I- GİRİŞ

27 Mart 2018 tarihli ve 30373 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7103 sayılı Kanun’un 42. maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na geçici 19.madde eklenmiştir. Geçici 19. madde ile, 01.01.2018-31.12.2020 tarihleri arasında özel sektörde işe girenlerden belli koşulları yerine getirenlere 12 ay veya 18 ay boyunca bütün sigorta prim borçlarının Devlet tarafından ödenmesi imkanı getirilmiştir. 

Bahse konu geçici 19. maddedeki sigorta prim desteği/teşviki çok kapsamlı ve geniş bir teşviktir. Bu nedenle biz, geçici 19. maddedeki prim teşvikini, yalnızca ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalışan hasta bakıcı, yaşlı veya çocuk bakıcısı, bahçıvan, temizlikçi ve şoför gibi meslekler için ele alıp açıklamaya çalışacağız.

4447 sayılı Kanun’un geçici 19. maddesinin madde metni oldukça uzun olduğu için, yazımızda maddenin metin halini vermeden açıklamaya çalışacağız.

I-      EVİNDE HASTA, YAŞLI VE ÇOCUK BAKICISI ÇALIŞTIRANLARIN TEŞVİKTEN FAYDALANMA ŞARTLARI

4447 sayılı Kanun’un geçici 19. maddesinde yer alan prim desteğinden veya prim teşvikinden ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalışan hasta bakıcı, yaşlı veya çocuk bakıcısı, bahçıvan, temizlikçi ve şoförlerin yararlanabilmesinin, sigortalı yönünden ve işyeri yönünden olmak üzere ayrı ayrı şartları bulunmaktadır.

A-   SİGORTALI YÖNÜNDEN ŞARTLAR

1-   İşçinin 01.01.2018-31.12.2020 Tarihleri Arasında İşe Alınmış Olması Gerekmektedir

Bu teşvikten, 01.01.2018-31.12.2010 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) işe alınan işçiler faydalanmaktadır. 31.12.2017’den önce işe alınanlar ile 01.01.2021 tarihi ve sonrasında işe alınan işçiler faydalanamamaktadır.

Örnek olarak, evinde bakıcı Bayan A’yı çalıştıran işveren, 31.12.2017’den önce bayan A’yı işten çıkartıp, 01.01.2008’den sonra işe alırsa teşvikten faydalanamaz. Ancak, aynı işveren 01.01.2008’den sonra Bayan A’yı değil de, başka bir bakıcıyı işe alırsa, diğer koşulları sağlaması şartıyla teşvikten faydalanabilir.

Söz konusu teşvikten, ev hizmetlerinde iki veya daha fazla bakıcı, bahçıvan veya şoför çalıştıran işverenler de faydalanabilmektedir. Ancak, ev hizmetlerinde üçten fazla işçi çalıştıranlar için çalışmalarının fiili olup olmadığı SGK tarafından denetlenmektedir.

2-   Türkiye İş Kurumu’na Kayıtlı İşsiz Olması Gerekmektedir

Teşvikten faydalanacak kişilerin Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı olmaları gerekmektedir. Kayıtlı olup olmadıkları SGK sistemi tarafından başvuru esnasında otomatikman kontrol edilmektedir.

3- İşçinin İşe Giriş Tarihinden Önceki Üç Aylık Sürede 10 Günden Fazla 4/1-A, 4/1-B, 4/1-C Bentleri Kapsamında Sigortalı Olmaması Gerekmektedir

Teşvikten faydalanacak kişinin, işe alındığı tarihten önceki üç aylık dönemde toplam 10 günden fazla gerek işe alındığı işyerinden gerekse farklı bir işyerinden; sigortalı bildirilmemesi, isteğe bağlı sigortalılık hariç 4/1-b (Bağ-Kur) sigortalısı olmaması, 5510 sayılı Kanunun Ek 6 (taksi şoförlerinin kısmi sigortalılığı) ve Ek 9. (ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanların sigortalılığı) maddesi kapsamında sigortalı olmaması gerekmektedir.

B-  İŞYERİ YÖNÜNDEN ŞARTLAR

1- İşyerinin Özel Sektör İşverenine Ait Olması

4447 sayılı Kanun’un geçici 19. maddesindeki teşvikten, ihale konusu iş üstlenen işyerleri hariç olmak üzere, özel sektör işverenlerine ait işyerlerinde çalışan sigortalılar ile 5510 sayılı Kanun’un Ek 9. maddesinin birinci fıkrası kapsamında ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalışan sigortalılardan dolayı yararlanılabilecektir.

Dolaysıyla, genel bütçeye dâhil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve buna bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin % 50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklara ait işyerlerinde çalıştırılan sigortalılardan dolayı bu destekten yararlanılması mümkün değildir.

Ayrıca, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki alım ve yapım işleri, 4734 sayılı Kanun’un 3. maddesi kapsamında istisna olan alım ve yapım işleri ile uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işlerinde/işyerlerinde çalıştırılan sigortalılardan dolayı bu destekten yararlanılması mümkün değildir.

2- Sigortalının İşe Alındığı Yıldan Bir Önceki Takvim Yılında İşyerinden Kurum’a Bildirilen Aylık Prim Hizmet Belgelerinde Kayıtlı Sigortalı Sayısının Ortalamasına İlave Olarak Çalıştırılması Gerekmektedir

Bu teşvikten yararlanabilmenin şartlarından biri de, sigortalının işe alındığı yıldan bir önceki takvim yılında (Ocak-Aralık ay/dönemi) işe alındığı işyerinden bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması kaydıyla yararlanılabilecektir.

Örnek olarak; Bay A, evinde 2017 yılında, Ocak ayında 2, Şubat ayında 2, Mart ayında 3, Nisan ayında 4, Mayıs ayında 2, Haziran ayında 3, Temmuz ayında 3, Ağustos ayında 1, Eylül ayında 4, Ekim ayında 2, Kasım ayında 1, Aralık ayında 1 sigortalı çalıştırmıştır. Bu durumda, baz alınan toplam sigortalı sayısı; 28, ortalama sigortalı sayısı ise 28 / 12=2,33= 2 olacaktır. Bu durumda, Bay A, 4447 sayılı Kanun’un geçici 19. maddesi destekten, yalnızca 3 ve üzeri sigortalının çalıştırıldığı aylarda (Mart, Nisan, Haziran, Temmuz, Eylül) yararlanabilecektir.

Evinde bahçıvan, bakıcı veya şoför çalıştıran işyeri sahipleri, SGK’da ilk defa işyeri dosyası açanlar, ilk defa 01.01.2018’den sonra ev hizmetlerinde bakıcı, bahçıvan veya şoför çalıştırıyorlarsa, zaten kendiliğinden bu maddedeki “ilave sigortalı çalıştırma” şartını yerine getirmiş olmaktadırlar.

1. a)Aylık prim hizmet belgesinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin yasal süresi içinde Kurum’a verilmesi gerekmektedir.
2. b)Tahakkuk eden primlerin yasal süresi içinde ödenmesi gerekmektedir.
3. c)Yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması gerekmektedir.
4. d)Sigortasız işçi çalıştırmaması veya bildirdiği sigortalıları fiilen çalıştırmadığı yönünde herhangi bir tespitin bulunmaması gerekmektedir.

III- EVİNDE HASTA, YAŞLI VE ÇOCUK BAKICISI ÇALIŞTIRANLARIN TEŞVİKTEN FAYDALANMA SÜRESİ

4447 sayılı Kanun’un geçici 19. maddesinde; “…Bu maddeyle sağlanan prim desteği 2020 yılı Aralık ayı/dönemi aşılmamak üzere, destek kapsamına giren sigortalılar için 12 ay süreyle uygulanır. Ancak bu süre; işe giriş tarihi itibariyle 18 yaşından büyük kadın, 18 yaşından büyük 25 yaşından küçük erkek sigortalılar ile Kurum’a engelli olarak kayıtlı sigortalılar için 18 ay olarak uygulanır. …”  hükümleri bulunmaktadır.

Bu hükümlere göre, evinde 18 yaşından büyük kadın bakıcı çalıştıranlar için teşvikten faydalanma süresi 18 aydır. Evinde 18 yaşından büyük 25 yaşından küçük erkek bakıcı, bahçıvan veya şoför çalıştıranlar ile engelli çalıştıranlar (Türkiye İş Kurumu’nda engelli kaydı olanlar) için teşvikten faydalanma süresi 18 aydır. Bunların dışındakiler için teşvikten faydalanma süresi 12 aydır. Bu teşvik programından, evinde yabancı bayan çalıştıranlar da faydalanabilir.

Evinde temizlikçi, bakıcı, bahçıvan veya şoför çalıştıran kişilerin ilk üç ay (ayda 30 gün üzerinden tam bildirim olmalı) bütün sigorta primlerini işveren olarak kendileri ödemekte, ilk üç aydan sonraki 12 veya 18 aylık süre boyunca olan bütün primlerini ise Devlet ödemektedir. İşveren kendi ödediği sürenin primlerinde beş puanlık indirimden de faydalanabilir.

Örnek olarak, Bay A, evinde çocuk bakıcısı olarak 25 yaşındaki Bayan B’yi çalıştıracağı için SGK’ya 17.10.2018 tarihinde müracaat etmiştir. Bu durumda Bay A, Ekim, Kasım, Aralık/2018 primlerinin tamamını hiçbir teşvik olmadan kendisi ödeyecektir. 4447 sayılı Kanun’un geçici 19. maddesindeki teşvikten faydalanma süresi ise, 01.01.2019-30.06.2020 tarihleri arasında olmak üzere toplam 18 ay olacaktır.

Bu teşvikten faydalanma süresi olan 12 veya 18 aylık süre “sigortalı bazında” değerlendirilmektedir. Örnek olarak, bir bakıcı bir işverenin yanında 8 aylık çalışıp teşvikten faydalandıysa, işverenle anlaşamadığı için ayrılıp başka bir ev hizmetinde çalıştığında kalan 10 aylık kısmı burada tamamlayabilir. Yani, işveren olan kişi, bir bakıcı için 12 veya 18 aydan fazla teşvik alamaz.

Ev hizmetlerinde çalışanlar için uygulanan bu teşvik programı, emekli, çırak, stajyer, kısmi zamanlı üniversite öğrencisi, kursiyer, harp malulleri, vazife malulleri, kısa vadeli sigorta kollarına tabi olanlar, yalnızca işsizlik sigortasına tabi olanlar, yurt dışında çalışanlar, yarım çalışma ödeneği alanlar, cezaevindeki atölyelerde çalışanlar, hükümlü ve tutuklular hakkında uygulanması mümkün bulunmamaktadır. Apartman hizmetlerindeki çalışmalar ev hizmeti olarak değerlendirilmediği için bu teşvik kapsamında değildir.

Bu teşvikten faydalanma devresi, 01.01.2018-31.12.2020 tarihleri arasında olduğu için, bu teşvikten faydalanma başvurularının 12 veya 18 aylık faydalanma süresini göz önünde bulundurarak, en kısa zamanda yapmaları gerekmektedir. Yani, özetle, en geç 30.09.2020 tarihine kadar (bu tarih dâhil) 5510 sayılı Kanun kapsamında tescil edilen ve 2020/Eylül ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesi verilmiş olan işyerleri bu destekten faydalanabilecektir. Örnek olarak, Eylül/2020 döneminde işyeri yeni tescil edilen bir işveren, ilk üç ayı kendisi ödeyeceği için, 01.01.2021 tarihinden itibaren 18 yaşından büyük bir bakıcı bayan için 18 ay boyunca, yani 30.06.2022’e kadar bu teşvikten faydalanabilecektir. SGK’nın konuyla ilgili 2018/22 sayılı genelgesindeki bilgiler de bu şekildedir.

IV- SONUÇ

27 Mart 2018 tarihli ve 30373 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7103 sayılı Kanun’un 42. maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 19. madde ile evinde 10 günden fazla bakıcı, bahçıvan, temizlikçi, şoför veya buna benzer işçi çalıştıranların 18 ay süreyle bütün sigorta primleri Devlet tarafından ödenmektedir.

Ayrıca, bu teşvik ve destek yalnızca bir işçiyle sınırlı değil, evinde birden fazla işçi çalıştıran işverenler için de geçerlidir. Bu teşvikten faydalanma devresi 01.01.2018-31.12.2020 tarihleri arasıdır.

Evinde ev hizmetlerinde kullanmak üzere işçi çalıştıran işverenlerin 18 aylık bu sigorta prim desteğinden faydalanmak için SGK müdürlüklerine başvurmalarını önemle tavsiye ediyoruz. Vakkas DEMİR* Yaklaşım / Ocak 2019 / Sayı: 313