6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 180’inci maddesinde; bir şirketin hukuki şeklini değiştirebileceği, yeni türe dönüştürülen şirketin eskisinin devamı olduğu, anılan Kanunun 181’inci maddesinde bir sermaye şirketinin başka türde bir sermaye şirketine ve kooperatife dönüşebileceği, aynı Kanunun 194’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında ise bir ticaret şirketinin bir ticari işletmeye dönüştürülebilmesi için söz konusu ticaret şirketinin paylarının tümünün ticari işletmeyi işletecek kişi veya kişiler tarafından devralınması gerektiği ve ticari işletmenin bu kişi veya kişiler adına ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi gerektiği hükümleri yer almaktadır.
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun "Vergilendirilmeyecek Değer Artış Kazançları" başlıklı 81’inci maddesinin (2) numaralı bendinde, kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devrolunması, devir alan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması (Bu ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.) durumunda değer artışı kazancı hesaplanmayacağı ve vergilendirilmeyeceği hükme bağlanmıştır.
Ferdi işletmenin yukarıda yer alan düzenlemeler ışığında sermaye şirketine dönüşmesi vergisel sonuç doğurmazken, sermaye şirketinin nev’i değişikliği yoluyla şahıs işletmesine dönüşmesi bir takım vergisel sonuçlara gebedir. Zira vergi Kanunlarımızda sermaye şirketinin nev’i değişikliği yoluyla şahıs işletmesine dönüşmesi durumunda, bu dönüşümün vergisel etkisini ortadan kaldıran düzenlemelere yer verilmemiştir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 17’nci maddesinde tasfiye hükümlerine yer verilmiş olup, aynı Kanunun 19 ve 20’nci maddelerinde ise kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan bir kurumun kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan kuruma dönüştürülmesi, münfesih kurumun tür değişikliği tarihindeki bilanço değerlerinin bir bütün olarak devri ve aynen bilançosuna geçirilmesi halinde mümkün olabileceği hüküm altına alınmıştır.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 17, 19 ve 20’nci madde hükümleri dikkate alındığında limited veya anonim şirketin tür değiştirerek şahıs işletmesine dönüştürülmesi Kurumlar Vergisi Kanununun 19 ve 20’nci maddeleri kapsamında “devir” olarak değerlendirilemeyeceğinden, söz konusu tür değişikliğinden doğan kârların vergiye tabi tutulması gerekmektedir.
Yine 3065 sayılı KDV Kanununun 17/4-c maddesinde, Gelir Vergisi Kanununun 81’inci maddesinde belirtilen işlemler ile Kurumlar Vergisi Kanuna göre yapılan devir ve bölünme işlemlerinin KDV den müstesna olduğu hükümlerine dikkate alındığında, limited veya anonim şirketin tür değiştirmek suretiyle şahıs işletmesine dönüştürülmesi durumunda aktiflerinde kayıtlı olan ve teslimleri KDV’ye tabi olan varlıklar için (stoklar, duran varlıklar vs.) devir tarihi itibariyle emsal bedeli üzerinden KDV hesaplanması gerekir. Öte yandan, hesaplanıp beyan edilen KDV’nin şahıs işletmesince indirim olarak dikkate alınabileceği tabiidir.
Konuya ilişkin olarak Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 23.01.2018 tarih ve 74132 sayılı mukteza ’da;…. … Otomotiv San. Tic. Ltd. Şti.’nin tür değiştirerek şahıs işletmesine dönüştürülmesi Kurumlar Vergisi Kanununun 19 ve 20’nci maddeleri kapsamında “devir” olarak değerlendirilemeyeceğinden, söz konusu tür değişikliğinden doğan kârlar vergiye tabi tutulacaktır. Dolayısıyla, Kurumlar Vergisi Kanununun 17’nci maddesi uyarınca …Otomotiv San. Tic. Ltd. Şti.’nin tasfiyeye tabi tutularak hükmi şahsiyetine son verilmesi; şahıs işletmenizin de yeni kuruluş merasimine tabi tutularak mükellefiyetinin tesisi gerekmektedir.
Öte yandan, limited şirketin aktifinde kayıtlı olan ve teslimleri KDV’ye tabi olan varlıkların (stoklar, duran varlıklar vs.) devir tarihi itibariyle emsal bedeli üzerinden KDV hesaplanıp beyan edilmesi gerekmektedir.” 16.01.2022
YMM Soner ÜLGEN
