Bilindiği gibi Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş olan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketidir. Kurumlar vergisi uygulamasında, Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimlerine tabi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar sermaye şirketi sayılır. Yatırım ortaklıkları anonim şirket şeklinde kurulur.
Sermaye şirketleri Kurumlar Vergisi Kanunu’nun ikinci maddesinde kurumlar vergisi mükellefleri arasında sayılmıştır. Bu kanunla istisna edilmediği takdirde elde ettikleri kazançlar kanun çerçevesinde kurumlar vergisine tabidir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde; Türkiye’de kurulu;
- Menkul kıymetler yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları,
- Portföyü Türkiye’de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları,
- Girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları,
- Gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları,2023 yılı kurum kazançlarına uygulanmak üzere (7394 sayılı Kanun’la eklenen parantez içi cümle) (Esas faaliyet konusu itibariyle gayrimenkul, gayrimenkul projeleri ve gayrimenkule dayalı haklardan oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulanların dışında kalanların kazançları hariç.)
- Emeklilik yatırım fonlarının kazançları,
- Konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.
İstisna, anılan fon ve ortaklıkların söz konusu kazançları üzerinden kesinti yoluyla vergi alınmasına engel teşkil etmemektedir.
Yatırım fonları ile yatırım ortaklıklarının elde ettikleri istisna kapsamı dışındaki kazançları ise KVK hükümleri çerçevesinde vergilendirilir.
Kurumlar vergisinden istisna edilen fon gelirleri ile ilgili olarak geçen hafta yayınlanan yazımızda ayrıntılı açıklamalara yer verilmişti.
Gerçek kişilerin yatırım fonları ve ortaklıklarından
- Elde ettikleri gelirler
Gerçek kişilerin yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarından sağladıkları kazançlar Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre vergilendirilir. Elde edilen kar payları ve alım satım kazançlarına ilişkin açıklamalarımıza aşağıda yer verilmiştir.
Yatırım fonlarından elde edilen gelirler
- Menkul kıymet yatırım fonlarından kar payları
Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinde menkul sermaye iradının tarifi yapılmıştır. Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurulan yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kar payları ile konut finansman fonlarını temsilen ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlere ve varlık finansman fonlarını temsilen ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetlere ödenen faiz, kâr payı veya benzer gelirler menkul sermaye iradı sayılır. Vergileme fon türlerine göre değişebilmektedir.
Yatırım fonları kar payları esas itibariyle yatırım fonu katılma belgelerinin yatırımcı tarafından fona iadesi ile elde edilen gelirdir (itfa bedeli-alış bedeli). Ancak, yatırım fonları katılma belgeleri fona iade edilmeden doğrudan fon tarafından temettü dağıtılması da söz konusu olmaktadır. Bu temettüler GVK Geçici 67’nci madde 1’nci fıkrası kapsamında dönemsel getiri niteliğindedir. Bu nedenle fon türüne göre, %0 veya %10 oranında stopaja tabi olur. Ayrıca GVK Geçici 67/7 madde uyarınca beyanname verilmesi, verilen beyannamelere bu gelirin dahil edilmesi gerekmez. Stopaja tabi olma durumu aşağıda olduğu gibidir.
- Portföylerinin %51’i aşan miktarda Türkiye’de borsada işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden elde edilen gelirler stopaja ve yıllık beyana tabi değildir.
- Devamlı olarak fon toplam değerinin en az %80’i menkul kıymet yatırım ortaklıklarının hisse senetleri dışında kalan ve BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan hisse senedi ağırlıklı fonların katılma belgelerinden sağlanan gelirler %0 oranında stopaja tabidir. Stopaj nihai vergidir.
- İki yıldan fazla süreyle elde tutulan girişim sermayesi yatırım fonu ve gayrimenkul yatırım fonu katılma paylarından elde edilen gelirlerde stopaj oranı %0’dır.
- 23.12.2020-31.03.2022 tarihleri arasında iktisap edilen yatırım fonlarından elde edilenler (eurobond, değişken, karma, dış borçlanma, yabancı, serbest fonlar ile unvanlarında döviz ifadesi geçen yatırım fonları hariç) %0.oranında stopaja tabidir.
-Yukarıdaki fonlar dışında kalan yatırım fonu katılma belgeleri kar payları %10 oranında stopaja tabidir. Stopaj nihai vergidir.
Dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının vergileme durumu tam mükellef gerçek kişilerle aynıdır. Yıllık veya münferit beyanname verilmez. Stopaj nihai vergidir.
Borsa yatırım fonları alım satım kazançları
Borsa yatırım fonları, bir endeksi baz alan ve baz aldığı endeksin performansını yatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve payları borsada işlem gören yatırım fonlarıdır. Bu fonların özelliklerine göre stopaj oranı değişmektedir.
- Fon toplam değerinin devamlı olarak %80 i veya fazlası BİSTte işlem gören hisse senetlerinden oluşan(MKYO hisse senetleri hariç) hisse senedi yoğun fonlardan elde edilen alım satım kazançlarında stopaj oranı % 0 dır. Stopaj nihai vergi niteliğindedir.
- 23.12.2020-31.03.2022 tarihleri arasında iktisap edilen yatırım fonlarından elde edilenler (eurobond, değişken, karma, dış borçlanma, yabancı, serbest fonlar ile unvanlarında döviz ifadesi geçen yatırım fonları hariç) %0 oranında stopaja tabidir
- Diğer borsa yatırım fonlarının alım satımından elde edilen kazançlarda stopaj oranı %10’dur. Stopaj nihai vergilemedir.
Dar mükellefler gerçek kişilerde de aynı vergileme esasları geçerlidir.
Menkul kıymet yatırım ortaklığı ve gayrimenkul yatırım ortaklığından alınan kar payları ve alım -satım kazançları
Gerçek kişilerin sahip oldukları, sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilen yatırım ortaklıklarının payları diğer anonim şirket hisse senetlerinden farklı değildir. Dolayısıyla yatırım ortaklığı paylarının elden çıkarılmasından elde edilen gelirler GVK Geçici 67’nci maddenin birinci fıkrasına stopaj (tevkifat) kapsamında vergilendirilecektir.
Yatırım ortaklıklarından gerçek kişilerce elde edilen kar payları da Gelir Vergisi Kanunu’nun 22,75 ve 86’ncı maddeleri göz önünde tutularak beyan edilecektir. Kar dağıtımı kararı alan ortaklık belirlenen oranda kar dağıtım stopajı yapar.
2022 yılı için durum şöyledir;
- Kâr dağıtımı yapan ortaklık stopaj yapar,%0,
- Tam mükellef kurumlardan elde edilen temettü gelirlerinin yarısı, tevkif yoluyla vergilendirilmiş menkul ve gayrimenkul sermaye iradı ile birlikte toplam tutarı 70.000 lirayı aşıyorsa yıllık beyanname ile beyan edilir.
Dar mükellef gerçek kişilerin elde ettikleri kâr payları için kar dağıtımı yapan kurum tarafından tevkif edilen vergi nihai vergi niteliğindedir.
BİST’te işlem gören menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetlerinin alım-satımından elde edilen kazançlar, bir yıldan uzun süre elde tutulmuşsa tevkifat söz konusu olmaz. Bir yıldan kısa süre elde tutulanlarda stopaj oranı %10’dur. Bu stopaj nihai vergi niteliğindedir; beyan edilmez.
Dar mükellef gerçek kişilerin elde ettikleri alım satım kazançlarının vergilendirme esasları aynıdır.
Girişim sermayesi fon ve ortaklıklarından sağlanan gelirlerle ilgili olarak 21.10.2021 tarihli DÜNYA gazetesinde yayınlanan yazımızda ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir.
Emeklilik fonları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarından sağlamam gelirlerin vergileme durumunu sonraki yazımızda ele alabileceğiz. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
