Türkiye, yalnızca yerli yatırımcılar için değil; aynı zamanda yabancı yatırımcılar için de oldukça geniş bir pazara sahip konumdadır. Hatta hukukumuzda meydana gelen son dönemdeki değişiklikler çerçevesinde, yerli ve yabancı yatırımcıların Türkiye'de şirket kurmaları noktasında, aynı hak ve yükümlülüklere tabi tutuldukları görülmektedir. Farklılıklar yalnızca, şirket kurma sürecinde, hukuki kişiliğin türüne ve şirket türüne göre değişiklik gösterecek şekilde sübut bulmaktadır.
Yabancı yatırımcıların ticari faaliyetlerini ve şirket kurma prosedürlerini esas itibariyle 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımcılar Kanunu düzenlemektedir. İşbu kanun, "yatırım serbestîsi, eşit muamele ve yabancı yatırımcının özendirilmesi esası benimsenmiştir." Daha sonra ise 6102 s. TTK, 6098 s. TBK, 4817 s. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ve 4875 s. Kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelik hükümleri uygulama alanı bulmaktadır.
Belirtmek gerekir ki, yabancı gerçek ve tüzel kişiler küçük, orta veya büyük ölçekli yatırımları şirket türü açısından herhangi bir sınırlama bulunmaksızın yapmakta özgürdürler. TTK çerçevesinde düzenleme alanı bulan tüzel kişilikler; anonim şirket, limited şirket, kooperatif, komandit ve kolektif olarak ele alınmaktadır. Hal böyle olmakla birlikte, sermaye şirketlerinden olan limited ve anonim şirketler kurumsal yapılarından görece ön planda durmaktadırlar. Ancak yabancı yatırımcıların özellikle faaliyet türlerine en uygun işletme türünü seçmeleri; söz konusu şirket türlerinden her birinin kuruluş işlemleri ve şirket türünün doğası gereği haiz oldukları özelliklerin birbirlerinden oldukça farklı olması gibi, faaliyetin ne olacağına bağlı olarak şirket ana sözleşmesinin hazırlanması büyük önem arz etmektedir.
Resmi olarak şirket kurmak için başvuru yapılmasından önce toplanması gereken belgeler ve yapılması gereken bir ön hazırlık aşaması vardır. Söz konusu süreç, yabancı gerçek ve yabancı tüzel kişi nezdinde de farklılıklar barındırmakta olduğundan, birbirlerinden ayrı olarak incelemekte fayda vardır. Şöyle ki;
Yabancı Gerçek Kişiler İçin Türkiye'de Şirket Kurma Süreci:
Yabancı bir gerçek kişinin Türkiye'de şirket kurmasının, tüzel kişilere oranla oldukça kolay bir süreç olduğu rahatlıkla söylenebilir. Yabancı bir gerçek kişinin ilk etapta ihtiyacı olan yalnızca noter onaylı pasaport tercümesi ve yabancı vergi numarasıdır.
Özellikle günümüzde, yabancı bir gerçek kişinin Türkiye'de şirket kurma prosedürü öylesine kolaylaştırılmıştır ki; internet üzerinden dakikalar içerisinde vergi numarası almak mümkün hale gelmiştir. Bunun için, yabancının interaktif vergi dairesi üzerinden kişisel bilgilerini girmesi, birkaç dakika içerisinde yabancı vergi numarası alması için yeterlidir. Tüm bunlarla birlikte, önemle belirtmek isteriz ki, bu noktada dikkatli olunması gereken bir husus vardır. İnteraktif vergi dairesi üzerinden yabancı gerçek kişi vergi numarası almak adına kişisel bilgilerini doldururken, kişinin ikametgah adresini yazması istenir. Bu noktada, ikametgah için Türkiye'de bir adres gösterildiği noktada, MERSİS üzerinden şirket kuruluş aşamasındayken kişinin çalışma ya da ikamet izni olması şartı getirilmiştir. Öte yandan, ikametgah adresinin yabancı bir ülkede gösterildiği noktada, herhangi başkaca bir evrak ibraz şartı koşulmaksızın, şirket kurulumu gerçekleştirilebilmektedir.
Özetlemek gerekirse, yabancı gerçek kişinin Türkiye'de şirket kurması için zorunluluk arz eden ve fakat oldukça kolay bir şekilde elde edilen 2 (iki) adet hususa gereksinimi vardır: noter onaylı pasaport tercümesi ve vergi numarası.
Ön hazırlık aşaması gerçekleştirildiği takdirde, alınan vergi numarası ve yapılan pasaport kaydı ile MERSİS üzerinden bir sistem kaydı talebi oluşturulur. MERSİS kaydın takiben, ana sözleşme kaydı yapılması gerekir zira tekraren belirtmek gerekirse, yerli yatırımcı ve Türk vatandaşı için süreç nasılsa, yaabncı gerçek kişi için de aynı doğrultuda ilerlemektedir. yabancı gerçek kişinin, tek ortak (sermaye şirketlerinden anonim şirketi ise) veya müdür (sermaye şirketlerinden limited şirketi ise) olarak atanması önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Tüm bunların akabinde tescil işlemi başlar. Destek alınması gerekebilecek bir diğer husus ise yabancı gerçek kişinin Türkçe konuşmayı bilmiyor olması noktasında meydana gelebilir. Bu durumda, imza aşamasında bir tercüman eşliği şart koşulmuştur.
Yabancı Tüzel Kişiler için Türkiye'de Şirket Kurma Süreci:
Yabancı tüzel kişilerin Türkiye'de şirket kurması, yukarıda bahsedildiği üzere, yabancı gerçek kişilere görece, özellikle temin edilmesi gereken belgeler açısından daha zorlu bir yoldur.
Bu noktada, bir yabancı tüzel kişinin; "bulunduğu ülkedeki vergi kaydının apostil1 şerhli bir örneğini, bulunduğu ülkedeki ticaret odası/ticaret bakanlığından faaliyet belgesinin apostil şerhli 2 adet suretini, bulunduğu ülkedeki tüzel kişiliğin Türkiye'de kim tarafından temsil edileceğini ve şirket kurmasına ve temsile izin veren apostil şerhli evrakı temin etmesi gerekmektedir.
Yabancı tüzel kişinin de pek tabi bir potansiyel vergi numarasına ihtiyacı vardır. Ancak bu noktada, fiziken vergi dairesine giderek yabancı tüzel kişilik için elden vergi kimlik numarası alınması gerekir. Bunu takiben, ticaret odasından şirket kuruluş işlemleri başlatılır ve şirket kuruluş işlemleri normal seyrinde devam eder.
Yukarıda değinildiği üzere, Türkiye'de limited veya anonim şirket kurma yoluna giren yabancı kişilerin, ilgili kanunlar çerçevesinde işleri bir hayli kolaylaştırılmış, yatırıma teşvik esası ve eşitlik esası güdülmüş noktadadır. Bu noktada, yabancı kişilere tanınmış birden fazla ayrıcalık bulunmaktadır. Örneğin, 5 (beş) yıl çalışma izni ile çalışan yabancıların, bu süre sonunda vatandaşlık almaya hak kazanmaları, kendileri için çalışma ve aile bireyleri için ikamet izni alma hakları bulunmaktadır. Tüm bunların yanında, söz konusu yabancı kişilerin, düşük vergi oranlarından ve teşvik uygulamalarından yararlanıp ticari kazançlarını vergileri ödenmek şartıyla yurt dışına transfer etmelerinin yolu dahi açılmış durumdadır.
Yukarıda bahsedildiği üzere, şirket kuruluş sürecinde tescil ve kuruluş işlemleri esas itibariyle oldukça kolaydır. Beraberinde getirdiği yükümlülükler (sermaye şirketlerinde asgari sermaye limiti gibi) olmakla birlikte, yabancıların Türk vatandaşlarıyla aynı standarta ve aynı uygulamalara tabi tutulmaları süreci oldukça kolaylaştırmıştır.
Şirket Ana Sözleşmesi:
Belirtmek gerekir ki, ana sözleşmenin, ileride müstakbel ve muhtemel hak kayıplarını önlemesi adına bir avukat aracılığıyla yazılması önem teşkil eder. Şirket esas/ana sözleşmesi, şirketin unvanını, adresini, faaliyet alanını ve amacını ortaya koyan ve tescil edilen bir belge olarak karşımıza çıkar. Şirket ana sözleşmesi, bir şirketin tüm altyapısını oluşturduğundan mütevellit, şirket yöneticilerin kim oldukları, görevleri, yükümlülükleri ve eğer varsa diğer ortakların isimleri, ikametleri, hisse sermayesine katkıları vb. belirtilmelidir.
Sonuç olarak:
Türkiye'de günümüz hukuki düzenlemeleri çerçevesinde, şirket kurmak ve yatırım yapmak açısından yerli, yabancı ayrımı bulunmamaktadır. Yerli yatırımcıların hak ve yükümlülükleri yabancı yatırımcılar için de aynen geçerlidir. Şirket kurma süreci sanıldığının aksine oldukça pratik ve hızlıdır.
Footnote
1. Apostil, bir belgenin gerçekliğinin tasdik edilerek başka bir ülkede yasal olarak kullanılmasını sağlayan bir belge onay sistemidir. Apostil tasdiki gerçekleştirilen belge, Lahey Konferansının tüm üye ve taraf devletlerinde geçerli bir belge olarak kabul edilir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
