I- GİRİŞ

Çalışma izni mevzuatına göre işyerlerinde yabancı statüsünde çalışan sigortalıların (Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda örgün öğretim programlarına kayıtlı yabancı öğrenciler hariç) 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde sayılan analık halinde çalışma ve süt izni dışında eksik gün nedenleri kabul edilmemekte bu sigortalıların ayda 30 gün bildirimi aranmaktadır. Konuyla ilgili son değişiklikler makalemizde açıklanmıştır.

II- 5510 SAYILI KANUN’A GÖRE EKSİK GÜN BİLDİRİMİ

5510 sayılı Kanun’un 86. maddesine göre, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve ücret ödenmeyen sigortalıların eksik gün nedeni ve eksik gün sayısı, işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle beyan edilmektedir. Sigortalıların otuz günden az çalıştıklarını gösteren eksik gün nedenleri ile bu nedenleri ispatlayan belgelerin şekli, içeriği, ekleri, ilgili olduğu dönemi, saklanması ve diğer hususlar Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde belirlenmiştir. Ayrıca sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin SGK tarafından istenilmesine rağmen ibraz edilmemesi veya ibraz edilen bilgi ve belgelerin geçerli sayılmaması halinde otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi, yapılan tebligata rağmen bir ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde SGK’ya re’sen düzenlenmekte ve muhteviyatı primler 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre tahsil edilmektedir.

Konuyla ilgili düzenlemelerin yapıldığı Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102/13. maddesine göre, ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin;

“a- Kurum’ca elektronik ortamda alınabilenler hariç Kurum’ca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatlı olduğunu gösteren rapor, 

b- Sigortalı ve işverenin imzasını taşıyan ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesi,

c- Sigortalıya tebliğ edilen disiplin cezası uygulamasına ilişkin belge,

ç- Gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeler,

d- Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesi,

e- Sigortalının imzasını taşıyan puantaj kayıtları,

f- Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmi makamlardan alınan yazı örneği,

g- İşe devamsızlığa ilişkin belgeler,

ğ- İş sözleşmesinin fesih edildiği tarihte çalışılmadığına dair belge,

h- Kısa çalışma ödeneği alındığına dair ilgili resmi makamlardan alınan belge,

ı- 5434 sayılı Kanun’un Ek 76 ve Geçici 192. maddesine tabi olunduğunu gösterir belge,

i- Yarım çalışma ödeneği alındığına dair ilgili resmi makamlardan alınan belge,

j- İş Sağlığı ve Güvenliği Kayıt, Takip ve İzleme Programı İSG-KATİP üzerinden alınan sözleşmeler,

k- Sonradan düzenlenebilir niteliğinde olmayan benzer nitelikteki belgeler, eksik çalışmaya ilişkin belgeler olduğu, bunlardan, on üçüncü fıkranın (a), (c), (ç), (f), (h), (ı), (i), (j) ve (k) bentlerinde sayılan belgelerin Kurum’a verilmeyeceği, ancak söz konusu belgeler Kanun’un 86. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Kurum’ca istenilmesi halinde ibraz edilmek üzere işverence saklanacağı, ilgili belgelerin Kurum’ca talep edilmesine rağmen ibraz edilmemesi halinde Kanun’un 86. maddesinin beşinci fıkrasına göre işlem yapılacağı,….” hükmü yer almaktadır.

Bu gerekçelerden ötürü 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 107. maddesine dayanılarak, 12.05.2010 tarih 27579 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102/13. maddesinde belirtilen,

a- Kurum’ca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatlı olduğunu gösteren rapor,

ç- Gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeler,

f- Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmi makamlardan alınan yazı örneği,

hususlarına ilişkin eksik çalışma veya eksik ücret ödenme nedenlerini kanıtlayan belgeler ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde sayılan hallerin ortaya çıkması durumunda eksik çalışma veya eksik ücret ödeme nedenlerini kanıtlayan belgeler Kurumumuzca kabul edilecek olup aylık prim ve hizmet belgesi ile muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde eksik gün veya eksik ücret bildirimleri için işverenden ayrıca aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi istenmeyecektir.

Yine çalışma izin süresi içerisinde çalışmaya başlamayan veya işyeri ile ilişiği kesilen yabancı uyruklu çalışanların, işverenleri tarafından gerekçeleri belirtilerek çalışma izinlerinin iptali için Bakanlığa başvuruda bulunmaları gerektiği hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle işverenden yabancı uyruklu çalışanın çalışmaya başlamadığına veya çalışma iznini iptal ettirdiğine dair belgeler ile yabancı uyruklu çalışanın yurt dışına giriş-çıkış kayıtlarının da incelenmesi gerekmektedir. Yabancı uyruklu kişinin çalışmaya başlamadığı, geç başladığı veya çalışma izni iptal edip yurt dışına çıktığı tespit edilenler için aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi istenmeyecektir.

Bununla birlikte çalışma izni verilen yabancının, çalışma izninin geçerliliğinin başladığı tarihten itibaren altı ay içinde Türkiye’ye gelmek zorunda olduğu bu nedenle 6735 sayılı Kanun’un 12. ve 15. maddelerinde belirtilen sürelerin aşılmaması koşuluyla daha sonraki bir sürede çalışmaya başlanılması veya işyeri ile ilişiğini kesmeden geçici süreli olarak yurt dışına çıkılması durumunda ülkeye giriş ve çıkış tarihlerinin de dikkate alınarak kişinin yolda geçireceği süreler için; ülkeden çıkış günü hariç olmak üzere iki gün, yine ülkeye giriş tarihi hariç olmak üzere iki günü geçmemek üzere yolda geçen sürelerin de dikkate alınması suretiyle bu süreler için de işverenden aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi istenmeyecektir.

III- SONUÇ

SGK tarafından yapılan son düzenleme ile SGK tarafından yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahat raporu, gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeleri, grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmi makamlardan alınan yazı örneklerini eksik gün belgesi olarak kabul etmiştir. Ayrıca yabancı uyruklu kişinin çalışmaya başlamadığı, geç başladığı veya çalışma iznini iptal edip yurt dışına çıktığı tespit edilenler ile çalışmaya başlanılması veya işyeri ile ilişiğini kesmeden geçici süreli olarak yurt dışına çıkılması durumunda ülkeye giriş ve çıkış tarihlerinin de dikkate alınarak kişinin yolda geçireceği süreler için; ülkeden çıkış günü hariç olmak üzere iki gün, yine ülkeye giriş tarihi hariç olmak üzere iki günü geçmemek üzere yolda geçen sürelerin de dikkate alınması suretiyle bu süreler için işverenden aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi istenmeyecektir. Ö. Hakan ÇAVUŞ* Yaklaşım / Haziran 2019 / Sayı: 318

*           Doç., Dr., Manisa CBÜ İİBF Öğretim Üyesi