T.C.

HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI

FİNANSAL PİYASALAR VE KAMBİYO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Sayı : E-37518347-045.99-1314528

Konu : Dövizle sözleşmeler hk.

İlgi : 22.04.2022 tarihli yazınız.

İlgi'de kayıtlı yazınızda, mevzuatımızda son dönemde gerçekleşen değişiklik çerçevesinde serbest bölgede faaliyet gösteren şirketlerin Türkiye içine gerçekleştirecekleri menkul satışlarının veya Türkiye'den yapacakları menkul alımlarının ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden yerine getirilip getirilemeyeceğine ilişkin görüş talebinde bulunulmaktadır.

Bilindiği üzere; Türkiye'de yerleşik kişiler, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'ın 2 nci maddesinin (b) bendinde "Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye'de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişiler” olarak tanımlanmıştır. Anılan Karar'ın 4 üncü maddesinin (g) bendi ise "Türkiye'de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz.” hükmünü amir bulunmaktadır.

Bahse konu düzenlemeye ilişkin ayrıntılar ve istisnalar Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara ilişkin 2008-32/34 sayılı Tebliğ'in 8 inci maddesinde yer almaktadır. Anılan maddenin on dokuzuncu fıkrası "Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin işveren veya hizmet alan olarak taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür." hükmünü, yirmi üçüncü fıkrası "Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye'de yerleşik olarak değerlendirilir. Ancak, sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi durumunda bu fıkra hükmü uygulanmaz.” hükmünü amirdir.

Diğer taraftan; 19.04.2022 tarihli 31814 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2008-32/34 sayılı Tebliğ'de Değişiklik Yapılmasına Dair 2022-32/66 sayılı Tebliğ kapsamında, 2008-32/34 sayılı Tebliğ'in 8 inci maddesinin dokuzuncu fıkrası "Türkiye'de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. Ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur.” şeklinde düzenlenmiştir.

Öte yandan, 2 Mayıs 2018 tarihli Sermaye Hareketleri Genelgesi'nin 18 inci maddesinin üçüncü fıkrası "6/6/1985 tarihli ve 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun 6 ncı maddesi uyarınca serbest bölgeler kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında kabul edildiklerinden, serbest bölgede yerleşik firmalar bu Genelge kapsamında yurt dışında yerleşik kişi olarak kabul edilir.” hükmünü amirdir.

Her ne kadar anılan Genelge'de serbest bölgede yerleşik firmalar yurt dışında yerleşik olarak kabul edilmişse de, hükmün açıkça söz konusu Genelgey kapsaması ve 2008-32/34 sayılı Tebliğ'in 8 inci maddesinin yirmi üçüncü fıkrasında bazı şirketlerin Türkiye'de yerleşik sayılması nedeniyle, serbest bölgede faaliyet göstermekle birlikte Türkiye'de kanuni yerleşim yeri bulunan şirketler, 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye'de yerleşik olarak değerlendirilmektedir. Diğer bir ifadeyle, mezkur Tebliğ'in 8 inci maddesinin yirmi üçüncü fıkrasına kıyasen Türkiye'de yerleşik şirketlerin serbest bölgede bulunan şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin olduğu şirketler, 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye'de yerleşik olarak değerlendirilecektir. Bununla birlikte, Türkiye'de kanuni bir yerleşim yeri bulunmayan ve yalnızça serbest bölgede faaliyet gösteren şirketler, işbu hükümlerin uygulanması bakımından dışarıda yerleşik olarak kabul edilmektedir.

Diğer taraftan, Türkiye'de yerleşik kişilerin belirli sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak akdedemeyeceğine ilişkin ana kural 32 Sayılı Karar'ın 4 üncü maddesinin (g) bendinde düzenlenmektedir. Söz konusu düzenleme, açıkça istisna tutulmaması nedeniyle, serbest bölgede faaliyet gösteren ve Türkiye'de yerleşik sayılan şirketleri de kapsamaktadır. Keza serbest bölgelerde faaliyet gösteren ve Türkiye'de yerleşik sayılan şirketlere döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşme yapma yasağı kapsamında getirilen tek istisna, mezkur Tebliğ'in 8 inci maddesinin on dokuzuncu fıkrasında yer almaktadır.

Bununla birlikte; 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu'nun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrası 'Bu bölgelerde gümrük ve kambiyo mükellefiyetine dair mevzuat hükümleri uygulanmaz." hükmünü amirdir. Dolayısıyla, serbest bölgede faaliyet gösteren şirketlerin serbest bölge içerisinde gerçekleştirecekleri işlemler ile dışarıda yerleşik şirketlerle gerçekleştirecekleri işlemler, 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamı dışında bulunmaktadır.

Bu itibarla, serbest bölgede faaliyet gösteren ve Türkiye'de yerleşik sayılan şirketlerin, serbest bölge sınırları dışında Türkiye'de yerleşik bir firma ile akdedeceği menkul satış sözleşmelerine ilişkin ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden yerine getirilmesi/kabul edilmesi, yürürlükteki mevzuat uyarınca mümkün bulunmamaktadır.

Öte yandan, serbest bölge hükümlerinin uygulandığı veya serbest bölgeye ihraç edilen malların teslimine ilişkin menkul satış sözleşmeleri Bakanlığımızca değerlendirilen başlıklar arasında yer almaktadır. Söz konusu hususta ilave bir istisna tanınması halinde Bakanlığımızca duyuru yapılacaktır. Bilgilerini ve gereğini rica ederim.

Muhammet Faruk AYKUT

Bakan a.

Genel Müdür Yardımcısı