Vergi ödemeleri başta olmak üzere kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde bakımından önemli olan kamu alacaklarının borçlusu olanlarca vadesinde yerine getirilmesi esastır. Ödeme müddeti içinde ödenmeyen kamu alacağı tahsile yetkili tahsil dairesince cebren tahsil olunur. Alacağın cebren tahsili aşağıdaki usullerden her hangi birinin uygulanması suretiyle gerçekleştirilebilir.
1-Kamu borçlusu tahsil dairesine teminat veya kefil göstermişse ,teminatın paraya çevrilmesi yahut kefilin takibi,
2-Kamu borçlusunun borcuna yetecek miktarda mallarının haczedilerek paraya çevrilmesi,
3-Gerekli şartlar bulunduğu takdirde borçlunun iflasının istenmesi.
Bu gün yazımızda kamu alacağının tahsili için borçlu adına düzenlenen ödeme emrinde yer alması gereken hususlar, yapılan tebligat sonrasında kullanılabilecek yasal haklar ve sorumluluklara ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.
Kamu Alacaklarının Takibi ve Ödeme Emri
Kamu alacaklarının takibi yukarıda belirttiğimiz usullere göre yapılır. Ödeme emri takibin ilk aşamasını teşkil eder. Ödeme emri 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 55.nci maddesinde açıklanmıştır. Maddede, amme alacağını vadesinde ödemeyenlere 15 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları gerektiği bir ‘’ödeme emri’’ ile tebliğ edilir. Düzenlenen ödeme emrinin muhatabına elektronik ortamda e- tebliğ yoluyla da tebliğ edilebilmektedir. E-tebligat yoluyla muhatabına ulaşan ödeme emri ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonu itibariyle tebliğ edilmiş sayılmaktadır.
Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsili
Kamu alacaklarının takip ve tahsiline ilişkin esaslar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ‘da yer almaktadır. Takip edilecek kamu alacağının Devlete, İl Özel İdarelerine, Belediyelere, ait olan vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafı, vergi cezası, para cezası gibi asli, gecikme zammı, faiz gibi fer’i alacaklardan olması gerekir. Ancak alacağın; sözleşmeden, haksız fiilden ve haksız iktisaptan doğması durumunda 6183 sayılı Kanun değil özel hukuk hükümleri uygulanır.
Adına Ödeme Emri Düzenlenecekler
Ödeme emri, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre vadesinde ödenmeyen kamu alacakları için düzenlenir. Kamu alacağını vadesinde ödemeyenler adına vergi dairesince düzenlenen ödeme emri; borçlulara, borçlarını ödemeleri veya bu borçlarla ilgili mal bildiriminde bulunmaları konusunda yapılan bir bildirimdir.
Ödeme emrinin düzenlenmesi ile vergi dairesi aynı zamanda kamu alacağının tahsili için cebri tahsilat işlemlerine de başlamış olur. Asıl borçlulardan tahsilat yapılamaması veya tahsilat yapılamayacağının anlaşılması halinde; kanuni temsilci, limited şirket ortağı, yabancı şahıs veya kurumların mümessilleri gibi borçtan sorumlu olanlara da ödeme emri tebliğ edilerek borcun ödenmesi istenilir.
Ödeme Emrinde Yer Alacak Hususlar
Ödeme emrinde; Borcun asıl ve fer’ilerinin mahiyeti ve miktarları , borcun ödeneceği yer, belirtilen sürede ödenmemesi veya mal bildiriminde bulunulmaması halinde borcun vergi dairesince cebren tahsil edileceği bildirilir. Ayrıca, süresinde ödenmeyen borç ile ilgili mal bildiriminde bulunmadığı takdirde üç ayı geçmemek üzere hapis ile cezalandırılacağı açıklamasına yer verilir. Gerçeğe aykırı mal bildiriminde bulunduğu takdirde hapis ile cezalandırılacağı konusunda uyarılır.
Ödeme emrine karşı hangi mahkemede dava açılabileceği, borçlu, hacze kabil malı olmadığı yolunda bir bildirim yapacak ise; en son ikametgah ve işyeri adreslerini, varsa kayıtlı olduğu diğer vergi dairelerini ve kamu idarelerini ve bu idarelerdeki kayıt ve hesap numaralarını, nüfus kayıt örneğini bildirmek zorundadır. Geçerli bir nedeni olmadan bu bildirimleri yapmayan kişilerin elli güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı da ödeme emrinde yer alır.
Ödeme Emrinde Yer Alan Borcun Ödenmesi
Ödeme emrinde yer alan kamu alacağının, süresinde ödenmeyen kısım için vadenin bitim tarihinden ödendiği tarihe kadar hesap edilecek aylık %2,5 (21/7/2022 tarihinden itibaren) gecikme zammı ile birlikte ödenmesi gerekir.
Ödemeler; www.gib.gov.tr internet sitesi (İnteraktif Vergi Dairesi ve GİB Mobil Uygulaması) üzerinden; Anlaşmalı bankaların kredi kartları ile vergi tahsil yetkisi verilen-bankalar aracılığı ile ödenebilir. Yabancı ülkede faaliyet gösteren bankaların; kredi kartları, banka kartları ve diğer ödeme yöntemleri ile , PTT işyerlerinden, tüm vergi dairelerinden, ödeme yapılabilmektedir.
Borcun Ödenememesi ve Mal Bildirimi
Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu 15 günlük müddet içinde borcunu ödemelidir. Ödemediği ve ödeyemediği takdirde mal bildiriminde bulunması gerekir.
Mal bildirimi; borçlunun, kamu alacağını karşılayacak miktarda, gerek kendi elindeki gerekse üçüncü şahıslar elindeki menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve haklarının nev’ini, mahiyetini ve miktarını veya malı olmadığını ve yaşayış tarzına göre geçim kaynakları ile buna nazaran borcunu ne şekilde ödeyebileceğini vergi dairesine yazılı veya sözlü olarak beyan etmesidir.
Mal bildiriminde yer alması gereken hususlar şunlardır: Borçlunun kendisinde veya borçluya ait olup da üçüncü şahıslar elinde bulunan mal, alacak ve hakları mal bildiriminde yer alır. Yapılan mal bildiriminin borçlunun borcunu karşılamaya yetecek tutarda olması esastır. Borçlu, bildirimde bulunduğu malın miktarını, nevi’ni, mahiyetini, vasfını ve değerini belirtmelidir.
Borçlu, her türlü gelirlerini veya haczedilebilecek malının olmadığını ve yaşayış tarzına göre geçim kaynaklarını da ayrıca mal bildiriminde belirtmelidir. Borçlu, mal bildiriminde borcunu ne şekilde ödeyebileceğini belirtmelidir.
Borçlunun haczedilebilecek malları olmadığını bildirmesi mal bildirimi hükmündedir.
Mal bildirimi yazılı veya sözlü olarak vergi dairesine yapılmalıdır. Ayrıca, Gelir İdaresi Başkanlığı uygulamalarından İnteraktif Vergi Dairesi (ivd.gib.gov.tr) aracılığıyla Ödeme Emirlerim/Mal Bildiriminde Bulunma Dilekçesi sayfasından ödeme emirleri görüntülenebilir ve ödeme emrine istinaden elektronik ortamda mal bildiriminde bulunma dilekçesi verilebilir.
Malı Olmadığını Bildiren Borçlunun Bildirime Ekleyeceği Hususlar
Kendisine ödeme emri tebliğ edilen ve malı olmadığı yolunda bildirimde bulunan borçlu, bu bildirim ile birlikte veya bildirimin tarihinden itibaren 15 gün içinde; en son ikametgah ve iş adreslerini bildirmek, varsa devamlı mükellefiyetleri bulunan diğer vergi dairelerini ve kamu idarelerini ve bu idarelerdeki hesap ve kayıt numaralarını bildirmek, nüfus kayıt örneğini vermek, mecburiyetindedir. Bu mecburiyeti makul bir özrü olmadan zamanında yerine getirmeyenler elli güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar..
Gerçeğe Aykırı Mal Bildiriminde Bulunanlar
İstenen mal bildirimini gerçeğe aykırı surette yapanlarla, yaşayış tarzları mal bildirimine uymayanlar üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
Mal Bildiriminde Bulunmayanlar Hakkında Yapılacak İşlem
Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu, 15 günlük süre içinde borcunu ödemez ve mal bildiriminde de bulunmazsa (ödeme emrine karşı dava açılan hallerde, ret kararının tebliği tarihinden itibaren 15 gün içinde borçlu mal bildiriminde bulunmazsa) mal bildiriminde bulununcaya kadar bir defaya mahsus olmak ve üç ayı geçmemek üzere hapisle tazyik olunur. Hapsen tazyik kararı, vergi dairesinin talebi üzerine icra mahkemesi tarafından verilir ve Cumhuriyet Savcılığınca derhal infaz olunur.
Borçlu mal bildiriminde bulunduğu anda hapsen tazyik kararı alınmış olsa dahi infaz edilemez ve borçlu hapsedilmişse derhal tahliye edilir.
Mal Edinme ve Mal Artması Durumunun Bildirilmesi Gereği
Mal bildiriminde, malı olmadığını gösteren veya borca yetecek kadar mal göstermemiş olan borçlu, sonradan edindiği malları ve gelirindeki artmaları, edinme ve artma tarihinden başlayarak 15 gün içinde vergi dairesine bildirmeye mecburdur. Sonradan edinilen mallarını ve malvarlığındaki artışlarını belirtilen süre içinde bildirmeyerek kamu alacağının tahsiline engel olan veya tahsilini zorlaştıran borçlu, bir yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
Mal Bildiriminin Sonucu
Borçlunun, mal bildiriminde gösterdiği veya vergi dairesince tespit edilen malları ile borçluya ait olup da üçüncü şahıslarda bulunan mallardan borcuna yetecek miktarı vergi dairesince haczolunur. Yapılan takibat sonunda borçlu borcunu rızaen ödemediği takdirde, vergi dairesince haczolunan mallar satışa çıkarılarak kamu alacağı tahsil edilir.
Kamu Alacağının Tahsiline Engel Olanlara Verilecek Ceza
Kamu alacağının tahsili için hakkında takip muamelelerine başlanan borçlu kısmen veya tamamen tahsile engel olmak veya tahsili zorlaştırmak maksadıyla mallarından bir kısmını veya tamamını:
- Mülkünden çıkararak, telef ederek yahut değerden düşürerek gerçek surette,
- Gizleyerek, kaçırarak muvazaa yolu ile başkasının uhdesine geçirerek veya aslı olmayan borçlar ikrar ederek, yahut alındılar vererek gerçeğe aykırı surette, varlığını yok eder veya azaltır ve geri kalan mallar borcu karşılamaya yetmezse altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Ödeme Emrine Karşı Dava Açılması
İdarenin her türlü işlemleri yargı denetimine açıktır. Ödeme emrine karşıda dava açılabilir. Ödeme emrini alan borçlu; böyle bir borcunun olmadığı, borcunu kısmen ödediği, borcun zamanaşımına uğradığı, iddiasıyla tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde borcun türüne göre; 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamındaki borçlar için vergi mahkemesinde, diğer borçlar için idare mahkemesinde dava açabilir. Ödeme emrinde yer alan borcun bir kısmına dava açılabilir. Ancak dava dilekçesinde dava açılacak kısmın türü ve tutarının açıkça gösterilmesi gerekir.
Dava açan borçlu hakkında takip işlemleri, davayı gören mahkemece yürütmeyi durdurma kararı verilmediği sürece devam eder.
Vergi/İdare Mahkemesinde Açtığı Davayı Kaybeden Borçlunun Yapabileceği İşlemler.
Borçlu borcun tamamına veya bir kısmına karşı vergi mahkemesinde açtığı davanın tamamen veya kısmen reddi halinde, ret kararının kendisine tebliği tarihinden itibaren 15 gün içinde mal bildiriminde bulunmak mecburiyetindedir. Bu 15 günlük süre içerisinde ödeme emrine konu borcun tamamen ödenmesi halinde, mal bildiriminde bulunma yükümlülüğü ortadan kalkacaktır. İlk derece mahkemesinde açtığı davayı kaybeden borçlunun, açtığı davaya konu tutarın 2022 yılı için 9.000 TL’yi aşması halinde üst yargıya başvurması mümkündür. Borcun bir kısmına karşı dava açılması dava konusu yapılmayan kısım için mal bildiriminde bulunma süresini uzatmaz. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
https://www.dunya.com/kose-yazisi/odeme-emrine-karsi-yapilabilecek-islemler/673460
