Erken emeklilikten yararlanmak için de birkaç şartın yerine getirilmesi gerekiyor. Bunlardan birincisi çalışma yılı, diğeri Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ödenen prim gün sayısı. Diğer çalışanlara göre engelli kişilerde emeklilik için yaş şartı aranmıyor. Emeklilik şartları da engellilik derecesine göre değişiyor. Ayrıca sağlık raporu ve engellilik raporu da gerekli belgeler. Engellilerin emekliliğinde Ekim 2008 tarihi önemli bir tarih. Bu tarihten önce işe başlayanların emeklilik şartları farklı, bu tarihten sonra işe başlayanların ise farklı.
YAŞ ŞARTI ARANMIYOR
Emeklilik için Sağlık Kurulu tarafından verilen rapora göre engellilik oranının en az yüzde 40 olması gerekiyor. Engellilik durumunun yüzde 40 ve üzeri olması durumlarında emeklilik için gerekli prim gün sayısı değişiyor. Emeklilik şartlarını madde madde sıralayayım.
* Yüzde 80 ve üzeri engeli olanlar hangi yılda sigortalı olarak işe başlarlarsa başlasınlar 15 yıl çalışmaları ve 3600 gün prim ödemeleri halinde emekliliğe hak kazanıyorlar.
* Yüzde 60 ile yüzde 79 arası engelli olanlarda ise çalışma yılına ve ödenen prime göre emeklilik şartları değişiyor. Bu durumda olan çalışanlar ilk sigortalılıkları 1991 ve öncesi ise 15 yıl çalışıp 3600 gün prim ödeyerek emekli olabiliyor.
* 1991-1994 arası işe başlayanlar ise 15 yıl çalışıp, 3680 gün prim ödemeleri halinde emekliliğe hak kazanıyor.
* 1994-1997 arası ilk sigortalı olanlar ise 16 yıl çalışıp, 4 ay 3760 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor.
* 1997-2000 arası işe başlayanların 17 yıl çalışıp, 3840 gün prim ödemeleri gerekiyor.
* 2000-2003 arası sigortalı olanların ise emeklilik için 17 yıl çalışıp, 8 ay ve 3920 prim ödemeleri gerekiyor.
* 2003 ve sonrası işe girenler ise 18 yıl çalışıp, 4000 prim gün ile emekli olabiliyor.
3600 GÜN PRİM ÖDENECEK
Yüzde 40 ile yüzde 59 arası engelli olanların işe giriş tarihlerine ve prim ödeme gün sayılarına göre emeklilik şartları daha da farklı. Bu durumda olan çalışanlar, 1991 ve öncesi işe girmişlerse 3600 gün prim ödemeleri halinde 15 yıl çalıştıklarında emekliliğe hak kazanıyorlar. 1991-1994 arası sigortalı olanlar 16 yıl çalışıp 3760 gün prim ödemeleri, 1994-1997 arası işe girenler 17 yıl çalışıp 3920 gün prim ödemeleri, 1997-2000 arası işe girenler 18 yıl çalışıp 4080 gün prim ödemeleri, 2000-2003 arası işe girenler 19 yıl çalışıp 4240 gün prim ödemeleri ve 2003 sonrası işe girenler ise 20 yıl çalışıp 4400 gün prim ödemeleri halinde emekli olup, emekli maaşı alabiliyor.
Engelli emekliliğinin dışında çalışırken çalışma gücündeki kayba göre emeklilik durumu da var. Çalışma gücündeki kayba, ilk sigortalı olunan tarihe, çalışma yılına ve SGK’ya ödenen prim gün sayısına göre emeklilik şartları değişiyor. Örneğin, çalışma gücündeki kayıp yüzde 40 olanlar daha geç emekli olurken, yüzde 50’nin üzerinde olanlar daha erken emekli oluyor. Çalışma gücündeki kaybı göre emeklilik şartlarını da anlatayım.
ÇALIŞMA GÜCÜNDE KAYIP
Çalışma gücündeki kayıp yüzde 50-59 arası olanlar hangi yılda sigortalı olurlarsa olsunlar 16 yıl çalışmaları halinde emekliliğe hak kazanıyorlar ancak işe giriş tarihine göre ödenmesi gereken prim gün sayısı 3700 gün ile 4320 gün arasında değişiyor. Şöyle ki; sigortaya başlangıç yılı 2008 olanlar 3700 gün, 2009 yılında olanlar 3800 gün, 2010 yılında olanlar 3900 gün, 2011 yılında olanlar 4000 gün, 2012 yılında olanlar 4100 gün, 2013 yılında olanlar 4200 gün, 2014 yılında olanlar 4300 gün ve ilk sigortalı olunan tarih 2015 ve sonrası olanlar 4320 gün prim ödemeleri halin emekliliğe hak kazanıyor.
Çalışma gücündeki kayıp yüzde 40-49 olanlar ise işe başlama tarihi ne olursa olsun emeklilik için 18 yıl çalışmaları gerekiyor. Bu durumda olan çalışanların ise ilk sigortalı oldukları tarihe göre ödemeleri gereken prim gün sayıları 4100 gün ile 4680 gün arasında değişiyor. Örneğin, çalışma gücündeki kayıp yüzde 40 olan bir çalışan 2000 yılında işe girmişse 18 yıl çalışıp, 4100 prim gün ödemesi halinde emekli olabilirken; 2011 yılında sigortalı olan bir çalışan 4400 gün prim ödemesi halinde 18 yılın sonunda emekliliğe hak kazanıyor. İlk sigortalı olunan tarih 2015 ve sonrası ise 18 yıl çalışılması halinde emeklilik için 4680 gün prim ödemek yeterli oluyor.
Bağ-Kurlular da ise çalışma gücündeki kayba göre emeklilik şartları biraz daha farklı. Çalışma gücündeki kayıp yüzde 60 ve üzeri olan Bağ-Kurlular, 15 yıl 3960 gün prim ödemeleri halinde emekli olabiliyor. Yüzde 50-59 arası kaybı olanlar 16 yıl çalışmış olmaları ve 4320 gün prim ödemeleri halinde emekli olabilecekler. Çalışma gücündeki kayıp yüzde 40-49 arası olanlar ise 18 yıl çalışıp, 4680 gün prim ödediklerinde emekliliğe hak kazanmış olacaklar. Noyan Doğan
https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/noyan-dogan/engelli-calisanlara-erken-emeklilik-hakki-42009312
