İnanmadınız ama maalesef gerçek bu!

Bunu biz söylemiyoruz, ilgili yasal düzenleme ve Maliye’nin Tebliğleri diyor.

Konu tam olarak ne ile ilgili?

Konu, 31 Aralık 2023 tarihinde yapılacak enflasyon düzeltmesinin, 2005 yılı başından itibaren başlatılıp başlatılamayacağı, yeniden değerleme işlemi yapılmış olması halinde, geriye dönük enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılamayacağı ya da düzeltme işleminin hangi tarih ve bedeller üzerinden yapılacağı ile ilgili.

Bu konuda oldukça şaşırtıcı ve ilginç durumlar ortaya çıkıyor.

Yeniden değerlemede süreç nasıldı?

2003 yılında “Enflasyon Düzeltmesi”ne geçişle beraber, “Yeniden Değerleme Müessesesi” yürürlükten kaldırıldı. Ancak, bugüne kadar 4 defa yeniden değerleme düzenlemesi yapıldı.

Birincisi, reel sektörün ısrarlı talepleri sonrasında 2018 yılında sadece taşınmazlar için yüzde 5 vergi ödenmesi şartıyla yapıldı. (VUK. Mad. Geçici 31, 500 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği). Ancak, yapılan düzenleme, taşınmazların kayıtlı değerlerinin piyasa rayiç değerlerine yükseltilmesi için yeterli bulunmadı, ayrıca, yüzde 5 vergi de çok yüksek görüldü. Bu nedenle, söz konusu düzenlemeye gereken ilgi gösterilmedi, toplamda 1.073 mükellef yararlandı, 5,8 Milyar TL’lik gayrimenkul yeniden değerlemeye tabi tutuldu, değerleme sonrası bu gayrimenkuller 9,9 Milyar TL olarak bilançolarda yer aldı, bu şekilde oluşan 4,1 Milyar TL’lik değer artışı üzerinden de 208 Milyon TL vergi tahakkuk ettirildi.

İkincisi, yine reel sektörün ısrarlı talepleri sonrasında VUK’un geçici 31. Maddesine 7326 sayılı Kanunla eklenen bir fıkra ile yapıldı. Bu düzenleme ile de, kapsama giren mükelleflere. aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini yüzde 2 ödemek şartıyla 31 Aralık 2021 tarihine kadar yeniden değerleme imkanı verildi (530 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği).

Üçüncüsü, VUK’un mükerrer 298. Maddesine 7338 sayılı Kanunla eklenen (Ç) fıkrasıyla yapıldı. “Sürekli yeniden değerleme” olarak da adlandırılan bu yeniden değerleme uygulaması ile, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşmadığı dönemlerde kapsama giren mükelleflere amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutabilmelerine imkan sağlandı (537 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği). Üstelik, bu uygulama vergisiz!

Dördüncüsü ise, 7338 sayılı Kanunla VUK’a eklenen geçici 32. Madde ile, mükerrer 298/Ç maddesi kapsamında yeniden değerleme öncesinde kapsama giren mükelleflere, bilançolarına kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini önceki hesap döneminin sonu itibariyle yine yüzde 2 vergi ödemek koşuluyla yeniden değerlemeye tabi tutmalarına imkan verildi (537 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği).

Enflasyon düzeltmesinde süreç nasıldı?

Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonun etkisinden arındırılması ve vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan olumsuzlukların giderilmesini teminen VUK’a eklenen geçici 25. Madde ile, 30 Aralık 2003 tarihinden itibaren vergi sistemimizdeki yerini aldı. Enflasyon düzeltmesi, 2003 ve 2004 yılları için yapıldı, sonraki yıllarda ise aranılan şartlar oluşmadığı için yapılamadı.

2021 yılında enflasyon düzeltmesi şartları oluştu ancak, 7352 sayılı Kanunla VUK’a eklenen geçici 33. Madde ile, geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2022 ve 2023 yılında biten hesap dönemleri itibarıyla) ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298. madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaması öngörüldü.

Yani, yeni bir erteleme olmadığı takdirde, 2023 yılı sonu itibariyle enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. Enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecek, bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmeyecek (VUK. Madde. Geçici 33).

2023 yılı sonunda yapılacak enflasyon düzeltmesinde hangi tutar esas alınacak?

Düzeltmeye esas tutar olarak,

- Parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tarih itibariyle (31 Aralık 2023) sahip olduğu değeri,

- Mükerer 298/A maddesine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulan en son bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetler için söz konusu bilançoda yer alan düzeltilmiş değerler,

- Geçici 31. Madde kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetler için yeniden değerleme sonrası değerler,

- Geçici 32 ve mükerrer 298/Ç maddeleri kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetler için yeniden değerleme sonrası değerler

dikkate alınacak.

Enflasyon düzeltmesinde yeniden değerleme sonrası değerler dikkate alınacak!

Evet, yukarıda da ifade edildiği üzere, 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken, yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler ile bunlara ilişkin amortismanlar düzeltilmiş son değerleri dikkate alınarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. Yani, bu iktisadi kıymetler için 2005 yılına ya da aktife girdiği yıla dönülmeyecek, yeniden değerlenmiş değerleri ve amortismanları esas alınarak enflasyon düzeltmesi yapılacak.

Enflasyon düzeltmesinin yeniden değerlemeye bağlanması hak kayıpları oluşturabilir!

Evet, enflasyon düzeltmesinin yeniden değerlenmiş değerlere ve yeniden değerleme tarihine bağlanması, mükellefler açısından çeşitli hak kayıplarına neden olabilir. Bugüne kadar vergisiz olan dahil hiç yeniden değerleme yapmamış mükellefler, 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutarak, yeniden değerleme yapanlara göre daha yüksek kazanımlar sağlayabilir. Yeniden değerleme yapanlar ise, yüzde 2 ve 5 vergi ödedikleri halde, enflasyon düzeltmesi kadar fayda sağlayamayabilirler.

Yeniden değerleme yapana enflasyon düzeltmesi sürprizi!

İnanın çok zor bir durum. Gerçekten Maliye’nin de bu konuda işi oldukça zor, öncelikle bu konuda mevcut yasal bir düzenleme var. Herkesi 2005 bilançolarına döndürse, bu sefer yüzde 2 ve 5 ödeyerek yeniden değerleme yapanlar “biz niye bu vergiyi ödedik” diye soracak, belki de iade isteyecekler. Yararlandırmasalar, bu defa da, enflasyon düzeltmesinden beklenen amaç gerçekleşmeyecek.

Vergili yeniden değerleme yapmayıp, sadece 2022 yılında vergisiz yeniden değerleme yapanlar 2023 yılında enflasyon düzeltmesi sırasında bu iktisadi kıymetlerin değerlerini 2022 öncesi dönemler için enflasyon düzeltmesi ile güncelleyemeyecekler, sadece 2023 sonu ile 2022 yılı sonu arasındaki Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksindeki (Yİ-ÜFE) artışı ile sınırlı olarak düzeltilebilecekler. Örneğin, mükerrer 298/Ç’ye göre sadece 2022 yılında aktif kıymetlerin değeri yüzde 122,93 oranında artırılmış olmakla beraber, örneğin 2015 yılı Eylül ayında alınmış bir taşınmazdan dolayı enflasyon düzeltmesinden yararlanılırken, 2015 yılına gidilemeyip 2022 yılı sonundaki yeniden değerlenmiş tutarlar dikkate alınacağından, yaklaşık 4 kat vergisiz değer artışı yapma imkanından faydalanma imkanı kaybedilmiş olunacak.

Vergili yeniden değerleme yapmayıp 2022 yılında vergisiz yeniden değerleme yapanlar, enflasyon düzeltmesi konusunu yeniden düşündüklerinde, belki de yeniden değerleme yapmaktan vazgeçecekler, geçici vergi dönemlerinde yapmışlarsa iptal edecekler.  Ya da, önce geçici 32. Maddeden yararlanarak, yüzde 2 vergi ödeyip geçmişe dönük yeniden değerleme yaptıktan sonra, 298/Ç’ye göre vergisiz yeniden değerleme yapabilirler. Bu nedenle, 2022 yılı için sürekli yeniden değerleme yapanların ya da yapmayı düşünenlerin konuyu yeniden değerlendirmelerinde ve karşılaşacakları hak kayıplarını gözönünde tutmalarında fayda var.

Bu konuda ne yapılabilir?

Bize göre, enflasyon düzeltmesinde mükelleflere 2005 yılına kadar gitme hakkı verilmesi lazım. Bunun için yeni bir yasal düzenleme veya mevcut düzenlemede değişiklik yapılması gerekiyor. Nasıl mı? Şöyle ki; 2023 yılı ve izleyen dönem sonlarında yapılacak enflasyon düzeltmesi işlemlerinde geçici 31, 32 ve mükerrer 298/Ç maddeleri kapsamında yapılan yeniden değerlemelerin dikkate alınmayacağına yönelik bir düzenleme yapılması yeterli bulunuyor. Değerli Üstadım Erdoğan SAĞLAM’ın 10 Ekim 2022 tarihinde T24 İnternet Gazetesi’nde yayınlanan yazısında da belirttiği üzere, 31.12.2003 tarihli bilançoların düzeltilmesine yönelik 2004 yılında geçici 25. madde kapsamında yapılan geçmişe yönelik kümülatif düzeltme sırasında bu değerlemeler dikkate alınmayarak düzeltme yapılmış, herhangi bir soruna da sebebiyet verilmemişti.

Sonuç olarak;

Reel sektör ile çoğu uzman ve meslek mensubunun farkında bile olmadığı bu önemli konunun Üçüncü Torba Yasa’nın konuşulduğu bugünlerde dikkate alınmasında fayda var.

Bekleyip görelim.

Abdullah TOLU

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/yeniden-degerleme-yapana-enflasyon-duzeltmesi-surprizi/676070