5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na(2) göre, 4/1-(a) bendi kapsamında yaşlılık sigortasından prim ödeyen sigortalıların, genel koşullara göre bu sigorta kollarından yaşlılık aylığına hak kazanıp kazanmadıklarının tespitinde; Sigortalıların belli bir yaşa ulaşması, belli bir süre prim ödeme gün sayısının bulunması ve belli bir sigortalılık süresi şartının yerine gelmesi gerekmektedir.

Uzun vadeli sigorta kolları olarak adlandırılan malûllük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarından aylık bağlanması için gerekli olan önemli şartlardan biri sigortalılık süresidir. Sigortalılık süresi genellikle prim ödeme gün sayısı ile karıştırılmaktadır. Bu nedenle öncelikle sigortalılık süresinden ne anlaşılması gerektiği açıklanmak yerinde olacaktır. Bu doğrultuda sigortalılık süresi, 5510 sayılı Kanun’un 4/1-(a) ve 4/1-(b) bentleri kapsamında çalışan ve aylık bağlanacak olan sigortalıların sigortalılık süresi, sigortalı adına ilk defa malûllük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarından prim ödenmeye başlanılan tarih ile sigortalının aylık bağlanması için yazılı talepte bulunduğu, sigortalının ölümü halinde ise ölüm tarihi arasında geçen süreyi ifade etmektedir.

4/1-(c) kapsamında aylık bağlanacak sigortalılar açısından ise; sigortalılığın başlangıç tarihi ile Kanun’un 48. maddesine göre yetkili makamdan emekliye sevk onayının alınarak görevi ile ilişiğinin kesildiği ayın son günü veya ölüm tarihi arasında geçen süredir.

Belirtilen tarihler arasındaki sürenin tamamında çalışılması veya prim ödenmesi gerekmemektedir.

Bu tanımlamalar ışığında, 18 yaşından önce adlarına uzun vadeli sigorta kollarından bildirim yapılmış olan sigortalıların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilmektedir. Ancak, 18 yaşını tamamlamadan önceki süreler için ödenen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, iptal edilmeyip, prim ödeme gün sayısına ilave edilir.

5510 sayılı Kanun’un “506 sayılı Kanuna ilişkin geçiş hükümleri” başlıklı geçici 6. maddesine göre 17.07.1964 tarihli ve 506 sayılı Kanun’a göre 01.04.1981 tarihinden önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tescil edilmiş olanlar hakkında, bu Kanun’un 38. maddesinin ikinci fıkrasındaki sigortalılık süresinin 18 yaşın doldurulduğu tarihten başlayacağına ilişkin hükmü uygulanmaz. Buna göre sigortalılık süresinin başlangıcı; 01.04.1981 tarihinden önce ise işe başlayanlar için işe başlama tarihi, 01.04.1981 tarihinden sonra işe başlayanlar için ise 18 yaşın doldurulduğu tarih olarak kabul edilecektir. Ancak, daha önce de ifade edildiği gibi 18 yaşın öncesinde geçen çalışma süreleri iptal edilmeyip, prim ödeme gün sayısına ilave edilmektedir. Ne var ki, bu durum, 01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olan 4/1-(a) bendi kapsamındaki sigortalılar için yalnızca yaşlılık aylığı şartları için geçerli olup, malûllük ve ölüm aylıklarında uygulanmamaktadır.

Hatırlanacağı üzere, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunuyla(3) yapılan değişiklikle emeklilikte sigortalılık süresi dışında yaş şartı da arandığı için 30.04.2008 tarihinden önce 18 yaşın altında geçen hizmetlerin bulunmasının erkek sigortalılar açısından bir önemi kalmamıştır. Yalnızca, 01.04.1981 ila 08.09.1981 tarihleri arasında işe girmiş olan kadın sigortalılar için emeklilik yaşının 38 olduğu söylenebilir. Bu yönüyle emeklilik şartlarının değerlendirilmesinde, erkek sigortalılar için 18 yaşın altında geçirilen sigortalılık sürelerinin bir önemi kalmamıştır. Diğer bir ifadeyle, 08.09.1976’dan sonra işe girenler erkek sigortalılar ve 08.09.1981 tarihinden sonra işe giren kadın sigortalılar açısından 18 yaşın altında geçirilen sigortalılık sürelerinin bir önemi kalmamıştır.

Malûllük ve ölüm (yaşlılık dahil) sigorta kollarından bağlanan aylıklar için 18 yaş uygulaması, 5510 sayılı Kanun’a göre ilk defa sigortalı olanlar için uygulanmaya başlamıştır. 5510 sayılı Kanun’a göre ilk defa sigortalı olanlar için sigortalılık başlangıç tarihi 18 yaşın doldurulduğu tarih olarak kabul edilmektedir. Konuyu daha anlaşılır kılmak için örneklendirmek yerinde olacaktır. Buna göre;

Örnek-1: Doğum tarihi 01.01.1976 olan bir erkek sigortalının ilk defa 01.04.1991 tarihinde sigorta tescilinin sağlanmış olduğu kabul edilecek olursa; söz konusu erkek sigortalının sigortalılığı, her ne kadar 18 yaşın altında başlamış olsa da, 4447 sayılı Kanun’un öngördüğü kademeli geçiş hükümlerine göre adı geçen sigortalı, sigorta başlangıcı 24.11.1989-23.05.1991 aralığında olduğundan 5525 gün primle 52 yaşında emekli olabilecektir. Dolayısıyla, sigortalı 52 yaşını doldurduğu tarihte zaten 25 yıl sigortalılık süresini fazlasıyla tamamlanmış olacaktır.

Örnek-2: Doğum tarihi 01.05.1995 olan bir sigortalının ilk defa 01.01.2010 tarihinde sigorta tescilinin sağlandığı, 1910 gün prim ödeme gün sayısının olduğu ve trafik kazası sonucunda malûl hale geldiği kabul edilecek olursa bu kişiye aylık bağlanabilmesi için öncelikle 10 yıl sigortalılık süresi aranmaktadır. Bahse konu sigortalı her ne kadar 01.01.2010 tarihinde sigortalı olsa da 10 yıl sigorta şartını 01.01.2020 tarihinde değil 18 yaşın dolduracağı tarih olan 01.05.2013 tarihinden 10 sene sonra yani 01.05.2023 tarihinde dolduracaktır. Dolayısıyla sigortalı, malûl sayılsa da 18+10=28 yaşında malûllük aylığına hak kazanamayacaktır. Coşkun BİLGİN Yaklaşım / Aralık 2017 / Sayı: 300