Bilindiği üzere işyerleri işçi çalıştırsın ya da işçi çalıştırmasın yasa gereği belirli defter ve belgeleri tutmak zorundadır.
Bu yazımızda SGK teftişinde işyerine ait hangi defter ve belgelerin inceleneceği hususuna değineceğiz.
Sosyal Güvenlik alanında yapılan denetimler temel olarak Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin işyerine bizzat giderek ve işyerinde hizmet akdine tabi çalışanları tespit ederek bu kişileri tutanağa kaydetmeleri suretiyle yapılmaktadır. Ancak bazı durumlarda ise yapılan bu denetime ek olarak ya da somut olayın özelliğine göre işyeri adresinde denetim yapılmadan işyerine ait defter ve belgeler incelenmek üzere resmi yazı ile işverenden talep edilmektedir. Söz konusu resmi yazı ile denetim gerekçesine bağlı olarak işyeri yasal defterleri (Yevmiye Defteri, İşletme Defteri gibi), işyerine ait gelir ve gider belgeleri (fatura gibi), ücret bordroları, puantaj kayıtları, işçi özlük dosyaları gibi birtakım belgeler tebliğ tarihini izleyen 15 günlük süre içerisinde ibraz edilmek üzere talep edilmektedir. Burada yapılan denetimin inceleme dönemine bağlı olarak kimi zaman 5-6 yıl önceki defter ve belgeler de işyerinden talep edilebilmektedir.
Burada işverenler ve mali müşavirler nezdinde; Sosyal Güvenlik Kurumunun neden bu kadar çok belgeyi talep ettiği, bunların talep edilmesinin amacının ne olduğu, geçmiş döneme ait bu belgelerin aradan yıllar geçtikten sonra neden incelendiği hususunda soru işaretleri oluşmaktadır. Özellikle işyerine ait gelir ve gider belgelerinin vergisel boyutu üzerinde durularak; SGK denetimine neden ibraz edilmesi gerektiği hususu anlaşılamamaktadır.
Sosyal Güvenlik Denetmenleri işyerine ait gelir ve gider belgelerini özellikle kayıt dışı işçi çalıştırıldığına yönelik şikayetlerde; işçinin işyerine ait faturalarda ad-soyad ve imzası olduğunu, bu faturaların işyerinde çalıştığına delil olacağını beyan etmesi durumunda inceleme yoluna gitmektedir. Konunun anlaşılabilmesi için somut bir örnekle izah etmek faydalı olacaktır.
Örnek Olay: A kişisi B unvanlı işyerinde 2017 yılı Ocak-Şubat-Mart aylarında toplamda 3 ay sigortasız olarak çalışmış, daha sonra ise işyerinden ayrılmıştır. 2022 Mart ayında A kişisi; B unvanlı işyerinde sigortasız olarak çalıştırıldığına yönelik SGK’ya dilekçe vermiş, dilekçesinde ise işyerinde çalıştığı dönemde faturalarını kendisinin tanzim ettiğini ve çalıştığı dönem aralığında işyerine ait faturaların incelenmesi durumunda kendi ad-soyad ve imzasının olduğunu dilekçesinde belirtmiştir. İşyeri ise 2019 Şubat ayında faaliyetine son vermiştir.*
Konu denetime sevk edilmiş; SGK Denetmeni şahsın iddiası üzerine işyerinden ilgili döneme ait faturaları, diğer defter ve belgeleri talep etmiştir. İbraz edilen faturalar Denetmence incelenmiş, A kişisinin ad-soyadı ve imzasının olduğu faturalara istinaden B unvanlı işyerine sigortasız işçi çalıştırdığı için gerekli yaptırımlar uygulanmış, A kişisine hizmet kazandırılmış ve hizmet kazandırılan günler için şahıs sigortalı sayılmıştır.
*Burada üzerinde önemle durulması gereken diğer husus ise işyerinin faaliyetine son vermesine rağmen ilgili defter, belge ve faturaları Denetmene ibraz etmek zorunda olduğudur. Nitekim 5510 Sayılı Kanun 86. Madde hükmüne göre özel sektör işverenleri, işyeri defter ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere 10 yıl süreyle saklamak ve SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde 15 gün içinde ibraz etmek zorundadır.
Sonuç olarak SGK kayıt dışı istihdamla mücadele ederken bazı durumlarda işyerine ait yasal defter ve belgeleri de talep edebilmektedir. İlgili yasal defter ve belgeler 15 günlük yasal süresi içerisinde ibraz edilmemesi durumunda işverenler çok ağır cezai yaptırımlara maruz kalmaktadır. 2022 yılında resmi yazı ile işyerinden talep edilen ancak yasal süresi içerisinde tam olarak ibraz edilmeyen defter ve belgeler için işletme büyüklüğüne göre;
-Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü işyerine 60.048 TL
-Diğer defterleri tutmakla yükümlü işyerine (İşletme Defteri gibi) 30.024 TL
-Defter tutmakla yükümlü olmayan işyerine ise 15.012 TL
İdari para cezası uygulanmaktadır.
Burada defter ve belgelerin usulüne uygun düzenlenmesi ve / veya yapılan incelemede sosyal güvenlik mevzuatına aykırı işlem tespit edilememesi önemli olmamakta; sadece defter ve belgelerin yasal süresi içerisinde ibraz edilmemesi gerekçesiyle bu ceza tutarları uygulanmaktadır. Ayrıca işyerine ait defter ve belgelerin süresinde ibraz edilmesine rağmen eksik ibraz edilmesi durumunda da (örneğin; resmi yazı ile işyerinden istenilen faturaların bir veya birkaçının ibraz edilmemesi durumunda) ibraz etmeme – eksik ibraz etme fiili işlenmiş sayılacağından işyeri hakkında tutmakla yükümlü olunan defter türüne göre yukarıda belirtilen idari para cezaları uygulanacaktır.
SGK tarafından incelenmek üzere istenilen yasal defter ve belgelerin ibrazında işverenlerin bu hususlara özen göstermeleri ve incelemeyi yapan denetmenle iletişime geçerek anlaşılamayan hususlarda bilgi almaları büyük önem arz etmektedir. 15 günlük yasal sürede söz konusu defter ve belgelerin ibraz edilememesini gerektiren mücbir sebeplerin varlığı durumunda (evrakların yanması, çalınması veya diğer kamu kurumlarında incelenmek üzere bu kurumlara ibraz edildiği gibi) mücbir sebebi kanıtlayıcı belge sunmak suretiyle denetmene bu durum dilekçe ile bildirilmelidir. Ayrıca defter ve belgelerin ibraz edilebilmesi için makul gerekçelere dayanarak ek süre talep edilmesi durumunda; 15 günlük ibraz süresi geçirilmeden ek süre talebi dilekçe ile Denetmene bildirilmelidir. Recep Nalbantci
https://www.sgkgundem.com/sgk-teftisince-isyerine-ait-faturalar-incelenir-mi/
