İş Kanunu’nda işçilerin çalışma süreleri belirlenmiş durumda. Buna göre işçi bir haftada en fazla 45 saat çalıştırılabilir. Bu sürenin üzerindeki çalışmalar fazla mesaiye girer. Diğer yandan fazla mesainin hesabında haftalık 45 saatten önce dikkat edilmesi gereken bazı kurallar var. Örneğin bir işçinin günlük 11 saati aşan çalışmalarının haftalık 45 saat göz önünde bulundurulmaksızın fazla mesai olarak ödenmesi gerekir.

Nasıl hesaplanır?

İş Kanunu’na göre fazla mesainin hesaplanmasında en temel yöntem, işçinin günlük çalışma sürelerinin toplanması ve haftalık çalışma süresinin bulunması. Haftalık çalışma süresi 45’in üzerindeyse 45’in üzerindeki süreler için işçiye fazla mesai ücreti ödenmesi gerekir. 45 saatin üzerindeki her bir saat çalışma için işçinin saatlik ücretinin yüzde 50 artırılması ile fazla mesai ücreti hesaplanır ve işçiye ödenir.

Günlük 11’i geçemez

İş Kanunu haftalık çalışma süresi üzerinden fazla mesai değerlendirmesi yapmakla birlikte işçi ve işverenin anlaşması halinde haftalık çalışma süresinin haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak şartı ile farklı şekilde dağıtılabileceği ilkesini benimsemiştir. Dolayısıyla işçi ve işverenin anlaşması ile haftalık 45 saatlik çalışma süresi 6 güne bölünebileceği gibi 3 güne de bölünebilir.

İşçinin haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa dahi, günlük 11 saati aşması halinde, bu çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir.

Nöbetleşe çalışma mı?

Haftalık 45 saatlik çalışma işçi ve işverenin anlaşması ile haftanın çalışılan 6 gününe günlük 7.5 saat olarak bölünebileceği gibi, 5 güne 9 saat olarak da bölünebilir. Vardiyalı çalışmalarda ve işyerinin yerleşim yerlerinden uzakta olması ya da nöbetleşe çalışmalarda ise haftanın 3 ya da 4 günü çalışma yapılması söz konusu olabilir.

Bu gibi durumlarda işçinin çalışma süresinin günlük 11.5 ya da 15 saat olarak belirlendiği görülmektedir. Bazı durumlarda 24 saatlik iki vardiya halinde çalışma görülmektedir. Özellikle havalimanı, hastane gibi işyerlerinde nöbetleşe çalışmanın sık kullanıldığı ve işçilerin 24 saat çalışıp 24 saat izinli olduğu çalışma biçimleri ortaya çıkmaktadır.

Denkleştirme nedir?

Bazı işyerlerinde İş Kanunu’ndaki denkleştirme esası uygulanır. Yani işçilerin bazı haftalarda çalışma süreleri 45 saatin üzerinde olmakla birlikte denkleştirme süresi içerisinde bir bütün olarak çalışma süreleri 45 saati aşmamaktadır. Bu durumda İş Kanunu işverenin fazla mesai ücreti ödemesinin gerekli olmadığına hükmetmektedir.

Peki Yargıtay ne dedi?

Yargıtay işçinin 24 saat çalışıp 24 saat dinlendiği çalışma biçiminde işçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğini kabul etmiştir. Bu durumda Yargıtay 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme usulüyle çalışmalarda işçinin bir hafta 3 gün, diğer hafta ise 4 gün çalışacağını ve haftalık normal çalışma süresi dolmamış olsa dahi işçinin günlük 11 saati aşan çalışmaları nedeniyle fazla mesai ücretine hak kazanacağına hükmetmiştir.

Bu çalışma biçiminde işçinin ilk bir hafta 9 saat, takip eden hafta ise 12 saat fazla mesai yaptığı kabul edilmiştir. Yargıtay bu gibi çalışmada fazla mesai hesabının işçinin bir hafta 9 saat, takip eden hafta ise 12 saat fazla çalışma yaptığı üzerinden hesaplanması gerektiğini belirtmiştir. Bu şekilde çalışan işçilerin fazla mesai hesaplarındaki kuralı göz önünde bulundurarak mahkeme yoluna gitmesi yerinde olur. Cem Kılıç

https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/cem-kilic/fazla-mesai-hakkinda-her-sey-6704865?sessionid=2