Retro kelimesi genelde moda dünyasında kullanılır ve geçmişteki ürünün yeniye uyarlanmış halidir. İngilizcede re-tro şeklinde yazılır ve Türkçe karşılığı yeniden kelimesidir.
Bilindiği üzere, elektrikli araçlar (Electric Vehicles – EV) 1900’lü yıllarda ortaya çıkmış ve üretilmiştir. Elektrikli araç denildiğinde, bataryalı elektrikli araçlar ve hibrit teknolojili elektrikli araçlar akla gelmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre, 2022 Nisan ayı sonu itibarıyla trafiğe kayıtlı 13 milyon 882 bin 587 adet otomobilin ise %37,4'ü dizel, %35,6'sı LPG, %26,0'ı benzin yakıtlı olup, %0,8'i elektrikli veya hibrittir. Ülkemizde üretilen yerli elektrikli otomobil TOGG, elektrikli araç kullanım oranını etkileyecektir. 100 yıl sonra batarya teknolojilerinin değişimi ile yeniden hayatımızda olan elektrikli araçlar için retro diyebiliriz. Batarya teknolojilerinin değişimi, yeşil dönüşüm ve karbon salınımının azaltılması konuları ile motorlu taşıtlar vergisi tarifesinin belirlenmesinde kriterlerin neler olabileceği önemli hale gelmiştir.
Elektrikli Araçlarda Motorlu Taşıtlar Vergisi Tarifesinin Belirlenmesinde Kriterler Ne Olabilir?
Elektrikli araçlarda Motorlu Taşıtlar Vergisinin tarifesinin belirlenmesinde kriterler ne olabilir sorusunun cevabını bulmak üzere, “Elektrikli araçlar nasıl çalışır? Elektrikli motor, akım çeşitleri nelerdir? İndüksiyon motor nedir? Motor gücü kaynağı nedir? Hücrelerin içindeki pil sayısı ne kadar olmalı? Pillerin içindeki kimyasal bileşenler nelerdir? Bataryanın ağırlığı elektrik araç kapasitesini etkiler mi? Fosil yakıtlı araçlardan farkı ne? ” bir sürü soruya cevap aradım.
197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’na göre elektrikli araçların tarifeleri, motor gücü, taşıt değeri ve yaşına göre belirlenmektedir.
Elektrikli Araçlar için Karne
Elektrikli araçlar ile ilgili araç tescil işleminden başlamak üzere, blockchain gibi veri tutma yöntemleri kullanılarak araç kimliğine ilişkin bir karne oluşturulabilir. Bu sistem içinde vergi idaresi, bankalar, ilgili kamu kurumları, mükellefler yer alabilir. İlgili paydaşlar veri tabanında yer alan kayıtları görebilir. Araç devir işlemlerinde, devir alacak olan kişi KareKod sistemi ile aracın bütün özelliklerini görebilir.
Elektrikli aracın karnesine KareKod sistemi ile ulaşılabilir. Bu karnede elektrikli araç ile ilgili yapılan tüm işlemler kayıt altına alınır. Bu karnede şunlar olabilir.
- Aracın özellikleri (motor gücü, maksimum hız, şarj süresi, enerji kapasitesi, batarya tipi, menzil gibi)
- Araç şarj işlemleri (şarj işlemi pil değişimi mi, kablosuz şarj mı, kablolu şarj mı, hızlı şarj mı?)
- Aracın bataryasının özellikleri (Bataryanın içindeki kimyasal bileşenler, bu bileşenleri geri dönüşümleri)
- Aracın taşıt değeri
- Aracın yazılım kontrolü
Elektrikli Aracın Karnesine Göre Motorlu Taşıtların Vergilendirilmesinde Öneriler
Elektrikli araç karnesi olan mükellef, bankadan motorlu taşıtlar vergisini ödemesini yaparken, mükellefin karnesine göre hesaplanan vergi tutarı tahsil edilebilir.
- Elektrikli araçlarda kullanılan bataryalar, teknolojilerine göre çeşitlere ayrılır. TÜBİTAK tarafından yayınlanan 2020 Nisan bilim teknik dergisi verilerine göre elektrikli araç kullanımında, “50.000 km sonra pil kapasitesi %95,6’ya, 100.000 km sonra %94’e, 250.000 km sonra da %90’a düşüyor” ve sonrasında bu oran çok aşağı inmiyor. Elektrikli aracın bataryayı şarj işlemi yapılış şekli, şarj süresi gibi etkenler bataryanın ömrünü etkilemektedir.
Araç şarj edildikçe her seferinde karne sistemine kaydedilir. Araç sahibi, aracın batarya kapasite ömrünü azaltacak şekilde kullanmamışsa(%100 şarj etmemişse), bataryaların atık hale gelme süreci uzayacaktır. Bu durumda araç sahibi yeşil dönüşüme katkısı sebebiyle motorlu taşıtlar vergisinde belli oranda indirim yapılabilir.
- Elektrikli otomobiller, yeşil dönüşüm, sıfır karbon gibi kavramlarla daha da önemli hale gelmiştir. Atık bataryaların içindeki kimyasal bileşenler, toprağa, çevreye zarar vermektedir. Bu sebeple bataryaların içindeki nikel, manganez, kobalt gibi kimyasal bileşenlerin geri dönüştürülme oranlarına göre motorlu taşıtlar vergisinde yeşil dönüşüme ilişkin teşvikler olabilir. Batarya atık olarak geri dönüşümü sağlandığında aracın karnesine işlenir. Araç sahibinin elektrikli araç karnesinde, daha önceki kullandığı araçların bataryaları geri dönüşüme tabi olmuşsa vergilendirmesinde indirim yapılabilir.
-Elektrikli aracın taşıt değerini belirleyen birden fazla unsur vardır. Aracın taşıt değerini, motor gücü, batarya kapasitesi, batarya ömrü gibi unsurlar belirler. Motor gücünü bataryalardan almaktadır. Bataryanın üretim tekniği, bataryanın üretim maliyetini ve bataryanın ömrünü etkiler. Elektrikli araç kullanıldıkça ve batarya kapasitesi düştükçe, menzil azalacak ve verim düşecektir. Menzilin azalması elektrikli aracın fiyatını düşürecektir. Bu durum bir sarmal gibi. Aracın taşıt değeri vergilendirmede ölçüt olarak kullanılacaksa taşıt değerini etkileyen birden fazla unsur dikkate alınmalıdır.
-Aracın bataryası yenilendiğinde taşıtın değeri artacaktır. İçten yanmalı motorlu aracın elektrikli araca dönüştürülmesinde vergisel teşvikler olabilir.
-Aracın Gümrük İdaresinden geçişi sırasında motor gücünün değiştirilmesine ilişkin bir işlem yapılıp yapılmadığı tespiti için yazılım kontrolünün yapılması gerekebilir. Mükellefler daha düşük motorlu taşıtlar vergisi ödemek için aracın maksimum güç ayarında değişiklik yapabilir. Mükellefler, vergiden kaçınma yolunu tercih edebilir. Bu durumu önleyici tedbirler alınabilir. Gürcü GÜNGÖR - Vergi Başmüfettişi
