4691 sayılı Kanun kapsamında Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’ndeki kurumlar vergisi istisnasından ve 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge ve tasarım indiriminden faydalanan işletmeler için 2022’den itibaren yeni bir dönem/yükümlülük başlıyor.
Bu işletmeler yararlandıkları istisna/indirim tutarının bir kısmını girişim sermayesi yatırımlarına aktarmak zorunda. Zorunluluk 2022 yılından itibaren başladı. Bu yazımızda bu zorunluluğun detaylarını örnekler ve muhasebe kayıtlarıyla anlatacağız.
Zorunluluk nedir?
Zorunluluk 4691 ve 5746 sayılı kanunlarda getirildi. Buna göre 1/1/2022 tarihinden itibaren yıllık beyanname üzerinden Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde elde edilen yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen istisna kazançları 1 milyon TL ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır.
Benzer şekilde 1/1/2022 tarihinden itibaren yıllık beyanname üzerinden 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge, yenilik ve tasarım harcamaları nedeniyle yararlanılan indirim tutarı 1 milyon TL ve üzerinde olan kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır.
Aktarılan bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır.
Aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20 milyon TL ile sınırlıdır.
Fonun ayrılması gereken tarih
Pasifte geçici hesaba alma işleminin ne zaman yapılması gerektiği belli değildir. Ancak fona alınacak tutar istisna veya indirim tutarına bağlandığından hesap döneminin kapanması gerekir. Bu durumda fona alma işlemi 01.01.2022 tarihinden itibaren yapılabilir. Yararlanılan indirim ve istisna tutarı net olarak biliniyorsa beyanname verme öncesinde de fona alma işlemi yapılabilir kanaatindeyiz. Ancak fona alınacak tutar yıllık beyannamedeki tutarlara bağlandığından beyanname verildikten sonra fona alma işleminin yapılmasının uygun olacağını düşünüyoruz.
Beyannamede zarar olması durumunda uygulama nasıl olacak?
Teknoloji geliştirme bölgelerinden elde edilen istisna kazançlar zarar olsa dahi indirilir. Bu durumda ilk olarak 2022 yılındaki beyannamede istisna edilecek kazançla ilgili olarak yine 2022 yılında fon hesabına alma işlemi gerçekleştirilmelidir.
Ar-Ge indirimi ise kazancın bulunması halinde uygulanır. Kazanç yetersizliği nedeniyle yararlanılmayan tutarlar sonraki yıllara devreder. Kazancın bulunmaması nedeniyle Ar-Ge indiriminden yararlanamayan işletmeler bu yıl için fon ayırmak zorunda değildir.
Örnek: (A) AŞ. Teknokentte yazılım faaliyetinden dolayı 1 milyon TL kazanç elde etmiş ve bu kazancını beyannamede istisnaya konu etmiştir. Şirketin pasifteki fon hesabına aktaracağı tutar 1.000.000 x 0,02 = 20.000 TL’dir.
Örnek: (B) AŞ’nin 2022 yılında yararlanabileceği Ar-Ge indirimi tutarı 500 bin TL olup, 500 bin0 TL Ar-Ge indirimi kazanç yetersizliği nedeniyle devretmiştir. Bu durumda yararlanılan Ar-Ge indirimi 1 milyon TL’nin altında kaldığından şirketin 2022 yılında fon ayırmasına gerek yoktur.
Fon nereye harcanmalı?
Fon tutarı geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır.
Girişim sermayesi yatırım fon veya ortaklığının Sermaye Piyasası Kurulu’nun düzenleme ve denetimine tabi olması gerekip gerekmediği belirsizdir ama gerekeceğini düşünüyoruz.
Girişim sermayesi yatırım fon ve ortaklığının Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş olması gerekiyor. Yerleşikten kasıt, mukimlik ya da tam mükellefiyet olabilir. Vergi kanunlarına göre tam mükellef sayılan kişilere yatırım yapma zorunluluğu olduğunu anlıyoruz.
4691 sayılı Kanun’da kuluçka girişimcisi, kuluçka merkezlerinde yer alan Ar-Ge, teknolojik yenilik, yazılım ve tasarım faaliyetlerinde bulunan ve nitelikleri ve bu merkezlerde bulunabilecekleri süre Bakanlıkça yönetmelikle belirlenen erken aşama girişimciler olarak tanımlanmış. Bu girişimcilere de sermaye koymak mümkün.
Öte yandan yatırım yapılacak alanlarla ilgili veya yatırımın niteliğiyle ilgili bir belirleme yok. Bu konuda ikincil düzenleme yetkisi de esasında yok. Dolayısıyla her türlü girişim sermayesi fon/ortaklığına veya kuluçka girişimcisine yatırım yapılabileceğini düşünüyoruz.
Bu fon her yıl ayrılacak mı?
Kanunlardaki istisna ve indirimler devam ettiği sürece şartların sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilerek her yıl fon ayırıp yatırım yapma zorunluluğu doğmaktadır.
Yatırım yapacak kaynak yoksa
Aslında bu ciddi bir durum. Özellikle yüksek tutarlı istisna ve indirimden yararlanan ancak nakit kaynağı olmayan işletmeler için yatırım şartı gerçekleştirilmesi zor. Yeterli kaynağı olmayan şirketler istisnanın belli kısımlardan yararlanamama durumunda kalabilir.
Harcama/yatırım yapılmaması durumu
Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, bu kanun kapsamında yıllık beyanname üzerinden indirim konusu yapılan tutarın yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan Ar-Ge indirimine konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir.
Örnek: 2021 vergilendirme döneminde 1 milyon TL Ar-Ge indirimi hakkı bulunan ve bunu da kurumlar vergisi beyannamesinde indirime konu eden işletme bu tutarın yüzde ikisi olan 20 bin TL’yi fon hesabına almıştır. Ancak 31.12.2022 tarihine kadar girişim sermayesi yatırımı yapılmamıştır. Bu durumda indirime konu edilen 1 milyon TL’nin yüzde 20’si olan 200 bin TL haksız indirime konu edilmiş kabul edilecek ve ceza uygulanmaksızın bu tutar üzerinden hesaplanan gecikme faiziyle geri alınacaktır.
Kısmen yatırıma aktarma durumunda ne olacağı belirsizdir. Bu durumda orantı yoluyla aktarılmayan kısma tekabül eden haksız indirim nedeniyle tarhiyat yapılması gerektiğini düşünmekteyiz. Ancak Kanun metninin buna elverip elvermediği tartışılır.
Fon hesabının akıbeti ne olacak?
Fon hesabına alınan hatta burada biriken tutarların ne olacağı belirsizdir. Kanun metninde bu tutarla ilgili bağlayıcı bir hüküm yoktur. Bu nedenle bu tutar sermayeye ilave edilebilir. Teorik olarak fon vergi sonrası kardan ayrılacağından işletmeden çekilmesi ve ortaklara dağıtılması (stopajlı bir şekilde) da mümkündür.
Girişim sermayesi fon ve ortaklarından elde edilen kar payları ne olacak?
Kurumların, tam mükellefiyete tabi girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları ile girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde ettikleri kar payları 01.01.2013 tarihinden itibaren kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Dolayısıyla kar dağıtımı sonrasında karın dağıtıldığı kurumda vergi ödenmez. Kuluçka girişimcilerden elde edilen kar payları da aynı madde gereğince vergiden istisna edilecektir
Mecliste görüşülmekte olan torba kanun teklifi yasalaşırsa katılma paylarının fona iadesinden ve dönem sonu değerlemesinden kaynaklı gelirler de vergiden istisna olacaktır.
Muhasebe kayıtları
(A) AŞ’nin 2021 hesap dönemi net karı 10. milyon TL, 4691 sayılı Kanun kapsamında istisna kazancı 1 milyon TL’dir.
---------------------------------------------01.01.2022-------------------------------------
590 DÖNEM NET KARI 10.000.000
570 GEÇMİŞ YILLAR KARI 10.000.000
------------------------------------------------------------------------------------------------
Kurumlar vergisi beyanından sonra fon ayrılmıştır. Muhasebe kayıtları şu şekilde olacaktır.
---------------------------------------------01.05.2022-------------------------------------
570 GEÇMİŞ YILLAR KARI 20.000
549 4691 SAYILI KANUN KAPSAMINDA FON 20.000
------------------------------------------------------------------------------------------------
Şirket, fonun ayrıldığı yılın sonuna kadar girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına yatırım yaptığı takdirde aşağıdaki kayıt yapılacaktır.
--------------------------------------------------31.12.2022------------------------------
242 İŞTİRAKLER 20.000
102 BANKALAR 20.000
----------------------------------------------------------------------------------------------
Mustafa AK
Yeminli Mali Müşavir
Vizyon Şirket Ortağı
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
