Bu yazıda eurobondlardan 2021 yılında elde edilen gelirin nasıl vergilendirileceğini basitçe yazmaya çalıştım
Eurobond'lardan elde edilen gelirler, gelir vergisine tabidir. Ancak bunlardan elde edilen gelirin ne şekilde vergilendirileceği karışık gibi durmaktadır. Bu yazıda Eurobond'lardan 2021 yılında elde edilen gelirin nasıl vergilendirileceğini basitçe yazmaya çalıştım. Yazıda da görüleceği üzere bazı koşullarda elde edilen gelirin 2022 Mart ayı içinde vergi dairesine beyan edilmesi gerekmektedir. Beyan edilmemesi durumunda ise alınmasın gereken verginin yanında ayrıca verginin bir katı kadar vergi ziyaı cezası ile alınacak vergi üzerinden de her ay için yüzde 1,6 gecikme faizi hesaplanacaktır. Bu yüzden Eurobond geliriniz varsa bu yazıyı okumanızda fayda var.
Öncelikle Eurobond'lardan elde edilen gelir faiz ve alım/satım kazancı olmak üzere iki türlüdür. Faiz kazancı GVK m.75 uyarınca menkul sermaye iradı; alım/satım kazancı ise değer artış kazancı olarak gelir vergisine tabi tutulur. İki durumda da vergilendirilme birbirlerinden farklıdır.
İlki; “faiz” geliri
Eurobond uzun vadeli olması nedeniyle kupon ödemesine tabidirler. Kupon ödemesi, faiz ödemesi olarak adlandırılır. Eurobond'lardaki faizler genellikle sabit ödemelidir. Yani yıl/dönem sonunda ne kadar faiz alınacağı bilinen bir ödemedir. Ancak değişken faiz ödemeleri de mümkündür. Kupon ödemeleri euroya dayalı ise yılda bir, dolara dayalı ise 6 ayda bir yapılmaktadır.
Kupon/faiz ödemesi, GVK m.75 uyarınca menkul sermaye olarak vergilendirilir. Menkul sermaye iratlarının vergilendirilmesi GVK geçici 67’nci maddede düzenlenmiştir. Ancak Eurobond faiz gelirleri geçici m.67 kapsamında değildir. Yani Eurobond'lardan elde edilen faiz/kupon gelirleri stopaja tabi değildir. Özetle herhangi bir banka ya da aracı kurum vasıtasıyla Eurobond'lardan kupon/faiz ödemesi yapılırsa ödenen bu faiz tutarından GVK m.94/7-a uyarınca yüzde sıfır stopaj yapılacaktır.
Ancak 2021 yılında elde edilen faiz, 53 bin TL’yi aşarsa GVK m.86/1-c uyarınca 2022 Mart ayında beyan edilip hesaplanan gelir vergisinin de ödenmesi gerekmektedir.
Örneğin İstanbul’da ikamet eden Bay Özge Okat, 2021 yılında Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca ihraç edilmiş bir Eurobond kupon/faiz ödemesinden 50 bin TL gelir elde etmiştir. 50 bin TL Bay Okat’a ödenirken yüzde sıfır stopaj yapılacak ve 50 bin TL’lik faiz geliri 53 bin TL’yi aşmadığından Bay Okat bunu beyan etmeyecektir.
Örneğin Bayan Ayşe, Antalya’da ikamet etmektedir. 2021 yılında Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca ihraç edilmiş dolara dayalı bir Eurobond kupon/faiz ödemesinden 80 bin TL gelir elde etmiştir. 80 bin TL Bayan Ayşe’ye ödenirken yüzde sıfır stopaj yapılacak ve 80 bin TL’lik bu faiz geliri, 53 bin TL’yi aştığından 2022 Mart ayında vergi dairesine beyan edip vergisini ödemek zorundadır.
Ancak dar mükellef olarak adlandırılan yani Türkiye’de bir takvim yılında 6 ay ya da daha az süre bulunan kişiler bu şekilde kupon/faiz ödemesi elde ederlerse GVK m.94/7 uyarınca yüzde sıfır vergi kesilecek ve GVK m.86/2 uyarınca beyanname de vermeyecektir.
Örneğin Almanya’da ikamet eden Erol Bey (dar mükellef) 2021 yılında Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca ihraç edilmiş dolara dayalı bir eurobond kupon/faiz ödemesinden 100 bin TL gelir elde etmiştir. Almanya’da ikamet ettiğinden yani dar mükellef olması münasebetiyle kendisine kupon/faiz ödemesi yapılırken yüzde sıfır stopaj yapılacak ve kendisi tutar ne kadar olursa olsun ayrıca beyan etmeyecektir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan başka Türkiye’deki kurum ve/veya bankalarca da tahvil ihraç edilebilmektedir. Türkiye’de tam mükellef kurumlarca yurt dışına ihraç edilen Eurobond'lardan elde edilen kupon/faiz ödemelerinden GVK m.94/7 uyarınca vadesine göre stopaj yapılmaktadır. Bu durumda ister stopaj yapılsın ister yapılmasın stopaj yapılmadan önceki tutar (brüt) 2021 yılı içinde 53 bin TL’yi aşarsa GVK m.86/1-c uyarınca 2022 Mart ayında beyan edilmesi gerekmektedir.
Örneğin İzmir’de ikamet eden Bayan Nesrin 2021 yılında kanuni merkezi İstanbul’da olan Batı A.Ş. tarafından ihraç edilmiş dolara dayalı bir Eurobond kupon/faiz ödemesinden 90 bin TL gelir elde etmiştir. 90 bin TL’lik faiz geliri 53 bin TL’yi aştığından 2022 Mart ayında vergi idaresine beyan etmesi gerekecek.
Örneğin Almanya’da ikamet eden TC vatandaşı Bay Murat (dar mükellef) 2021 yılında kanuni merkezi İstanbul’da olan Batı A.Ş. tarafından ihraç edilmiş dolara dayalı bir Eurobond kupon/faiz ödemesinden 90 bin TL gelir elde etmiştir. Almanya’da ikamet ettiğinden yani dar mükellef olması münasebetiyle tutar ne kadar olursa olsun beyan etmeyecektir.
Eurobondların kupon/faiz gelirleri tahsil edildikleri tarih itibariyle Merkez Bankası döviz alış kuru ile TL’ye dönüştürülerek vergilendirilir. Eurobond'ların faizlerinin/kuponlarının vergilendirilmesinde kur farkları vergilemeye tabi tutulmaz. Eurobond'ların döviz cinsinden ihraç edilmesi nedeniyle elde edilen faiz gelirlerine indirim oranı uygulanmamaktadır.
Diğeri; alım/satım kazancı
GVK mükerrer m.80 uyarınca menkul kıymetlerin/diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması (satış) sonucu elde edilen gelir, değer artış kazancı olarak vergilendirilir. Eurobond'ların alım/satım kazancının vergilendirilmesinde eurobondun ihraç tarihi önem arz etmektedir. İhraç tarihinin 31.12.2005 ve öncesi ya da sonrası olması vergilendirme yapısı itibariyle önem arz etmektedir.
31.12.2005 ve öncesi ihraç edilen Eurobond'ların vergilendirilmesi
31.12.2005 ve öncesi bir tarihte ihraç edilmiş Eurobond'ların satış gibi bir yöntemle elden çıkarılması durumunda GVK mükerrer m.80/1 uyarınca değer artış kazancı olarak vergilendirilmesi gerekmektedir. Burada Eurobond'u ister Hazine isterse özel sektör çıkarsın vergilendirmesi aynıdır.
Bunların elden çıkarılmasında stopaj yapılmamaktadır. Buna göre Eurobond'un iktisap bedeli elden çıkarıldığı aydan önceki aya ait Yİ-ÜFE artış oranı kadar artırılır. Buna endekslenmiş tutar denir. Bu tutar satış bedelinden düşülür. Kalan tutardan GVK m. Geçici 59’da yer alan istisna tutarı (2021 yılı için 43 bin TL) düşülür. Bu işlemin ardından kalan tutar pozitif bir bakiye ise 2022 Mart ayında yıllık beyanname ile beyan edilir.
31.12.2005 sonrası ihraç edilen Eurobond'ların vergilendirilmesi
Bu tarihten sonra elden çıkarılan (satılan) Eurobond'lardan sağlanan alım/satım kazancı geçici m.67’ye tabi değildir. Yani stopaj yapılmayacaktır. Eurobond'ların elden çıkarılmasından doğan kazanç, elden çıkarma karşılığında elde edilen yabancı para tutarının Türk Lirası karşılığından, bunların alımında ödenen yabancı para tutarının Türk Lirası karşılığı ve varsa alım-satım giderlerinin düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.
Yani; satış-alış-giderler.
Ancak alım bedeli endekslemeye tabi tutulur. Ancak 31.12.2005 tarihinden sonra ihraç edilmiş Eurobond'larda endeksleme yapılabilmesi için Yİ-ÜFE’nin artışının %10 ya da daha yüksek bir tutarda olması gerekecektir. Aksi takdirde endeksleme yapılmayacaktır. Endeksleme uygulaması, yatırımcı için lehte bir uygulamadır. Yİ-ÜFE artış oranı ne kadar fazlaysa iktisap (edinme) bedeli de o kadar artırıldığından vergilendirilecek tutar (matrah) da o kadar düşük olacaktır.
Yİ-ÜFE %10 ya da daha fazlaysa iktisap bedeli endekslenir, satış tutarından endekslenmiş tutar düşülür, varsa giderler düşülür kalan tutar ne olursa olsun bir sonraki yıl mart ayında yıllık beyanname ile beyan edilir. Hesaplanan vergi 2 eşit taksitte ödenir.
Dar mükelleflerde ise ne stopaj yapılır ne de ayrıca beyan edilir.
Aşağıda son on iki yılın Yİ-ÜFE sayıları bulunmaktadır.
Örnek 1; İstanbul’da ikamet eden Bay Sertuğ, Nisan 2020 tarihinde 100 bin ABD doları karşılığında Eurobond satın almış ve Haziran 2021 tarihinde 120 bin ABD doları karşılığında satmıştır. 1 dolar Nisan 2020’de 6 TL, Haziran 2021’de ise 9 TL olsun.
Yukarıdaki tabloya göre Yİ-ÜFE değerlerini bulalım.
İktisap ettiği aydan önceki aya ait) Mart 2020 Yİ-ÜFE; 468,69
Sattığı aydan önceki aya ait) Mayıs 2021 Yİ-ÜFE; 666,79’dur.
Gelelim çözüme;
Mayıs 2021 Yİ-ÜFE - Mart 2020 Yİ-ÜFE
666,79- 468,69=198,1
198,1 sayısı 468,69’un %42’sine yani %10’dan fazla bir tutarına isabet edeceğinden alış tutarını %42 oranıyla endeksleyeceğiz. Ama öncelikle aşağıdaki işlemi yapmalıyız.
100 bin dolar*6 TL;600 bin TL
120 bin dolar*9 TL; 1 milyon 80 bin TL
Sonra alış bedelini %42 ile endekslersek; 600 bin TL*%42(Yİ-ÜFE artış oranı); 852 bin TL’yi bulacağız.
Böylece matrahımız (1 milyon 80 bin TL-852 bin TL=) 228 bin TL olur
Görüldüğü üzere Eurobond'larda alış/satış tarihlerinde TL’ye çevrildiğinden KUR FARKLARI da vergilendirilmektedir.
Eurobond gelirleri yanında başka gelirin bulunması durumunda durum farklı olacaktır
Örnek 2; Bayan B, 2021 yılında
a)Sahibi olduğu konuttan 15 bin TL kira geliri
b)B Bank tarafından yurt dışına ihraç edilen 10 yıl vadeli Eurobond'lardan 10 bin dolar faiz kazancı
c)Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yurt dışına 31.12.2005 tarihinden sonra ihraç edilen Eurobond'lardan 18 Mayıs 2021 tarihinde elde edilen 3 bin dolar faiz geliri mevcuttur
Çözüm 2;
a)Elde edilen konut kira geliri 2021 yılı için 7 bin TL istisna tutarını aştığı için beyannameye dâhil edilecektir. (15 bin-7 bin= 8 bin TL)
b) B bankası tarafından yurt dışına ihraç edilen Eurobond tutarından brüt olarak elde edilen faiz geliri 2021 yılı için 53 bin TL’yi aşarsa 2022 Mart ayında beyan edilecektir. Dolar kuru 9 TL olduğunu varsayarsak 90 bin TL faiz kazancı elde edilmiş ve 53 bin TL beyan sınırını aştığı için beyan edilmesi gerekmektedir.
c) Hazine tarafından ihraç edilen Eurobond'lardan elde edilen faiz tutarına %0 stopaj uygulanmaktadır. Dolar kuru 9 TL olsun ve 3 bin dolar*9 TL=27 bin TL.
Bayan B’nin vergiye tabi gelirini toplamamız gerekmektedir.
Buna göre;8 bin TL+90 bin TL+27 bin TL=125 bin TL, bu tutar da 53 bin TL’lik beyan sınırını aştığı için hazine tarafından ihraç edilen Eurobond'lardan elde edilen 3 bin dolarlık faizi de beyan etmesi gerekmektedir.
Örnek 3; Bayan A, Merkezi İstanbul’da olan X kurumunda brüt aylık 7 bin TL ücret almakta, Z bankasından 20 bin TL vadeli mevduattan faiz geliri elde etmiş, 10 bin TL repo geliri elde etmiş ve Hazinece 2006 sonrası ihraç edilmiş Eurobond'lardan 13 bin TL faiz geliri elde etmiştir.
Çözüm 3; Tek işverenden alınan aylık 7 bin yıllık 84 bin TL beyan şartlarını sağlamadığından (650 bin TL’yi geçmediğinden) beyan edilemeyecektir. Mevduat faizlerinden elde edilen faiz ve repo gelirlerinden elde edilen faiz GVK m. Geçici 67/7.fk uyarınca stopaj yoluyla vergilendirildiğinden beyan edilmeyecek. Hazine tarafından ihraç edilen Eurobond'lardan elde edilen faiz tutarı 2021 yılı için 53 bin TL’yi aşmadığından beyan edilmeyecektir. Murat Batı
