I.GİRİŞ
Üretimin geliştirilmesi, yaratılan katma değerin büyümesi ve üretim sanayisinin teşvik edilmesi amacıyla vergi kanunları ile üreticiler desteklenmekte ve böylelikle üretim teşvik edilmektedir. Üretici işletmeler için makine ve teçhizatlar yüksek maliyetler oluşturduğu gibi gelişen teknoloji ile bunların değiştirilmesi de kaçınılmaz hale gelmektedir.
Bu durum yasa koyucu tarafından göz önüne alınarak aşağıda belirtildiği üzere çeşitli vergisel kolaylıklar getirilmiştir.
II.YÜKSEK TUTARDA AMORTİSMAN HESAPLAMA
Vergi Usul Kanunu’na göre işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan varlıkların satın alınması için ödenen bedeller doğrudan gider yazılamamakta, Hazine ve Maliye bakanlığınca belirlenen faydalı ömür dikkate alınarak amortisman yöntemiyle gider hesaplarına intikal edilmektedir.
İşletmede kullanılan her bir iktisadi kıymete ilişkin faydalı ömür Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenmiştir. Bu kıymetler belirlenen faydalı ömür dikkate alınarak itfa edilmektedir.
7103 sayılı Kanun’un 16’ncı maddesi ile Vergi Usul Kanunu’na eklenen ve daha sonra 7338 sayılı Kanun’un 51’inci maddesi ile uygulama süresi uzatılan geçici 30’unca madde gereğince; 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanunu’na göre sanayi sicil belgesini haiz mükelleflerce münhasıran imalat sanayiinde veya 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve 6550 sayılı Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanun kapsamında faaliyette bulunan mükelleflerce münhasıran Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinde kullanılmak üzere, 31.12.2023 tarihine (bu tarihler dâhil) kadar iktisap edilen yeni makina ve teçhizat ile aynı tarihe kadar yatırım teşvik belgesi kapsamında iktisap edilen yeni makina ve teçhizat için uygulanacak amortisman oran ve süreleri, Maliye Bakanlığınca Vergi Usul Kanunu’nun 315’inci maddesine göre tespit ve ilan edilen faydalı ömür sürelerinin yarısı dikkate alınmak suretiyle hesaplanabilir. Bu şekilde yapılacak hesaplamada faydalı ömür süresinin küsuratlı çıkması halinde, çıkan rakam bir üst tam sayıya tamamlanmak suretiyle ilgili kıymetlere uygulanacak amortisman oran ve süreleri belirlenir. Bu şekilde belirlenen oran ve süreler izleyen yıllarda değiştirilemez.
Buna göre yukarıda belirtilen şekilde iktisap edilen yeni makine ve teçhizatların amortisman uygulamasında dikkate alınacak faydalı ömürleri Maliye Bakanlığınca belirlenen faydalı ömrün yarısı olarak dikkate alınacaktır. Diğer bir ifade ile mükellefler yeni makine ve teçhizatlar için normalde hesaplayacakları amortismanın iki katını hesaplayacaklardır. Bu durumda vergi matrahına doğru etki etmektedir. Ancak amortisman olarak gider yazılabilecek tutar iktisadi kıymetin edinilmesi için ödenen bedelle sınırlı kalacağı aşikardır.
III. KDV İSTİSNASI
Yeni makine ve teçhizat alımına yönelik tanınan bir diğer vergisel kolaylığa ise 3065 sayılı KDV Kanunu’nun geçici 39’uncu maddesinde yer verilmiştir. Söz konusu kanuni düzenlemeye göre; 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz katma değer vergisi mükelleflerine münhasıran imalat sanayiinde kullanılmak üzere yapılan yeni makina ve teçhizat teslimleri ile 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamındaki teknoloji geliştirme bölgesi ile ihtisas teknoloji geliştirme bölgesinde, 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamındaki Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde, 6550 sayılı Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanun kapsamındaki araştırma laboratuvarlarında Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinde bulunanlara, münhasıran bu faaliyetlerinde kullanılmak üzere yapılan yeni makina ve teçhizat teslimleri 31.12.2022 tarihine kadar katma değer vergisinden müstesnadır.
VI.DAMGA VERGİSİ İSTİSNASI
Bilindiği üzere 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tabloda yazılı kâğıtlar Damga vergisine tabidir. Bu kanundaki kâğıtlar terimi, yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder. Yine aynı Kanuna ekli (2) sayılı tabloda yazılı kâğıtlar ise Damga Vergisinden müstesnadır.
6728 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesi ile Damga Vergisi Kanunu’na ekli (2) sayılı tabloya eklenen 47 nolu satır ile 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere yeni makine ve teçhizat alımına yönelik düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden müstesna tutulmuştur.
IV.HARÇ İSTİSNASI
Yine 6728 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesi 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 123’üncü maddesine eklenen fıkra ile 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere yeni makine ve teçhizat alımına yönelik olarak yapılan işlemler bu Kanunda yazılı harçlardan müstesna tutulmuştur.
