“Oğlum/ kızım bu kıyafet sana küçülmüş.” lafını eminim hepiniz en az bir kere duymuşsunuzdur veya söylemişsinizdir. Küçülenin kıyafet değil de büyüyenin oğlumuz veya kızımız olduğunu göz ardı ederek, duruma alternatifler bulmaya çalışırız. Acaba pantolonun paçalarını kessek de şort mu yapsak? Henüz “yüksek enflasyon” demesek de “enflasyon” mu desek. “Tamam, yıl sonunda Yİ-ÜFE %141,70 ama bak TÜFE daha %74,41…” gibi. Türlü türlü çözümler ve bir o kadar da umut dolu beklentiler… Ancak Şubat ayında üç yıllık kümülatif TÜFE oranının %100,6’ya ulaşmasıyla bilançodaki rakamlar finansal tablolara küçük gelmeye başladı.
Vergi Usul Kanunu’nda enflasyon düzeltmesi
İtiraf edelim ki ilk sinyaller 31 Aralık 2021 tarihinde üç yıllık Yİ- ÜFE rakamının %100’ü aşması ile kendini belli etmişti. Ancak bu rüzgârı savuşturabildik mi? Cevap “Evet”. Sizinle nostalji trenine binip 31 Aralık 2021 tarihindeki duruma bir göz atalım. Vergi Usul Kanununda belirlenen esaslara göre Yİ-ÜFE’deki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son 3 hesap döneminde yüzde 100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde yüzde 10'dan fazla olması halinde enflasyon düzeltme şartları oluşuyordu; 31 Aralık 2021 tarihinde enflasyon muhasebesi uygulaması için de şartlar oluşmuştu. Neyse ki Ocak ayında mutlu haber geldi ve 2021 sonu itibariyle enflasyon muhasebesi (düzeltmesi) şartlarının oluşmasına rağmen 29.01.2022 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7352 sayılı Kanun ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na (VUK) eklenen Geçici 33. madde uyarınca enflasyon düzeltmesi uygulaması 2023 yılı sonuna kadar ertelendi.
Yİ-ÜFE kardeşine yetişmeye çalışan TÜFE, Ocak-Şubat aylarında bu kadar büyümese, savaş çıkmasa, enerji girdi fiyatları bu kadar yükselmese, belki (kısa) bir süre daha sizinle hiperenflasyon muhasebesi (yüksek enflasyon muhasebesi) yerine gelen bahar, açan çiçeklerden bahsederdik. Gel gör ki TÜFE oldu %100, 6. Şşşt! Aman kimse duymasın, sesinizi çıkarmayın dedik ama haberler okyanusun diğer tarafına gitmiş bile.
Amerika piyasalarında durum
Amerika’daki halka açık şirketleri denetleyen denetim şirketlerine yol göstermek üzere kurulan The International Practices Task Force (IPTF) of the Center for Audit Quality, International Monetary Fund tarafından yayımlanan verileri ve ülkelerin istatistik kurumları tarafından paylaşılan bilgileri derleyerek ülkelerdeki enflasyonu takip etmekte ve enflasyon muhasebesi uygulaması konusunda yön gösterici olmaktadır. 16 Mart tarihinde, Kasım ayında yayımlamış oldukları raporu güncelleyerek Şubat ayında TÜFE’nin %100’ü aşmasıyla Türkiye’nin yüksek enflasyonlu ekonomi haline geldiği uyarısında bulunmuşlardır.
İnsanın, “ne acımasız kurummuş bu, kıskanıyorlar bizi (Serdar Ortaç -Gıybet).” diyesi geliyor ama durum aslında tam olarak öyle değil. Neden mi?
Amerika’da Kabul Görmüş Muhasebe Prensiplerine (US GAAP) göre bir ülkenin yüksek enflasyonlu ekonomi olarak kabul edilmesi için kümülatif enflasyonun yaklaşık %100 olması veya üç senelik toplamın (ara dönemler de dahil olmak üzere) bunu aşması yeterli olmaktadır.
Yani anlaşılan olayın içinde gıybet yok, TÜFE’nin yükselişi var.
Ne zamandan itibaren?
ASC 830, Yabancı Para Konuları ile ilgili standarda gözümüzü çevirdiğimizde üçer ayda bir raporlama yapan şirketler yüksek enflasyonun kabul edildiği tarihten sonraki ilk çeyrek finansal tablolarında “yüksek enflasyon muhasebesini” uygular diyor. Ve gözler takvim yapraklarında “1 Nisan” tarihine kilitleniyor.
Finansal tablolar nasıl etkilenecek?
Türkiye’de faaliyet gösterip Amerika’daki ana şirketine raporlama yapan veya US GAAP muhasebe standartlarına göre rapor hazırlayan şirketlerin finansal tablolarını 1 Nisan tarihinden itibaren Amerikan Doları olarak yeşil yeşil görürseniz, bunu 1 Nisan şakası sanmayın sakın.
Şirketler enflasyon muhasebesi uygulaması çerçevesinde finansal tablolarını yabancı para cinsinden ana ortaklığının para birimine çevirecektir. Yani Türkiye’de faaliyet gösterip Amerikalı ana ortağına raporlama yapan şirket, finansal tablolarını Türk Lirası’ndan Amerikan dolarına çevirecektir. Neyse ki bu standart o kadar insafsız değil, enflasyon muhasebesi uygulamasını 1 Nisan 2022 ve sonrasındaki finansallara uygulattırıyor (prospective application).
Biliyorum, biliyorum benim gibi sizin de aklınıza US GAAP ‘ta enflasyon muhasebesine geçildi de Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’nda (UFRS) da ne zaman geçilecek mi sorusu geliyor.
Pek yakında.
Aslı GEDİK
https://www.dunya.com/kose-yazisi/amerika-hiperenflasyon-dedi/652928
