E-uygulamalar öteden beri meslek hayatımızda önemli yer iştigal etmesine rağmen, bazı özellikli durumların Kanun ve bu Kanunlara bağlı olarak çıkarılan Tebliğlerde yer almaması nedeniyle pek çok mağduriyeti doğurmaktadır. Bu yazım ile özellikle E-arşiv faturaların iptali, iadesi gibi özellikli konuları Maliye Bakanlığı’nın güncel bakış açısı ile değerlendirmeye çalıştım. Konuyu bu yönüyle detaylandırmadan önce temel bir kaç hususa da değinmenin yerinde olacağını düşündüm.

Bu yazıda Gelir İdaresi Başkalığınca son dönemde verilmiş özelgelerdeki görüşlere özellikle yer verilmiş olup, yazıda;  

• 24.12.2020 tarihli “E-arşiv faturası kullanıcısının yanlış düzenlediği fatura hk.” konulu
• 29.12.2020 tarihli “e-Faturaya tabi mükellefe düzenlenen e- Arşiv fatura ve tahsilat makbuzu” konulu
• 29.12.2020 tarihli “e-Arşiv Fatura iptali hk.” konulu

özelgelerden yararlanılmıştır.

Fatura Düzenleme Mecburiyeti ve Tevsik Edici Belgeler

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 227 nci maddesinde, "Bu kanunda aksine hüküm olmadıkça, bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir." hükmü yer almakta olup, söz konusu kayıtların, esas itibariyle, mezkûr Kanunun 229 ve müteakip maddelerinde yer alan belgelerden herhangi birisi ile tevsik edilmesi gerekmektedir.

Bu kapsamda, mezkûr Kanunun;

- 229 uncu maddesi, "Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.",

- 232 nci maddesinin birinci fıkrasında, "Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:

1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;
2. Serbest meslek erbabına;
3. Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara;
4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;
5. Vergiden muaf esnafa. sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura

istemek ve almak mecburiyetindedirler.",

- 234 üncü maddesinin birinci fıkrasında, "Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin:

....

3. Vergiden muaf esnafa;

yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zâti eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir."hükümleri yer almaktadır.

Vergi mükelleflerinin gelir, kurumlar ya da katma değer vergilerinden mükellefiyeti bulunanların mal teslimi ve hizmet ifalarında Vergi Usul Kanununda sayılan fatura vb. belgeleri düzenlemek, emtia veya hizmet satın alanların da bu belgelere dayanarak harcamalarına tevsik etmeleri zorunlu olup Vergi Usul Kanunda sayılanlar dışındaki belgelerin tevsik edici belge olarak kabulü mümkün değildir.

Fatura Düzenleme Süresi

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 229 uncu maddesinde faturanın, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticarî vesika olduğu, 231 inci maddesinin (5) numaralı bendinde ise faturanın, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenleneceği, bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturaların hiç düzenlenmemiş sayılacağı hükme bağlanmıştır.

397 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (3.) bölümünde, e-Faturanın yeni bir belge türü olmadığı, kağıt fatura ile aynı hukuki niteliklere sahip olduğu açıklandıktan sonra, "e-Fatura Düzenlenmesi ve İletilmesi" başlıklı (5.) bölümünün üçüncü paragrafında, "Mükellefler e-Fatura düzenlerken, bu Tebliğde belirtilmeyen hususlarda süreler başta olmak üzere Vergi Usul Kanunu ve ilgili diğer kanun ve düzenlemelerde yer alan usul ve esaslara uymak zorundadır." açıklaması yapılmıştır.

Buna göre; faturanın, malın teslimi ve hizmetin ifasından itibaren yedi gün içerisinde düzenlenmesi, söz konusu yedi günlük süre azami süre olduğundan, bu süreye riayet edilmemesi halinde bu süreden sonra düzenlenen faturanın hiç düzenlenmemiş sayılması ve muhatapları hakkında Vergi Usul Kanununda öngörülen cezaların uygulanması icap etmektedir.

Faturanın Elektronik Belge Olarak Düzenlenmesi, Elektronik Ortamda İletilmesi, Muhafaza Ve İbraz Edilmesine İlişkin Usul Ve Esaslar

416, 421, 424 ve 433 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile değişik 397 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde 213 sayılı Vergi Usul Kanununun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden faturanın elektronik belge olarak düzenlenmesi, elektronik ortamda iletilmesi, muhafaza ve ibraz edilmesine ilişkin usul ve esaslar açıklanmıştır.

397 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin;

- 3 üncü bölümünde elektronik faturanın (e-Fatura) yeni bir belge olmadığı, kağıt fatura ile aynı hukuki niteliklere sahip olduğu,

- 5 inci bölümünde faturaların elektronik belge olarak oluşturulması ve gönderilmesinde uyulması gereken format ve standartların http://www.efatura.gov.tr/ internet adresinde duyurulduğu, Tebliğde belirlenen usul ve esaslar ile söz konusu format ve standartlara uygun olarak düzenlenmeyen, düzenlense dahi e-Fatura Uygulaması aracılığı ile gönderilmeyen veya alınmayan herhangi bir elektronik belgenin,Vergi Usul Kanunu kapsamında düzenlenmiş fatura hükmünde olmadığı,

Mükelleflerin e-Fatura düzenlerken, Tebliğde belirtilmeyen hususlarda süreler başta olmak üzere Vergi Usul Kanunu ve ilgili diğer kanun ve düzenlemelerde yer alan usul ve esaslara uymak zorunda olduğu,

- 9 uncu bölümünde ise Tebliğde yer alan usul ve esaslara aykırı biçimde e-Fatura düzenleyen mükellefler hakkında, işledikleri fiile göre Vergi Usul Kanununda öngörülen cezaların uygulanacağı düzenlemelerine yer verilmiştir.

509 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği IV.1.1. Genel Olarak' başlıklı bölümünde; ''e-Fatura uygulamasına kayıtlı mükelleflerin, bu Tebliğin "V.7." ve "VIII." numaralı bölümlerinde belirtilen istisnai durumlar haricinde, birbirlerine sattıkları mallar ve ifa ettikleri hizmetler için düzenledikleri faturaları e-Fatura olarak göndermeleri ve almaları zorunludur. e-Fatura uygulamasına kayıtlı olan mükellefler, uygulamaya kayıtlı olmayan mükelleflere yaptıkları mal teslimi ve hizmet ifası için genel hükümler çerçevesinde kağıt ortamdaki fatura (e-Arşiv uygulamasına dahil olanlar/dahil olma zorunluluğu getirilenler ise uygulamaya dahil oldukları/zorunluluklarının başladığı tarihten itibaren e- Arşiv Fatura) düzenlemek zorundadırlar.'' açıklaması yapılmıştır.

Diğer taraftan, 421 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin "Sorumluluk ve Cezai Yaptırımlar" başlıklı bölümünde de,

"5.3. Elektronik fatura ve elektronik deftere ilişkin olarak bu Tebliğ ile getirilen zorunluluklara uymayanlar hakkında, Vergi Usul Kanununun ceza hükümleri tatbik olunur.

5.4. Elektronik fatura uygulamasına dâhil olma zorunluluğu getirilen mükellefler elektronik fatura uygulamasına kayıtlı olan diğer mükelleflere kâğıt ortamında fatura düzenleyemezler; düzenlemeleri halinde kâğıt ortamında düzenlenen bu faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır."

düzenlemeleri mevcuttur.

İade Faturası mı? Gider Pusulası mı?

Malın iadesi, işlemin gerçekleşmemesi, fatura içeriğine ilişkin itiraz gibi durumlarda, esas itibariyle, alıcının mükellef olması durumunda alıcı tarafından iade faturası, mükellef olmaması halinde ise satıcı tarafından gider pusulası düzenlenmesi suretiyle işlem tesis edilmesi gerekmektedir.

E-Arşiv Faturanın İptali

Vergi Usul Kanununun mükerrer 242 nci maddesinin 2 numaralı fıkrası, 227 nci maddesinin birinci fıkrası ile mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (3) ve (4) numaralı bentlerinin verdiği yetkilere dayanılarak, 30/12/2013 tarihli ve 28867 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 433 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğiyle, Vergi Usul Kanunu uyarınca kâğıt ortamında düzenlenmek, muhafaza ve ibraz edilmek zorunluluğu bulunan faturanın elektronik ortamda düzenlenmesi ve ikinci nüshasının elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine imkân tanıyan e-Arşiv Uygulamasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiş olup, söz konusu Genel Tebliğ kapsamında elektronik ortamda mali mühür/elektronik imza ile imzalanarak düzenlenen e-Arşiv Faturaları üzerinde sonradan herhangi bir değişiklik yapılması mümkün bulunmamaktadır.

e-Arşiv Faturada yer alan "alıcı ad-soyad/unvan", "vergi kimlik numarası" bilgilerinin hatalı olduğu veya ürünün alıcısına gönderilmesine rağmen alıcısına ulaşmadan geri döndüğü durumlarda; bu durumların tevsiki için gerekli belge ya da dokümanların (kargo iade belgeleri vb. tevsik edici belgeler) bulunması ve aynı hesap dönemi içinde olması şartıyla ilgili e-Arşiv Faturaya ait iptal bilgilerinin e-Arşiv Raporunun "iptal" elemanına(alanına) eklenmesi ile e-Arşiv Faturanın teknik olarak iptal edilmesi mümkündür.

Alıcısı Tarafından İade Faturası Düzenlenmesi

Alıcısı tarafından iade faturası düzenlenmesi veya vergi mükellefiyeti olmayan nihai tüketiciye gider pusulası düzenlenerek iade işleminin yapılabildiği durumlarda; e-Arşiv Faturaların iptal edilmesi veya değiştirilmesi mümkün bulunmayıp söz konusu faturalar geçerli olup, bu belgelerin muhasebe kayıtlarına, beyanlara konu edilmesi gereken hasılat belgeleri olarak dikkate alınması, iade işlemine ilişkin düzenlenen iade faturaları veya gider pusulasının da muhasebe kayıtları ve beyanlar açısından hasılat düzeltici belgeler olarak kullanılması mümkün bulunmaktadır.

E-Fatura Olarak Düzenlenmesi Gereken Faturanın E-Arşiv Olarak Düzenlenmesi

e-Fatura olarak düzenlenmesi gerekirken e-Arşiv fatura olarak düzenlenen faturaların hiç düzenlenmemiş sayılması, işlemi doğru bir şekilde yansıtması koşuluyla faturada yazılı mal ve/veya hizmetin teslim edilmediği anlamına gelmeyeceği gibi, faturaya konu harcamaların tevsikinde kullanılmasına da engel teşkil etmeyecektir.

Öte yandan, hiç düzenlenmemiş sayılan söz konusu faturalar için Vergi Usul Kanununun ceza hükümlerinin tatbik olunacağı tabiidir.

SONUÇ:

“e-Faturaya tabi mükellefe düzenlenen e-Arşiv fatura ve tahsilat makbuzu” konulu özelgeye göre; e-Fatura olarak düzenlenmesi gerekirken e-Arşiv fatura olarak düzenlenen faturaların hiç düzenlenmemiş sayılması, işlemi doğru bir şekilde yansıtması koşuluyla faturada yazılı mal ve/veya hizmetin teslim edilmediği anlamına gelmeyeceği gibi, faturaya konu harcamaların tevsikinde kullanılmasına da engel teşkil etmeyeği belirtilmiştir. Öte yandan, hiç düzenlenmemiş sayılan söz konusu faturalar için Vergi Usul Kanununun ceza hükümlerinin tatbik olunacağının tabii olduğu saklıdır.

“E-Arşiv Fatura iptali hk.” konulu özelgeye göre; alıcısı tarafından iade faturası düzenlenmesi veya vergi mükellefiyeti olmayan nihai tüketiciye gider pusulası düzenlenerek iade işleminin yapılabildiği durumlarda; e-Arşiv Faturaların iptal edilmesi veya değiştirilmesi mümkün bulunmayıp söz konusu faturalar geçerli olup, bu belgelerin muhasebe kayıtlarına, beyanlara konu edilmesi gereken hasılat belgeleri olarak dikkate alınması, iade işlemine ilişkin düzenlenen iade faturaları veya gider pusulasının da muhasebe kayıtları ve beyanlar açısından hasılat düzeltici belgeler olarak kullanılması mümkün bulunmakta olduğu belirtilmiştir.

“E-arşiv faturası kullanıcısının yanlış düzenlediği fatura hk.”  konulu özelgeye göre; alıcısı tarafından iade faturası düzenlenmesi veya vergi mükellefiyeti olmayan nihai tüketiciye gider pusulası düzenlenerek iade işleminin yapılabildiği durumlarda; e-Arşiv Faturaların iptal edilmesi veya değiştirilmesi mümkün bulunmayıp söz konusu faturalar geçerli olup, bu belgelerin muhasebe kayıtlarına, beyanlara konu edilmesi gereken hasılat belgeleri olarak dikkate alınması, iade işlemine ilişkin düzenlenen iade faturaları veya gider pusulasının da muhasebe kayıtları ve beyanlar açısından hasılat düzeltici belgeler olarak kullanılması mümkün bulunmakta olduğu belirtilmiş olup, bununla birlikte mükelleflerin özelgede belirtilen işlemlere ait muhasebe kayıtlarını; muhasebenin temel kavramlarına, muhasebe politikalarının açıklanması ve mali tablolar ilkelerine,tekdüzen hesap planı ve işleyişine ilişkin yapılan düzenlemelere ve kayıtların kanuni sürelerinde yapılması hususunda mevzuat hükümlerine uygun olarak yapmaları gerekmektiğinin altı çizilmiştir.

İrem AKSOY,  (SMMM)

Kaynakça:

https://tvdb.gib.gov.tr/vdbozelge?search_text=&ozelge_ilgili_kanun=80326&ozelge_op=Ara&edit_or=&edit_phrase=&edit_negative=&form_build_id=form-FtP80zb7Uemu7F7fTjhu8Y13xd_njVBVKGZ2tseEzH0&form_id=vdb_ozelge_search_form&sort=desc&order=Tarih#721