I- GİRİŞ

Vergi hukukunda sürelerle ilgili çeşitli sınıflandırmalar bulunmaktadır. Bunlar; organik sınıflama ve hukuki niteliklerine göre sınıflandırma olarak özetlenebilir. Hukuki niteliklerine göre sürelerin sınıflandırılması içinde hak düşürücü süreler de yer almaktadır. Hak düşürücü süreler, kanunda yer alan sürelerin kullanılmaması durumunda hakkın kaybolması durumudur. Örneğin dava açma mükellefin hakkıdır. Ancak bu hakkın kullanılmasında da bir süre sınırı vardır. Örneğin vergi mahkemesinde dava açma süresi tebliğden itibaren 30 gündür. Mükellef bu süre içinde dava açmazsa dava açma hakkını kaybeder.

II- DAVA AÇMA SÜRELERİ

Dava açma süresi İYUK md. 7’de belirtildiği üzere özel kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da açılacak genel düzenleyici işlemlere karşı ve İdare mahkemelerinde açılacak davalarda 60 gün, vergi mahkemelerinde ise 30 gündür. Vergi mahkemesi kararına karşı 2019 yılı için 6.000 TL’yi aşan davalarda 30 gün içinde istinaf yoluyla Bölge İdare Mahkemesine, Bölge idare mahkemesinin kararına karşı da dava konusu tutar 144.000 TL’yi aşıyorsa yine 30 gün içinde Danıştay’a temyiz yoluyla başvurulabilir.

Ödeme emri ve ihtiyati hacze karşı ise 15 gün içinde dava açılması gerekmektedir. Görüldüğü üzere tahsil aşamasıyla ilgili olan davalarda dava açma süresi daha kısa tutulmuştur.

Uzlaşma görüşmelerinin anlaşmazlıkla sonuçlanması durumunda dava açma süresinin bitmesine 15 günden az bir süre kalmışsa 15 gün içerisinde, 15 günden fazla bir süre kalmışsa bu süre içerisinde davanın açılması gerekir.

Takdir komisyonlarının arsa ve arazilerin emlak vergisi matrahına esas olarak alınacak değerlerin tespiti ile ilgili olarak her dört yılda bir yapılan takdirlere karşı emlak vergisi mükellefleri bu değerlerin muhtarlıklara asılmasından sonraki 30 gün içinde dava açabileceklerdir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca her yıl açıklanan(1) ve bir sonraki yıl için geçerli olacak emlak vergisi matrahının hesaplanmasında esas alınacak bina metrekare normal inşaat maliyet bedellerine karşı ise Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları ile Ticaret Borsaları 15 gün içinde Danıştay’da dava açabilirler.

III- DAVA AÇMA SÜRESİNİN BAŞLANGICI

Dava açma süresi, idari uyuşmazlıklarda; yazılı bildirimin yapıldığı, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler ile bunların zam ve cezalarından doğan uyuşmazlıklarda tebliğ yapılan hallerde veya tebliğ yerine geçen işlemlerde tebliğin yapıldığı, tahakkuku tahsile bağlı vergilerde (örneğin damga vergisi, belediyelerce alınan eğlence vergisi) tahsilatın yapıldığı; tevkif (stopaj) yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin yapıldığı; tescile bağlı vergilerde (örneğin motorlu taşıtlar vergisi) tescilin yapıldığı ve idarenin dava açması gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararının idareye geldiği, gümrük idareleri tarafından alınan vergilerde idareye itirazın reddedildiğine ilişkin yazının tebliğ edildiği(2), ihtirazi kayıtla beyannamenin verilmesi durumunda tahakkuk fişinin düzenlendiği tarihi izleyen günden itibaren başlar.

Otomatik tahakkuk eden vergilerde (emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi) verginin dava açılmadan önce ödenmesi ve ödeme yapıldıktan sonra 30 gün içinde davanın açılması gerekir.

IV- DAVA AÇMA SÜRELERİNİ DURDURAN VE UZATAN DURUMLAR

A- DAVA AÇMA SÜRELERİNİ DURDURAN NEDENLER

- Mali tatil: 1-20 Temmuz arası ülkemizde mali tatildir. Ancak haziran ayının son gününün resmi tatil olması halinde ise temmuz ayının ilk iş gününü takip eden günden başlayarak aynı ayın yirminci günü sona erecektir.

- Üst makama başvurulması: İYUK md. 11 gereğince dava açma süresinin içinde üst makama başvurulması durumunda dava açma süresi duracaktır. Üst makamın talebi reddetmesi veya 60 gün içinde cevap vermemesi sebebiyle reddetmiş sayılması durumunda dava açma süresi kaldığı yerden devam edecektir.

- Mücbir sebepler: Mücbir sebeplerin dava açma süresini durdurması konusu tartışmalı olmakla birlikte Danıştay’ın durduracağı yönlü kararları vardır. Durdurmayacağını savunanlar ise mücbir sebeplerin mükellefin ödevleri ile ilgili süreleri durduracağını, dava açmanın ise mükellefin ödevi olmadığını mükellefin hakkı olduğunu ileri sürmektedirler. 

B- DAVA AÇMA SÜRELERİNİ UZATAN NEDENLER

- Adli tatil: Adli tatil(çalışmaya ara verme) 20 Temmuz ile 31 Ağustos tarihleri arasıdır. Dava açma süresinin son günü bu tarihler arasına denk geliyorsa dava açma süresi adli tatilin bitimini takip eden 7 gün uzar (7 Eylül).

- Dava dilekçesinin şekil şartlarını taşımaması: Böyle bir durumda davacı, şekilsel eksiklikleri düzelterek ve/veya tamamlayarak 30 gün içinde yetkili vergi mahkemesinde dava açabilir.

- Görevli olmayan yargı yerinde dava açılması: Görevli olmayan yargı yerinde dava açılması durumunda, red kararının kesinleştiği tarihi takip eden 30 gün içinde yeniden dava açılabilir.

- Avukat olmayan kişi tarafından dava açılması: Davacı, 30 gün içinde kendisi veya avukatı vasıtasıyla davayı yeniden açabilir.

- Uzlaşmanın gerçekleşmemesi: Uzlaşmanın gerçekleşmemesi veya başka bir ifadeyle temin edilememesi veya sağlanamaması durumunda dava açma süresi dolmuşsa veya 15 günden az süre kalmışsa davacıya 15 günlük ek dava açma süresi verilir.

V- SONUÇ

Dava açma hakkı mükellefin en temel haklarından biridir.  Anayasa’mızın 125. maddesine göre de İdarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolu açıktır. Dolayısıyla mükellefler bu temel haklarını kullanmaktadırlar. Ancak bu haktan yararlanabilmek için davacı, talebini belli süreler içinde görevli mahkemeye bildirmelidir. Uygulamada bu konuyla ilgili olarak bazı mükellefler vergi davasını idari bir işlem olduğu için İdare mahkemesinde açmaları gerektiği düşünmekte, İdare mahkemesinde de dava açma süresi 60 gün olduğu için bu sürenin sonuna doğru davayı açmaları durumda açılan dava süre aşımı sebebiyle reddedilmektedir.   

Ödeme emri alan bir kişi de ödeme emrine karşı 15 gün içinde dava açması gerektiğinden dava açma süresini 30 gün olarak düşünüp son günlere doğru dava açtığı zaman yine süre aşımından davası reddedilecektir.

Bütün bu hatalara düşmemek için ikmalen, resen, idarece tarhiyatların veya ödeme emrinin tebliğ edildiği kişilerin tebliğat zarflarını dikkatli okumaları gerekmektedir. Çünkü bu belgelerin üzerinde dava açma süreleri yazmaktadır. Hak kaybına uğramamak için dava açma sürelerine dikkat etmek gerekmektedir(3).

Yusuf KILDİŞ*

Yaklaşım / Kasım 2019 / Sayı: 323

*           Prof. Dr. DEÜ İİBF Maliye Bölümü.

(1)         En son 29.08.2019 tarihli Resmi Gazete’de 75 Seri No.lu Emlak Vergisi Genel Tebliğ’i ile yayımlanmıştır.

(2)         Gümrük idaresince alınan vergiler (gümrük vergisi, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi) ve bunun yanında sosyal sigorta primi ile ilgili uyuşmazlıklarda doğrudan dava açılamaz, öncelikle idari çözüm yolları tüketilmelidir.

(3)         Yararlanılan Kaynaklar: Serdar ÇEVİK, Vergi Davaları ve Yargılama Usulü, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018; Doğan ŞENYÜZ – Mehmet YÜCE - Adnan GERÇEK, Vergi Hukuku, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2019; Yusuf KARAKOÇ, Vergi Yargılaması Hukukunda Süreler, Yetkin Yayınları, Ankara 2000; Yusuf Ziya TAŞKAN, Vergi Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara 2019; Mehmet TOSUNER – Zeynep ARIKAN, Vergi Hukuku, Kanyılmaz Matbaacılık, İzmir 2019; Erdoğan ÖNER, Vergi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.