Değerli okurlar,
Cumhurbaşkanı tabii afet nedeniyle yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hâl ilan edebiliyor. (Anayasa Madde 119 ile 2935 sayılı Olağanüstü Hâl Kanunu Madde 3/1-a)
Olağanüstü hal kararı Resmi Gazete'de yayımlandıktan hemen sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)'nin onayına sunuluyor.
TBMM gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabiliyor, uzatabiliyor veya olağanüstü hâli kaldırabiliyor.
Cumhurbaşkanının istemi üzerine, TBMM her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabiliyor veya olağanüstü hâli kaldırabiliyor.
Cumhurbaşkanı bu yetkisine dayanarak Kahramanmaraş depremi nedeniyle 8/2/2023 tarih ve 32098 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı (Karar Sayısı 6785) ile; Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa İllerinde 8/2/2023 Çarşamba günü saat 01.00'dan itibaren üç ay süre ile olağanüstü hâl ilan etti.
Depremden etkilenen 10 ili kapsayan bu olağanüstü hâl (OHAL) kararıyla ilgili Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, 9/2/2023 tarihinde TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi.
Böylece deprem nedeniyle 10 ilde 8 Şubat 2023 Çarşamba gününden itibaren 90 gün süreyle OHAL ilan kararı kesinleşti.
Cumhurbaşkanı OHAL kapsamında ilk kararnamesini 11 Şubat 2023 tarih ve 32101 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımladı.
Bu Kararname ile yargı alanında bazı tedbirler alındı. Bunları kısaca açıklamaya çalışacağım.
Yargıda durdurulan süreler
Kararnamenin 2/1 inci maddesi ile olağanüstü hâl ilan edilen illerde, yargı alanında hak kayıplarının önlenmesi amasıyla, yargı süreçlerine ilişkin aşağıdaki süreler 6/2/2023 (bu tarih dâhil) tarihinden itibaren 6/4/2023 (bu tarih dâhil) tarihine kadar durdu:
a) Dava açma, icra takibi başlatma, başvuru, şikâyet, itiraz, ihtar, bildirim, ibraz ve zamanaşımı süreleri, hak düşürücü süreler ve zorunlu idari başvuru süreleri de dâhil olmak üzere bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin tüm süreler; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile usul hükmü içeren diğer kanunlarda taraflar veya ilgililer bakımından belirlenen süreler ve bu kapsamda hâkim tarafından tayin edilen süreler ile arabuluculuk ve uzlaştırma kurulularındaki süreler,
b) 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile takip hukukuna ilişkin diğer kanunlarda belirlenen süreler ve bu kapsamda hâkim veya icra ve iflas daireleri tarafından tayin edilen süreler,
c) Nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri hariç olmak üzere tüm icra ve iflas takipleri, taraf ve takip işlemleri, yeni icra ve iflas takip taleplerinin alınması, ihtiyati haciz kararlarının icra ve infazına ilişkin işlemler.
Duran süreler, OHAL süresi uzatılmadığı taktirde 6 Nisan 2023 gününü takip eden günden itibaren işlemeye başlayacak.
Alınan tedbirlerin ülke genelinde uygulanacağı durumlar
Aşağıdaki durumlarda alınan tedbirler sadece OHAL ilan edilen yerlerde değil, ülke genelinde uygulanacak; yani ülke genelinde söz konusu süreler duracak:
a) 6/2/2023 tarihi itibarıyla yerleşim yeri olağanüstü hal ilan edilen iller olan gerçek ve tüzel kişiler ile aynı tarihte bu illerde bulunan kişiler bakımından,
b) OHAL ilan edilen illerin barosuna 6/2/2023 tarihi itibarıyla kayıtlı avukatlar ile diğer barolara kayıtlı olup aynı tarihte bu illerde bulunan avukatlar tarafından takip edilen dava ve işlerle ilgili olarak bu avukatlar bakımından,
c) OHAL ilan edilmeyen illerin barosuna kayıtlı avukatların ve bürolarında çalışan kişilerin; OHAL ilan edilen illerde kan veya kayın hısımlarının bulunması veya OHAL ilan edilen illerde felakete uğrayanların kurtarılması, meydana gelen hasar ve zararın telafi edilmesi ya da ihtiyaçların karşılanması amacıyla bu illere gitmeleri halinde, söz konusu avukatlar tarafından takip edilen dava ve işlerle ilgili olarak bu avukatlar bakımından 6/3/2023 (bu tarih dâhil) tarihine kadar,
ç) Yerleşim yeri OHAL ilan edilmeyen iller olan kişilerin; OHAL ilan edilen illerde kan veya kayın hısımlarının bulunması veya olağanüstü hal ilan edilen illerde felakete uğrayanların kurtarılması, meydana gelen hasar ve zararın telafi edilmesi ya da ihtiyaçların karşılanması amacıyla bu illere gitmeleri halinde, söz konusu kişiler bakımından 6/3/2023 (bu tarih dâhil) tarihine kadar.
Görüldüğü gibi, OHAL ilan edilen yerlere, kurtarma veya yardım amacıyla bölge dışından giden kişiler bakımından süre bir ay duruyor.
Yargıda durmayan (işlemeye devam eden) süreler
Kararnamenin 2/2 nci maddesi ile, aşağıdaki süreler kapsam dışında bırakıldı; yani bu süreler durmayacak, işlemeye devam edecek:
a) Suç ve ceza, kabahat ve idari yaptırım ile disiplin hapsi ve tazyik hapsi için kanunlarda düzenlenen zamanaşımı süreleri.
b) 5271 sayılı Kanunda düzenlenen koruma tedbirlerine ilişkin süreler.
c) 6100 sayılı Kanunda düzenlenen ihtiyati tedbiri tamamlayan işlemlere ilişkin süreler.
ç) Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimleri bakımından ilgili kanunlarda düzenlenen süreler.
Alınan diğer tedbirler
Kararnamenin 2/3 üncü maddesi ile aşağıdaki tedbirler de alındı:
a) İcra ve iflas daireleri tarafından mal ve haklara ilişkin olarak ilan edilmiş olan satış gününün durma süresi içinde kalması halinde, bu mal veya haklar için durma süresinden sonra yeni bir talep aranmaksızın icra ve iflas dairelerince satış günü verilir. Bu durumda satış ilanı sadece elektronik ortamda yapılır ve ilan için ücret alınmaz.
b) Durma süresi içinde rızaen yapılan ödemeler kabul edilir ve taraflardan biri, diğer tarafın lehine olan işlemlerin yapılmasını talep edebilir.
c) Konkordato mühletinin alacaklı ve borçlu bakımından sonuçları, durma süresince devam eder.
ç) Durma süresince, icra ve iflas hizmetlerinin aksamaması için gerekli olan diğer tedbirler alınır.
d) Hakimler ve Savcılar Genel Kurulu da 12.02.2023 tarihinde olağanüstü toplanarak, OHAL ilan edilen il sınırlarında yer alan adli ve idari yargı mercileri ile bölge adliye ve bölge idare mahkemeleriyle sınırlı olmak üzere; Ceza Muhakemesi Kanunu ve 120 sıra sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 4/1-ç maddesi doğrultusunda tutukluluğun değerlendirilmesi ile acil işler, otopsi işlemleri, dava zamanaşımı yakın olan soruşturma ve kovuşturma dosyaları, yürütmenin durdurulması istemleri ile ivedi sayılacak diğer iş ve işlemler haricindeki ilk derece adli ve idari yargı mercileri ile bölge adliye ve bölge idare mahkemelerine ait duruşma, müzakere ve keşiflerin 06.04.2023 (bu tarih dahil) tarihine kadar ertelenmesine karar vermiştir.
Vergide de süreler durdu mu?
Evet, durdu.
Çünkü Kararın 2/1-a maddesinde; bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin tüm süreler ile bu bentte sayılan usul kanunlarına ilaveten, usul hükmü içeren diğer kanunlarda taraflar veya ilgililer bakımından belirlenen süreler ve bu kapsamda hâkim tarafından tayin edilen sürelerin de durduğu hükme bağlanmış bulunuyor.
Bu kapsamda;
* Vergide usul hükümleri içeren 213 Vergi Usul Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanununda taraflar veya ilgililer bakımından belirlenen süreler ve bu kapsamda hâkim tarafından tayin edilen sürelerin,
* 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamında cezada indirim talep etme, uzlaşma başvurusu, kanun yolundan vazgeçme süreleri, dava açma süreleri GİBİ bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin tüm sürelerin,
* 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamındaki işlemler ve sürelerin de durduğunun kabulü gerekir.
Sanıyorum Maliye, geçmişte olduğu gibi bir Uygulama İç Genelgesi çıkararak bu durumu teşkilatına duyuracaktır. Biz de böylece bu açıklamadan dolaylı olarak bilgi sahibi oluruz. (Keşke Maliye bu tür dahili duyuruları da kamuoyu ile paylaşsa!) Erdoğan Sağlam
