesinde, babanız … tarafından 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (7/2) maddesi kapsamında ÖTV’den müstesna olarak ilk iktisabı yapılan ve babanızın 25.06.2016 tarihinde vefat etmesi üzerine mirasçılarına intikal eden … plakalı taşıtın, 27.07.2017 tarihinde tüm mirasçılar adına elbirliği ile mülkiyet şeklinde tescil edildiği anlaşıldığından, bu tarihten sonra diğer mirasçıların araç üzerindeki paylarını tarafınıza devretmesinin, … Noterliğince düzenlenen 06.07.2017 tarihli feragatname ile araç üzerindeki haklarından lehinize feragat edecekleri beyanında bulunmuş olsalar dahi, veraset yoluyla intikal kapsamında değerlendirilmesine imkan bulunmamaktadır.

Bu çerçevede, diğer mirasçıların araç üzerindeki kendi paylarından lehinize yapacakları bedelsiz devirler, ivazsız intikal olarak değerlendirileceğinden, aracın ilk iktisap tarihinden itibaren 5 yıllık süre içinde bu şekilde tarafınıza devri halinde, araca ilişkin ilk iktisaptaki matrah esas alınarak adınıza kayıt ve tescil tarihinde geçerli olan oran üzerinden hesaplanacak ÖTV’nin, söz konusu araç üzerindeki kendi mülkiyet hakkınıza karşılık gelen kısım hariç olmak üzere, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (15/2-a) maddesi kapsamında tarafınızdan beyan edilip ödenmesi gerekecektir. Aracın ilk iktisap tarihinden itibaren 5 yıllık süre içinde tarafınıza yapılacak bedelli devirlerin ise her halükarda vergiye tabi olduğu tabiidir.”

Bilgi edinilmesini rica ederim.

Erzurum Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 06.01.2022 tarih ve E-88342184-130-674 sayılı Özelge aşağıdaki gibidir.

“İlgide kayıtlı özelge talep formunda, oğlunuz … T.C. kimlik numaralı … adına düzenlenen engelli sağlık kurulu raporuna istinaden … tarihinde 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Kanunu’nun (7/2-a) maddesi kapsamında araç iktisap ettiğiniz, ancak ibraz ettiğiniz raporun süresinin bitimine altı aydan az bir süre kaldığının anlaşılması üzerine … Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından aracı satın aldığınız … adına cezalı tarhiyat yapılarak, … tarihinde tebliğ edildiği, adı geçen Şirketin söz konusu tarhiyatlar için uzlaşma talebinde bulunarak uzlaşma sonrası ödenecek cezalar için tarafınıza rücu edileceği hususunu tebligat ile bildirdiği belirtilerek, bahsi geçen ÖTV tarhiyatlarını ödeyerek aracı satmanız ve oğlunuz adına yeni bir engelli sağlık kurulu raporu almanız halinde, ÖTV muafiyetinden tekrar yararlanabilmeniz için 5 yıl geçmiş olma şartının aranıp aranmayacağı hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

ÖTV Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinde malûl veya engellilerin taşıt alımında ÖTV istisnası düzenlenmiş, söz konusu istisnanın uygulama usul ve esasları ise ÖTV (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nin (II/C/1) bölümünde belirlenmiştir.

Anılan Tebliğ’in (II/C/1.5) bölümünde; engellilik sağlık kurulu raporunda veya ÇÖZGER’de, raporun süresiz olduğunun belirtilmesi halinde herhangi bir tarihle sınırlı olmaksızın, belirli süre içinde geçerli olduğunun belirtilmesi halinde, raporun süresinin bitimine altı aydan az bir süre kalmaması kaydıyla, bu süre içinde, ilk iktisabı yapılacak taşıtlar bakımından söz konusu raporlara dayanılarak istisnadan yararlanılabileceği belirtilmiştir.

Bunun yanı sıra, 20.02.2019 tarihli ve 30692 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ile Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğin 11. maddesinin (7) numaralı fıkrasında, süreli olarak düzenlenen raporlarda, sürenin bitmesine altı aydan kısa bir süre kalması durumunda, engelli bireyin/çocuğa bakım veren kişinin talebi üzerine tekrar rapor verilebileceği belirtilmiştir.

Bu kapsamda, istisna kapsamında aldığınız araç için cezalı ÖTV tarhiyatı yapıldığından istisna uygulamasından yararlanılmamış sayılacağınızdan, ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıllık sürenin dolması şartı aranmaksızın, oğlunuz adına istisna koşullarını sağlayan yeni bir engelli sağlık kurulu raporu almanız halinde,  anılan Genel Tebliğde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yeni bir aracın ilk iktisabında, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (7/2) maddesinde düzenlenen istisnadan yararlanmanız mümkündür.”

Bilgi edinilmesini rica ederim.

V- SONUÇ       

Makalemizin 2 ve 3. bölümlerinden görüleceği üzere, Sağlık Bakanlığı Tarafından Düzenlenen 30.03.2013 Tarih ve 28603 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelikteki Düzenlemeler” kapsamında özürlü olduğu belirtilen malûl ve engellilerin yurtiçinden aldığı araçların 4706 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin 2. fıkrasına göre “belirlenen şartlar çerçevesinde ilk iktisabında ve ilk iktisabından sonra deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı”nın ÖTV’den istisna olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, söz konusu araçların motorlu taşıtlar vergisi de 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 4. maddesinin 1. fıkrasının c bendi kapsamında MTV’den istisnadır.

Ancak, 26.04.2014 tarih ve 28983 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği’nin E/1-1.1. bölümünde belirtildiği üzere, binek otomobili ve diğer nakil vasıtalarının ise sözü edilen “araç-gereç” kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmaması nedeniyle, söz konusu araçların alımında KDV’nin hesaplanması gerekmektedir.

Selami DİLER*

E-Yaklaşım / Haziran 2022 / Sayı: 354

* Vergi Başmüfettişi

[1] http://www.tdk.gov.tr

[2] http://www.tdk.gov.tr

[3] 30.03.2013 tarih ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[4] Değişmeden önceki şekli: motor silindir hacmi 1.600 cm³'ü aşanlar

[5] Değişmeden önceki şekli: motor silindir hacmi 1.600 cm³'ü aşanlar

[6] Değişmeden önceki şekli: 1600 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip

[7] (ay bazında)