456 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’ne göre; tebliğe elverişli elektronik adres kullanma zorunluluğu getirilen ve kendisine elektronik ortamda tebliğ yapılabilecek olanlar aşağıda belirtilmiştir.
a) Kurumlar vergisi mükellefleri
b) Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar (Kazançları basit usulde tespit edilenlerle gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler hariç)
c) İsteğe bağlı olarak kendilerine elektronik tebligat yapılmasını talep edenler
Kendisine elektronik ortamda tebliğ yapılabilecek olanlar, elektronik tebligat adresi almak ve elektronik tebligat sistemini kullanmak zorundadır.Bu mükelleflerin dışında kendilerine elektronik tebligat yapılmasını talep eden kişiler de sistemden isteğe bağlı olarak yararlanabileceklerdir.Elektronik tebligat sistemine dahil olması zorunlu olanlardan bu Tebliğ ile getirilen yükümlülüklere uymayanlar için Kanunun 148, 149 ve mükerrer 257 nci maddeleri uyarınca, Kanunun Mükerrer 355. maddesindeki cezai müeyyide uygulanır.
7338 sayılı Kanunla; Vergi incelemesine yönelik hükümler bağlamında, ekonomik ve ticari hayatta yaşanan gelişmelere bağlı olarak iş yeri kavramında meydana gelen değişiklikler, elektronik defter kullanan mükellef sayısındaki artış, verilerin dijital ortamda depolanması ve sunulmasına ilişkin imkânların artması ve vergi incelemesine ilişkin süreçlerin dijital ortamlar üzerinden yapılabilmesi gibi hususlar dikkate alınarak incelemenin esas itibarıyla vergi incelemesine yetkili olanların işyeri adreslerinde yapılması, mükellefin talep etmesi ve iş yerinin müsait olması halinde ise incelemenin mükellefin iş yerinde yapılması gerekmektedir.Diğer taraftan, vergi incelemesine ilişkin işlemlerin elektronik ortamda yürütülmesi, yazı ve tutanakların elektronik olarak düzenlenmesine yönelik belirlemeleri yapmak üzere Hazine ve Maliye Bakanlığına yetki verilmiştir. Öte yandan, denetim süreçlerinin dijital ortama taşınmasının getireceği imkânlar çerçevesinde vergi incelemesine ilişkin süreçlerin etkinleştirilmesi amacıyla, hâlihazırda vergi incelemesine tabi olan mükellefle birlikte imzalanan, içeriği standart olan ve düzenlenmesi çeşitli gerekçelerle belirli bir süre alabilen incelemeye başlama tutanağı ile başlanan vergi incelemesinin, uluslararası uygulamalarla da uyumlu olacak şekilde, incelemeye başlama tutanağında yer alan tüm bilgileri içerecek şekilde düzenlenecek yazılı bildirim ile başlanmasına yönelik düzenlemeler yapılmıştır.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 140. Maddesi hükmüne göre; vergi incelemesine yetkili olanlar ( Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri, Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar) incelemeye tabi olana, vergi incelemesinin konusunu ve incelemeye başlanıldığı hususunu bir yazıyla bildirirler.Ayrıca, yazının bir örneğini bağlı olduğu birime ve ilgili vergi dairesine gönderilir.
Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 9. Maddesi hükümlerine göre; vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarinceleme görevinin verilmesinden itibaren en geç on beş gün içinde incelemeye başlarlar. Bu süre içinde incelemeye başlanılamaması halinde durum gerekçeli bir yazı ile bağlı bulunulan birime bildirilir. İlgili birim, incelemeye başlanılamamasını haklı kılan bir mazeretin varlığı halinde en fazla beş gün ilave süre verebileceği gibi inceleme görevini başka bir inceleme elemanına da verebilir. Vergi incelemesine, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenecek “İncelemeye Başlama Bildirimi” ile başlanır. İncelemeye Başlama Bildiriminin bir örneği nezdinde inceleme yapılana, bir örneği vergi incelemesi yapmaya yetkili olanın bağlı bulunduğu inceleme ve denetim birimine, bir örneği ise mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir. İncelemeye başlama tarihi, incelemeye başlama bildiriminin düzenlendiği tarihtir.
İncelemelere, mükellef ile birlikte imzalanan incelemeye başlama tutanağının düzenlenmesiyle başlanılmakta olup tutanağın imzalanması tarafların irade ve öznel koşullarından kaynaklanan nedenlerle gecikebilmektedir. Bu gecikme, kamusal faaliyetlerde olduğu kadar, mükelleflerin ticari ve mali iş ve işlemlerinde de aksamalara yol açabilmektedir. Bu değişiklik ile kamusal denetim faaliyetlerinin etkin ve verimli biçimde icrası, mükellef hukukunun gecikmeksizin tesis edilmesi, dijital vergi denetim sisteminin geliştirilmesi ve vergi iade incelemeleri dâhil olmak üzere inceleme sürelerinin kısaltılması amaçlanmaktadır. Ayrıca yapılan değişiklik ile uluslararası uygulamalara uygun bir yöntem olan “yazılı bildirim” ile incelemeye başlanarak kamusal denetim süreci hızlandırılacaktır.
Peki eğer mükellef e-tebligat sistemine kayıtlı değil ise ya da mükellefiyeti terkin edilen şirketin ya da gerçek kişinin mernisadresi yok ise vergi incelemesine nasıl başlanılacaktır?
213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre; aslolan mükellefin kendisi hakkında inceleme olduğundan haberdar olmasıdır. 6009 sayılı Kanunun gerekçesine göre de vergi incelemesine başlama tarihi açık olarak belirlenmelidir. 1.7.2022 tarihinden itibaren vergi incelemesine, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenecek “İncelemeye Başlama Bildirimi” ile başlanmaktadır. Örneğin; e-tebligat sistemine kayıtlı olmayan gerçek kişi A işi bırakmıştır. İşi bırakma tarihinden sonra vergi incelemesine alınmıştır. Bu durumda inceleme elemanı incelemeye başlama bildirimi düzenlemekle birlikte, mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine de incelemeye başlamayı yazıyla bildirecek yazı ekinde de mükellef hakkında düzenlenen incelemeye başlama bildiriminin de mükellefe bildirilmesi istenecektir. Gerçek kişi A’nın mernis(ikametgah adresi) kaydı olmaması durumunda ise incelemeye başlama bildiriminin tebliğ edileceği bir adres kalmayacağından incelemeye başlama bildirim tarihi itibariyle incelemeye başlanmış olacaktır. Ancak mükellefe harici yoldan ulaşılması durumunda dairede incelemeye başlama bildiriminin muhataba tebliğ edilmesi ve inceleme hakkında bilgi verilmesi gerekmektedir. Ahmet Korkmaz
