30 Haziran 2022 tarihli yayımlanan “BDDK Tarafından Türk Lirası Kredi Kullanımı İçin Getirilen Döviz Varlığı Sınırı” başlıklı yazımızda açıklandığı üzere; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) 24 Haziran 2022 tarihinde aldığı ve aynı gün internet sitesinden duyurduğu 10250 sayılı Kararıyla; bu Karar tarihinden sonra uygulanmak üzere, aksi yönde bir Kurul Kararı alıncaya kadar, Türk Lirası kredi kullanımlarına döviz varlığı sınırlaması getirmişti.
Anılan karara göre, 24 Haziran 2022 tarihinden itibaren;
Bankalar ve finansal kuruluşlar dışındaki, 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili düzenlemeler uyarınca bağımsız denetime tabi şirketlerin (Şirket) kredi başvurusu yaptıkları tarih itibarıyla yabancı para (YP) nakdi varlıklarının (altın dahil, efektif döviz ile bankalardaki YP mevduat) Türk Lirası (TL) karşılığının 15 milyon TL’nin üzerinde olması halinde; bu Şirketlerin YP nakdi varlıklarının, en güncel finansal tablolarına (konsolide finansal tablo hazırlama yükümlülüğü bulunan Şirketler için konsolide bilançolar/kar zarar tablolarına) göre
i- aktif toplamından veya
ii- son 1 yıllık net satış hasılatından,
büyük olanının yüzde 10’unu aşması durumunda, söz konusu Şirketlere TL cinsinden yeni bir nakdi ticari kredi kullandırılmayacaktı. Daha açık bir ifadeyle; TL kredi kullandırılmaması için;
- Şirketin bağımsız denetime tabi bir şirket olması,
- Şirketin YP nakdi varlıklarının (altın dahil, efektif döviz ile bankalardaki YP mevduatın) TL karşılığının 15 milyon TL’nin üzerinde olması,
- Şirketin YP nakdi varlıkların TL karşılığının; aktif toplamından veya son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10’unu aşması,
şarttı ve bu 3 şartın birlikte var olması gerekmekteydi. Aksi takdirde bu şirketler TL kredi kullanabilirlerdi. Örneğin; bağımsız denetime tabi şirketlerden YP varlığı 15 milyon TL’yi aşanlar, bu tutarları aktif toplamının ya da son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanın % 10’unun altında ise TL cinsinden yeni kredi kullanabileceklerdi.
Bu Karar, yukarıda açıklandığı üzere; bağımsız denetime tabi olan şirketleri kapsamakta, bağımsız denetime tabi olmayan şirketleri kapsamamaktadır. Keza, gerçek kişiler ve şirketlerin gerçek kişi ortakları da bu Karar kapsamında değillerdir.
Öte yandan, yukarıdaki 3 şartın birden sağlanması nedeniyle kredi kullandırım sınırlaması kapsamına giren, ancak YP cinsinden kredi kullanması mümkün olmayan Şirketler için ise (esas itibariyle, döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişiler yurt içinden döviz kredisi temin edemezler), bankaya kredi başvurusunda bulunduğu tarihten itibaren 3 aylık dönem içinde yabancı para net pozisyon açığı bulunduğunu
- Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşları tarafından en güncel finansal tabloları üzerinden yapılacak incelemeye göre tespit ettirmeleri ve
- Bu kuruluşlarca onaylanmış belgelerle bankaya başvurmaları,
şartıyla, bu Şirketlere yalnızca başvuru tarihini izleyen 3 aylık dönemdeki, söz konusu tespit edilen pozisyon açığı ile sınırlı olmak üzere TL cinsinden nakdi ticari kredi kullandırılabilecekti.
Öte andan, YP nakdi varlıklarının TL karşılığı 15 milyon TL’yi aşmayan şirketlerin, kredi başvuru tarihi itibarıyla,
- Mevcut YP nakdi varlıkları ile
- En güncel finansal tablolarına göre aktif toplamını ve son 1 yıllık net satış hasılatını bağımsız denetim kuruluşuna tespit ettirmeleri ve
- Kullanacakları kredinin vadesi boyunca YP nakdi varlıklarının TL karşılığının 15 milyon TL’yi aşmayacağını beyan ve taahhüt etmeleri,
şartıyla bu uygulamadan muaf tutulacaklar ve TL kredi kullanabileceklerdi.
Söz konusu beyan ve taahhüdün banka tarafından kontrolünün sağlanmasını teminen Şirketlerin her ayın ilk 10 iş günü içinde bir önceki ay sonu bilançosuna göre YP nakdi varlıklarının, aktif toplamının ve bir önceki ay sonu itibarıyla son 12 aylık net satış hasılatının güncel değerini bankaya iletmeleri gerekmekteydi.
Anılan karar uygulamasına yönelik olarak, BBDK’nın internet sitesinde 7 Temmuz 2022 tarihinde yayımlanan 10265 sayılı Duyuru’yla bazı kolaylıklar getirilmiş ve ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştı.
Örneğin;
- Bağımsız denetime tabi olan şirketlerin, kredi başvurusu yaptıkları tarih itibarıyla yabancı para (YP) nakdi varlıklarının Türk Lirası (TL) karşılığının 15 milyon TL’nin üzerinde olması halinde bu Şirketlerin YP nakdi varlıklarının bağımsız denetimden geçmiş mali tablolarına göre değil, Vergi Usul Kanunu (VUK) ve ilgili düzenlemeleri uyarınca düzenlenerek vergi dairesine sunulmuş olan (geçici vergi dönemleri dahil) en güncel finansal tablolarına göre aktif toplamından veya son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10’ununu aşması durumunda söz konusu şirketlere TL cinsinden yeni bir nakdi ticari kredi kullandırılmaması,
- Kamu Gözetim Kurumu (KGK) tarafından yayımlanan muhasebe ve finansal raporlama standartları çerçevesinde konsolide finansal tablo hazırlama yükümlülüğü bulunan şirketler için ise yukarıdaki koşulların bağımsız denetim kuruluşlarınca (bağımsız denetim kuruluşu) denetlenmiş en güncel konsolide finansal tablolar üzerinden, ancak şirketin yurt dışı bağlı ortaklık ve iştirakleri dahil edilmeden yapılması, YP nakdi varlıkları toplamının hesaplamasında, bu Şirketlerin bankalar ve finansal kuruluşlar dışında kalan konsolidasyona tabi yurt içindeki bağlı ortaklıklarının ve iştiraklerinin YP nakdi varlıklarının da hesaplamaya dahil edilmesi, ana ortaklık konsolide finansal tabloları üzerinden bu karar kapsamında TL kredi kullandırımına uygun olmadığı tespit edilirse yalnızca ana ortaklık kredi sınırlamasının uygulanması ve ana ortaklığın konsolidasyona tabi diğer bağlı ortaklık ve iştiraklerine kullandırılacak krediler için bu Kararda belirtilen hükümlerin her bir ortaklık ve iştirak için ayrı ayrı ele alınması suretiyle kredi sınırlamasına tabi olup olmadıklarının belirlenmesi,
benimsenmişti.
Keza, bağımsız denetime tabi olduğu halde denetim yükümlülüğü ilk defa 2022 yılı sonunda başlayacak şirketlerin bu karar kapsamından muaf tutulması kabul edilmişti.
Öte yandan, Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu'na tabi finansal kiralama, faktoring ve finansman kuruluşlarının, 01.08.2022 tarihinden itibaren müşterilerine kullandıracakları TL cinsinden ticari nitelikli nakdi kredilerin de bu karar kapsamına dahil edilmesi kararlaştırılmıştı.
İlgili mevzuat uyarınca YP cinsinden kredi kullanması mümkün olmayan Şirketler için bankaya kredi başvurusunda bulunduğu tarihten itibaren 3 aylık dönem içinde yabancı para net pozisyon açığı bulunduğunu ve pozisyon açığı tutarını beyan etmeleri şartıyla, TL cinsinden nakdi ticari kredi kullandırılabilmesi kabul edilmiş ve pozisyon açığını belirten söz konusu beyanın doğruluğunun bağımsız denetim kuruluşları veya yeminli mali müşavirlerce onaylanarak bankaya belgelendirilebileceği benimsenmişti.
Bu kez, BDDK’nın internet sitesinde yayımlanan 21.10.2022 tarih ve 10389 sayılı Kararı ile kredilerde daha sıkılaştırıcı kararlar alınmış olup, anılan Karara göre;
- 10265 sayılı Karar’da yer alan “15 milyon TL” ve “yüzde 10” eşik değerler; söz konusu karar kapsamındaki bankalar ile finansal kiralama, faktoring ve finansman kuruluşları tarafından, 11.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, aksi yönde bir Kurul Kararı alıncaya kadar “10 milyon TL” ve “yüzde 5” olarak uygulanacaktır,
- 11.2022 tarihinden itibaren, 10265 sayılı Karar’ın Ek-1’inde bulunan beyan ve taahhüt örneğinde yer alan “30.06.2022” tarihi “01.11.2022” olarak değiştirilecek ve 01.11.2022 itibaren geçerli olacak şekilde müşterilerden yeni beyan ve taahhüt alınacaktır,
- 10.2022 ila 31.10.2022 tarihleri arasında ise, 10265 sayılı Karar’ın önceki hali uygulanacak ve bu süre içinde anılan sınır eşikleri “15 milyon TL” ve “yüzde 10” olarak uygulanacaktır. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
