I- GİRİŞ

7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 42. maddesi 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na ilave edilen geçici 19. maddesinin, 44. maddesi ise geçici 21. maddesinin düzenlenmesini içermiş, 7166 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 8. maddesi ise İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici 19. maddesinde on dördüncü fıkrasının ilave edilmesini hüküm altına almıştır.

Bu makalemizde, 7103 sayılı Kanun’un 42. aynı Kanun’un 44. ve 7166 sayılı Kanun’un 8. maddeleriyle getirilmiş olan sigorta primi, işsizlik sigortası primi, gelir ve damga vergisi desteği ile ücret desteği ele alınıp, değerlendirilecektir.

II- KONU

A- 7103 SAYILI KANUN’UN 42, 44 (4447 SAYILI KANUN’UN GEÇİCİ 19, 21). VE 7166 SAYILI KANUN’UN 8. MADDELERİ HANGİ TARİHLERDE İŞE ALINAN İŞÇİLERİ KAPSIYOR

7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Sosyal Hizmetler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 42 ve 44. maddeleri (bu maddeler 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Geçici 19 ve 21. maddeleri düzenlemiştir) 01.01.2018 ila 31.12.2020 tarihleri arasında özel sektör işverenlerince işe alınanlar işçiler için, 7166 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 8. maddesi ise 01.02.2019 ila 30.04.2019 tarihleri arasında özel sektör işverenlerince işe alınanlar işçiler için geçerli bulunmaktadır.

B- 7103 SAYILI KANUN’UN 42, 44. VE 7166 SAYILI KANUN’UN 8. MADDELERİNE KONU TEŞVİK İÇİN İŞE ALINAN İŞÇİDE ARANILAN ŞARTLAR

7103sayılı Kanun’un 42 ve 44. maddeleri yönünden teşvik hükümlerinden yararlanabilmek için işe alınan işçinin;

a- Yaşına veya öğrenim durumuna bakılmaksızın Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsiz olması  (İŞKUR’a kayıtlı işsiz olma konusunda bir süre sınırı bulunmamaktadır. Bir gün süreyle dahi İŞKUR’a kayıtlı işsiz olmak, diğer şartların sağlanması kaydıyla, teşvikten yararlanmak için yeterli gelmektedir.),

b- 01.01.2018 ila 31.12.2020 tarihleri arasında işe alınmış olması,

c- İşe alınan işçinin;

ca- İşe alındıkları aydan önceki 3 aylık sürede toplam 10 günden fazla 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Sigortalı Sayılanlar” başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında diğer bir deyişle eski SSK’lı ve eski Emekli Sandığı kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmemiş olması,

cb- İsteğe bağlı sigortalılık hariç olmak üzere 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi eski Bağ-Kurlu kapsamında sigortalı bulunmaması,

gerekmektedir.

7166 sayılı Kanun’un 8. maddesi yönünden teşvik hükümlerinden yararlanabilmek için işe alınan işçinin;

a- Yaşına veya öğrenim durumuna bakılmaksızın Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsiz olması  (İŞKUR’a kayıtlı işsiz olma konusunda bir süre sınırı bulunmamaktadır. Bir gün süreyle dahi İŞKUR’a kayıtlı işsiz olmak, diğer şartların sağlanması kaydıyla, teşvikten yararlanmak için yeterli gelmektedir.),

b- 01.02.2019 ila 30.04.2019 tarihleri arasında işe alınmış olması,

c- İşe alınan işçinin;

ca- İşe alındıkları aydan önceki 3 aylık sürede toplam 10 günden fazla 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Sigortalı Sayılanlar” başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında diğer bir deyişle eski SSK’lı ve eski Emekli Sandığı kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmemiş olması,

cb- İsteğe bağlı sigortalılık hariç olmak üzere 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi eski Bağ-Kurlu kapsamında sigortalı bulunmaması,

icap etmektedir.

C- 7103 SAYILI KANUN’UN 42, 44. VE 7166 SAYILI KANUN’UN 8. MADDELERİNE KONU TEŞVİK İÇİN İŞYERİNDE ARANILAN ŞARTLAR

7103 sayılı Kanun’un 42 ve 44. maddeleri yönünden teşvik hükümlerinden yararlanabilmek için işe alan işyerinin;

a- Özel sektöre ait işyeri olması,

b- İşçinin işe alındığı yıldan bir önceki takvim yılında işe alan işyeri tarafından bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde kayıtlı sigortalılar sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması,

c- Aylık prim ve hizmet belgesinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmesi,

ç- Tahakkuk eden primlerin yasal süresi içinde ödenmesi,

d- Yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması,

e- Çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirdiği sigortalıları fiilen çalıştırmadığı yönünde herhangi bir tespitin bulunmaması,

koşulları aranmaktadır.

7166 sayılı Kanun’un 8. maddesi yönünden teşvik hükümlerinden yararlanabilmek için işe alan işyerinin; bu maddenin (b) paragrafı dışında kalan koşulları taşımasının yanında, İşçinin 2018 yılı Ocak-Aralık aylarını kapsayan sürede en az sigortalı bildirimi yapılmış olan ayda, aylık prim ve hizmet belgesinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde kayıtlı sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış ve işe alındığı tarihten itibaren İş Kanunu’nun “İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı” başlıklı 25. maddesinde yer alan husus dışında 9 ay süreyle iş sözleşmesi feshedilmeksizin çalıştırılmış olması şartları aranmaktadır.

İşe alınan işçinin iş sözleşmesi işe alındığı tarihten itibaren 9 aylık süre içerisinde; 1- Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi, 4- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi, 5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi, 15-Toplu işçi çıkarma, 17-İşyerinin kapanması, 19 - Mevsim bitimi, 20- Kampanya bitimi, 22-Diğer nedenler, 25-İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış nedeni ile fesih, 34-İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih durumunda, yararlanılan ve işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na olan borçlarına mahsup edilen ücret desteği ile prim desteği, gecikme cezası/gecikme zammı ile birlikte geri alınmaktadır.

Şayet 9 aylık süre içinde bir önceki paragrafta belirtilen nedenlerden biri vasıtasıyla iş sözleşmesi feshedilen işçi, 2018 yılı ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılma şartını taşıması durumunda, işveren bu işçi için 7103 sayılı Kanun’un 42. maddesi kapsamındaki teşvik hükümlerinden yararlanabilmektedir.

İşe alınan ve 7166 sayılı Kanun’un 8. maddesine konu teşvik hükümlerinden yararlanılabilen sigortalıların iş sözleşmelerinin “16- Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer iş yerine nakli” nedeniyle feshedilmesi halinde, ücret desteği ve prim desteğinden yararlanmak için sigortalının çalıştırılması gereken işe giriş tarihinden itibaren 9 aylık sürenin aynı işverene ait nakil olunan iş yerinde tamamlanması gerekmektedir.

D- 7103 VE 7166 KANUNLAR KAPSAMINDAKİ TEŞVİKTEN YARARLANMA SÜRESİ

Teşvikten yararlanma süresi, Aralık 2020 dönemi aşılmamak ve 7103 Kanun için 2018 takvim yılı ortalama sigortalı sayısına, 7166 Kanun için 2018 Ocak-Aralık aylarındaki en düşük sigortalı sayısına ilave olarak istihdam edilme şartı devam etmek üzere;

a- İşe giriş tarihi itibariyle; 18 yaşından büyük kadınlar ile 18 yaşından büyük ve 25 yaşından küçük erkek sigortalılar için 18 ay,

b- İşe alınan İŞKUR’a kayıtlı engelli sigortalılar için 18 ay,

c- İşe alınan diğer sigortalı kişiler için 12 ay,

olarak uygulanmaktadır.

E- 7103 VE 7166 KANUNLAR KAPSAMINDAKİ TEŞVİKLER NEYİ KARŞILAMAKTA

7103 sayılı Kanun’un 42 ve 44. maddelerine konu teşvik; ortalama sigortalı sayısına ilave olarak istihdam edilme koşulu devam etmek kaydıyla bilişim ve imalat sektöründe işçinin sigorta primine esas kazancı üzerinden, bilişim ve imalat sektörü dışındaki sektörlerde ise cari brüt günlük ücret üzerinden % 34.5 oranındaki sigorta primi işveren ve işçi hissesi ile % 3 oranındaki işsizlik sigortası işveren ve işçi hissesi işsizlik sigortası fonundan karşılanmaktadır.

7103 sayılı Kanun’un 42. maddesi ve 4447 sayılı Kanun’un Geçici 19. maddesine konu istihdam teşvikinden sigorta primi ve işsizlik sigortası primi işveren ve işçi hissesi için yararlanan işverenlerce, teşvikten yararlandıkları işçinin prime esas kazanç tabanı (asgari ücret) üzerinden hesaplanan gelir vergisi (asgari geçim indirimi -2019 yılında bekar için 191,88 lira- düşüldükten sonra kalan kısmı olan 2019 yılında bekar için 134,32 lira) ile %07,59 oranındaki damga vergisi (2019 yılı için en fazla 19,42 lira) teşvikten yararlanılan süre kadar (12 ay veya 18 ay) ödenmeyip, tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir.

01.01.2018-31.12.2020 tarihleri arasında ilk defa 5510 sayılı Kanun kapsamına alınan veya Kanun kapsamında olduğu halde ortalama sigortalı sayısının hesaplandığı yılda sigortalı çalıştırmaması nedeniyle bildirge vermeyen işyerleri, 01.01.2018 tarihinden sonra ilk defa sigortalı bildiriminde bulunulan ayı takip eden 3. aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinden itibaren 12 veya 18 ay süreyle 7103 sayılı Kanun’un 42 ve 44. (4447 Kanun’un Geçici 19 ve 21.) maddesindeki teşvikinden yararlandırılmaktadır. 

7166 sayılı Kanun’un 8. maddesine konu teşvik; yukarıda belirtilen sigorta primi, işsizlik sigortası primi, gelir vergisi, damga vergisi yönünden ilave istihdam olarak işe alınmış olan işçinin; engelli, 18 yaş üzeri kadın, 18 yaşından büyük, 25 yaşından küçük erkek olup olmamasına bağlı olarak 12 veya 18 ay süreyle desteklenme dışında, işçinin işe alındığı tarihten itibaren ilk 3 ay süreyle her gün için 67,36 liranın o aya ait ilgili işçi için bildirilen prim günüyle çarpılması sonucu aylık 2.020,80 lirayı geçmemek üzere bulunacak tutardaki ücret desteği işsizlik sigortası fonundan karşılanmaktadır.

F- ALT İŞVERENİ BULUNAN İŞVERENLERİN DURUMU

7103 sayılı Kanun’un 42. maddesi ve 7166 sayılı Kanun’un 8. maddesine konu ücret ve prim desteğinden kapsama giren sigortalılardan dolayı yararlanılabilmesi için;

a- Asıl işverenin, hem kendi çalıştırmış olduğu sigortalılardan hem de alt işverenlerin çalıştırmış olduğu sigortalılardan kaynaklanan; her bir alt işverenin ise yalnızca kendi çalıştırmış olduğu sigortalılardan kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması,

b- Asıl işverenin ücret ve prim desteği kapsamında işe aldığı sigortalının, yalnızca asıl işverenin bildirdiği sigortalılar dikkate alınarak; her bir alt işverenin ücret ve prim desteği kapsamında işe aldığı sigortalının ise yalnızca kendi bildirdiği sigortalılar dikkate alınarak, her biri ayrı ayrı olarak 2018 yılında Kurum’a uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak en az sayıda bildirim yapılan aydaki/dönemdeki sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılmaları,

gerekmektedir.

G- KONUT KAPICILARI VE EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLAR

Ev hizmetlerinde 10 gün ve üzerinde sigortalı çalıştıran işverenler ile konut kapıcılığı işyerleri, bu makalede belirtilen koşullar çerçevesinde işe alınan ve çalıştırılan sigortalılar için yine bu makalede belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde ücret ve prim desteğinden yararlanmakta, prim desteği yönünden destek tutarı diğer sektör işverenleri dikkate alınarak hesaplanacak bulunmaktadır.

H- TEŞVİK HÜKÜMLERİNİN UYGULANMADIĞI İŞYERLERİ VE ÇALIŞANLAR 

Gerek 7103 sayılı Kanun’un 42. maddesi ve gerekse 7166 sayılı Kanun’un 8. maddesine konu teşvik hükümlerinden 5335 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 30. maddesinin ikinci fıkrası kapsamındaki kurum ve kuruluşlara (genel bütçeye dâhil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel Kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin % 50'sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklar) ait işyerleri, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’ndan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında teşvik hükümleri uygulanmamaktadır.

III- SONUÇ

7103 sayılı Kanun’un 42. maddesiyle 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na Geçici 19. madde, 44. maddesiyle de aynı Kanun’a Geçici 21. madde ilave edilmiş, 7166 sayılı Kanun’un 8. maddesiyle de Geçici 19. maddeye 14. fıkra olarak bir fıkra eklenmesi söz konusu olmuştur.

Bu düzenlemeler, ilave istihdam için işverenlere yapılacak sigorta primi, işsizlik sigortası primi, gelir vergisi, damga vergisi ve ücret desteğini içermektedir. Raşit ULUBEY* Yaklaşım / Mayıs 2019 / Sayı: 317

*           İş Hukuku, Sosyal Güvenlik ve İstihdam Uzmanı