Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili düzenlemede sona doğru gelindi. Prof. Dr. Cem Kılıç, Milliyet okurlarının EYT hakkındaki sorularını yanıtladı...
1 - 1980 doğumlu kadınım. İşe giriş tarihim 5 Haziran 1999. 20 yılımı doldurdum 5750 prim günüm var. SGK sisteminde 56 yaş ve 5975 gün ile emekli olacağım yazıyor. EYT çıkarsa emekli olabilir miyim? Çünkü bakan 5000 gün dedi. Şu an çalışmıyorum, emekli olmak için ne yapmam gerekir?
Kamuoyunda EYT olarak bilinen düzenlemenin aralık ayı içerisinde tamamlanacağı ve muhtemelen ocak ayı içerisinde TBMM’ye gönderilip, yasalaşacağı konusunda hem Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilileri, hem de hükümet temsilcileri bugüne kadar defalarca açıklamada bulundular. Bu açıklamalar çerçevesinde EYT konusunda çözümün esasları belli olmaya başladı. Özellikle Çalışma Bakanı’nın bakanlık bütçe görüşmelerinde vurguladığı gibi, yaş koşulu olmaksızın, 8 Eylül 1999 öncesinde var olan düzenlemelerin geçerli olacağı hususu ön plana çıkmaya başladı.
Bu tartışmaların başından bu yana bizim de sürekli olarak yazılarımızda işaret ettiğimiz husus, 8 Eylül 1999 tarihi öncesinde sigorta başlangıcı olanlar için geçerli olan; kadınlarda 20 yıl sigortalılık süresi, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi ve her iki grup içinde 5000 prim gününün kabul edilmesiydi. Nitekim son açıklamalar ve yapılan izahatlardan anlaşıldığı kadarıyla bu koşullar tekrar yürülüğe girecek ve EYT konusunda çözüme ulaşılacak.
Açıkçası en doğrusu da bu olacaktır. İşte bu koşullar yürürlüğe girerse, siz de 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta başlangıcınız ve halihazırda 5000 prim gününden fazla prime sahip olduğunuz için, eğer yasa bu şekilde çıkarsa hemen emekli olabilirsiniz. Şu anda çalışmıyor olmanız herhangi bir engel oluşturmaz. Yasa ifade ettiğimiz şekilde çıkarsa emekli dilekçenizi SGK’ya vermeniz yeterli olacaktır.
2 - EYT çıkarsa emekli olabiliyorum. Ama çalışmak da istiyorum. Çalışmaya nasıl devam edebilirim? Kıdem tazminatımı ve izin paralarımı alıp devam edebilir miyim? İstifa sonrası çalışmaya devam edersem kullanmadığım yıllık izin sürelerim yanar mı?
EYT yasası çıkar ve emekliliği hak etmiş olursanız, aylık bağlatmak için istifa edeceksiniz ve işyerinizden “08 - Emeklilik veya Toptan Ödeme Nedeniyle” çıkış koduyla işten çıkışınız yapılacak.
Emekli aylığı talebinde bulunup, onay aldıktan sonra elbette tekrar çalışabilirsiniz. Ancak artık yeni bir iş ilişkisi ortaya çıkacaktır. Yani eski işvereninizle devam edecekseniz de yeni bir iş sözleşmesi aranızdaki pazarlık koşullarına göre ortaya çıkacaktır.
Ücret ve çalışma koşulları eskisi gibi olabilir de, olmayabilir de. Bu artık işverenle olan anlaşmanıza bağlı.
Emeklilik sebebiyle istifa ettiğinizde, işveren en son brüt ücretiniz üzerinden kıdem tazminatınızı ve kullanmadığınız yıllık ücretli izin günlerinizin parasını ödemek zorundadır. Eğer aynı işte devam etme konusunda işvereninizle anlaşmış iseniz, bu sefer işe girişiniz Sosyal Güvenlik Destek Primi’ne (SGDP) tabi olarak yapılacaktır. Yani her ay SGDP ödenerek, “emekli aylığı alan çalışan” olarak işinizde çalışmaya devam edebilirsiniz.
Emekli olarak çalışmaya devam ettiğinizde yıllık ücretli izin hakkınız kaldığı yerden devam eder. Diyelim ki aynı işyerinde 7 yıldır çalışıyordunuz ve emekli olarak devam edeceksiniz, bu durumda 5 yılı tamamlamış sayılacağınızdan İş Kanunu’na göre 20 günlük yıllık ücretli izin hakkınız da devam eder. Bir kayıp yaşamazsınız.
3 - EYT’den emekli oldum, şirket ile anlaşarak kıdem tazminatımı içeride bırakıp işe devam etmek istediğimde örneğin 5 yıl sonra işten ayrılmak istesem. Tazminatımı alabilir miyim? Burada belirleyici olan nedir?
EYT yasası çıktıktan sonra emekli aylığınız bağlandı ve siz işvereninizle tekrar anlaştınız ve SGDP’li olarak çalışmaya devam ediyorsunuz. Kıdem tazminatınızı da alamadınız. Bu durumda sizin de ifade ettiğiniz gibi, eğer 5 yıl sonra ayrılmak isterseniz, ayrılacağınız tarihteki işten ayrılma sebebiniz tazminat için belirleyici olur. Buna göre bu 5 yılın sonunda kıdem tazminatını hak edecek şekilde işinizden ayrılmışsanız, yani işveren iş sözleşmenizi haklı neden dışında bir nedenle sonlandırmışsa veya siz haklı nedenle fesih yapmışsanız, bu durumda tüm süre üzerinden, en son almış olduğunuz brüt ücret üzerinden hesap edilerek, kıdem tazminatınız işveren tarafından ödenir. Ancak, diyelim ki, kıdem tazminatını hak etmeyecek şekilde siz işinizden ayrılırsanız, bu sefer, son beş yıllık kıdem tazminatınızı alamazsınız, emekli aylığınızın bağlandığı tarihe kadar olan kıdem tazminatınızı, mevduata uygulanan en yüksek faiz işletilerek alabilirsiniz.
4 - EYT’den emekli olursam kıdem tazminatımı peşin olarak alabilir miyim? Şirket benim rızam dışında kıdem tazminatımı taksitli olarak ödeyebilir mi?
Kıdem tazminatına hak kazanma koşullarından birisi de “emekli aylığı” bağlanması durumudur. Emeklilik için gereken koşullarını tamamlamış ve aylığa hak kazanmış iseniz kıdem tazminatınız tek seferde ve makul bir süre içerisinde ödenmelidir. Uygulamada bazen kıdem tazminatının taksitle ödenildiği durumlarla karşılaşabiliyoruz. Ancak bunun söz konusu olabilmesi için işçi ile işverenin yazılı olarak bir anlaşma yapması gerekir. Yani çalışanın yazılı onayı olmaksızın işverenin kıdem tazminatını taksitle ödemesi mümkün değildir.
YARIN DEVAM EDECEK
Cem Kılıç
