Her geçen gün telefonla veya internetten sipariş alan market, restoran vb. işletme sayısı artıyor. Artan siparişlerle beraber, alınan siparişlerin evlere-işyerlerine teslimini yapan moto kuryelerin sayısı da artık yüzbinlerle ifade ediliyor.
Moto kuryeler aracılığıyla sipariş tesliminin başladığı ilk yıllarda kuryeler, işletmelerin bordrolarında kayıtlı ‘çalışan’ olarak yer alıyordu. Pandemiyle beraber internetten siparişlerin daha da artmasıyla, moto kuryeler artık daha çok kendi işinin patronu oldular. Kendi adlarına müşterilere ürün teslimatı yapıyorlar. Teslim ettikleri ürün karşılığı bizzat kendi faturalarını (siparişi alan şirketlere) kesiyorlar. İnternetten sipariş alan şirketlerin ürün sevkiyatçısı (tedarikçisi) oldular.
KENDİLERİ ÜSTLENDİ
Moto kuryeler kendi işlerinin patronu olmasıyla, bordrolu iken iş yasasına tabi çalışmanın sağladığı kıdem ve ihbar tazminatı gibi haklarından da tabiatıyla mahrum kaldılar. Bordrolu çalışan moto kuryeye göre, daha çok gelir elde etme imkanı nedeniyle işçi olmanın haklarından vazgeçmiş oldular. Patron olunca aynı zamanda daha önce üstlenmedikleri riskleri, ödevleri de yüklenmiş oldular aynı zamanda... Üzerinde kilometre yaptıkları motorsikletlerin tekrarlayan akaryakıt ve bakım masraflarını da artık kendileri üstlendiler, bizzat vergi mükellefi de oldular, beyanname verip vergi de ödüyorlar, sigorta (bağ kur) primi de ödüyorlar.
AVANTAJLARI VAR
Yeni vergi mükellefi olan kuryelere tanınan vergi avantajından da bahsedelim. Genç moto kuryeler, ilk defa vergi mükellefi olup iş kurduklarında üç yıl boyunca 75’er bin liralık kazançlarına gelir vergisi istisnası tanınıyor. Eğer yıllık 75 bin lirayı aşan kazançları (gelirler- giderler) varsa aşan kısım üzerinden gelir vergisi ödüyorlar. Kendi adına iş yeri açan mükelleflerin aynı zamanda SGK (Bağ Kur) primi ödeme zorunlulukları da var. 2022 yılı için BAĞ-KUR priminin aylık tutarı 1.726,38 lira. Genç moto kuryeler, teşvikten yararlandıklarında bir yıl boyunca bağ kur primi ödememe hakkına da kavuşuyorlar. (Aylık 1.726,38 liranın bir yıllık sigorta prim maliyeti 20 bin 717 liraya denk geliyor.)
GENÇ GİRİŞİMCİ İSTİSNASININ KOŞULLARI
YENİ işyeri açan genç girişimcilere tanınan vergi avantajı yalnız moto kuryelere tanınmış değil.
Kendi adına işyeri açacak tüm genç gelir vergisi mükellefleri için tanınmış bir avantaj bu. Yeni açılacak işyeri için sektör de önemli değil, market de, lokanta da olabilir. Avukat da olabilir, mimar da, doktor da, eczacı da...29 yaşını doldurmamış olan, ‘yeni bir işyeri’ açan, ‘ilk defa vergi mükellefiyeti tesis ettiren’ genç girişimcinin yıllık kazancının 75 bin liraya kadarından vergi istenmiyor. Bu vergi avantajından üç yıl boyunca da yararlanılabiliyor... (Gelir Vergisi Kanunu-GVK- Mükerrer 20.nci madde) Anonim ve limited olarak faaliyete geçen işyerleri teşvikten yararlanamıyor.
Şahsen faaliyet gösterenler ve kollektif şirket ve adi ortaklıklarda; ortaklar bizzat gelir vergisi mükellefi olduklarından teşvikten yararlanabiliyorlar. (292 seri no’lu GV Genel Tebliği) Yeni işyeri açan genç girişimcilere (Ticari, zirai veya mesleki faaliyet nedeniyle) sağlanan vergi avantajının diğer koşullarını da sıralayalım:
1- İşe başlamanın kanuni süresi içinde bildirilmiş olması,
2- Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi, (Çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak ya da seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı ihlal etmiyor.),
3- Faaliyetin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapılması hâlinde tüm ortakların işe başlama tarihi itibarıyla diğer şartları taşıması,
4- Ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hâli hariç olmak üzere, faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletmenin ya da mesleki faaliyetin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan veya kayın hısımlarından devralınmamış olması,
5- Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunmaması…
BAĞ-KUR PRİM TEŞVİKİNİN KOŞULLARI
YENİ işyeri açan 29 yaşını doldurmamış genç girişimciler, bir yıl boyunca Bağ-Kur primi ödememe hakkına da sahip olabiliyor. Bağ-Kur prim teşvikinden yararlanacakların; gelir vergisi teşvikinden yararlanabiliyor olması gerekiyor. (GVK Mükerrer 20. madde kapsamındaki kazanç istisnası) Ayrıca; mükellefiyet başlangıcı itibariyle 18 yaşını doldurmuş 29 yaşını doldurmamış olması ve ilk defa sigortalı olması gerekiyor. (5510 sayılı Kanunun 4/1-b.1 maddesi kapsamında) Adi ortaklıklar ve şahıs şirket ortaklıklarında da; sadece bir ortak prim teşvikinden yararlanabiliyor.
MOTO KURYELER BASİT USULDE MÜKELLEF OLABİLİR Mİ?
Basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlara geçen yıl önemli vergi avantajları tanındı (26 Ekim 2021 tarih ve 31640 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7338 sayılı yasa) Artık beyanname verme yükümlükleri de yok. Tüm ticari kazançları için vergi istisnası da tanındı. (GVK Mükerrer Md. 20/A) Basit usule tabi mükelleflerin belge saklama yükümlülükleri ise devam ediyor. Basit usule tabi mükelleflerin kendi işinde bizzat çalışıyor olması gerekiyor, işyerinin yıllık kira bedelinin 2022 için büyükşehirlerde 16 bin lirayı (diğer şehirlerde 10 bin lirayı) aşmaması gerekiyor.
Ayrıca; ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla ‘gerçek usulde’ gelir vergisine tabi olmaması gerekiyor. Bahsettiğimiz genel şartların yanında ‘Basit usule tabi olmanın özel şartları da’ var. Basit usule tabi olarak moto kuryelik yapılıp yapılamayacağı konusunda kendi koşulları ile mevzuatın aradığı koşulların uyumlu olup olmadığı konusunda basit usule tabi olmanın tüm koşullarının bir arada incelenmesi gerekir. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesinde (www.gib.gov.tr/yardim-ve-kaynaklar/rehberler) yer alan rehberden basit usul mükellefiyeti hakkında ayrıntılar görülebilir. Ahmet Karabıyık
