I- GİRİŞ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda([1]) (TTK), tacirler için bir takım yükümlülükler öngörülmüş ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde ilgililer hakkında bazı adli ve idari yaptırımlar getirilmiştir. TTK’da idari yaptırım olarak düzenlenen kabahatlerin karşılığı maktu idari para cezasıdır. “Kabahat” ibaresi ise 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda([2]) “Kanun’un karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık” şeklinde tanımlanmıştır.
TTK’da idari para cezalarının hangi oranda artırılacağına dair bir hüküm yer almadığından, sözkonusu cezaların artırılmasına ilişkin olarak Kabahatler Kanunu’nun 17. maddesinin yedinci fıkrası hükmü uygulanmaktadır. Dolayısıyla, diğer para cezaları gibi TTK’da öngörülen idari para cezaları da, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesine([3]) göre tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılmaktadır. Öte yandan, 2022 yılında uygulanacak yeniden değerleme oranı, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca 27 Kasım 2021 tarihinde yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 533)([4]) ile % 36,20 (otuz altı virgül yirmi) olarak tespit ve ilan edilmiştir. Bu halde, TTK’da yer alan idari para cezalarının, 2022 yılında anılan oranda artırılarak uygulanması gerekmektedir.
İşte bu çalışmada, TTK’da yer alan idari para cezalarının 2022 yılında uygulanma hadleri incelenmiş ve değerlendirilmiştir.
II- TÜRK TİCARET KANUNU’NDAKİ İDARİ PARA CEZALARININ 2022 YILINDA TATBİK OLUNACAK TUTARLARI
Kabahatler Kanunu’nun 17/7. maddesinde; “İdari para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 04.01.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Bu suretle idari para cezasının hesabında bir Türk Lirasının küsuru dikkate alınmaz. Bu fıkra hükmü, nispi nitelikteki idarî para cezaları açısından uygulanmaz.” denilmektedir. Bu kapsamda, TTK’da yer alan idari para cezaları, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca her yıl için tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır. Anılan Kanun’un 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girdiği dikkate alındığında, TTK’daki idari para cezaları; 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 ve 2021 yıllarında, o yıllar için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranlarında (sırasıyla % 3,93 - % 10,11 - % 5,58 - % 3,83 - % 14,47 - % 23,73 - % 22,58 - % 9,11) artırılarak tatbik olunmuştur. Bu sefer, söz konusu idari para cezalarının 01.01.2022-31.12.2022 tarihleri arasında uygulanacak tutarlarının, 2021 yılı için geçerli olan ceza tutarı üzerinden, 533 sıra sayılı Tebliğ ile belirlenen oranda artırılması gerekmektedir.
Önceki bölümde belirtildiği üzere, 2021 yılı için yeniden değerleme oranı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca % 36,20 olarak tespit ve ilan edilmiştir. Dolayısıyla, TTK’da yer alan maktu idari para cezalarının 2022 yılında uygulanacak tutarları, bir önceki yıl tutarları üzerinden bu oran kadar artırılarak hesaplanacaktır. Yapılan açıklamalar çerçevesinde, TTK’daki idari para cezalarının 2022 yılı tutarları aşağıdaki gibidir:
|
|
İdari Para Cezası Gerektiren Kabahat |
TTK’nın İlgili Maddesi |
Kanunda Yer Alan İdari Para Cezası Tutarı (TL) |
01.01.2022 - 31.12.2022 Tarihleri Arasında Uygulanacak Ceza Tutarı (TL) |
|
1 |
Ticaret sicili müdürünce verilen süre içinde tescil isteminde bulunulmaması veya tescilden kaçınma sebeplerinin bildirilmemesi |
33/2 |
1.000 |
3.479 |
|
2 |
Ticaret siciline tescil ve kayıt için gerçeğe aykırı beyanda bulunulması |
38/1 |
2.000 |
6.966 |
|
3 |
Ticaret unvanına ilişkin Kanunda öngörülen esaslara aykırı davranılması[5] |
51/2 |
2.000 |
6.966 |
|
4 |
Ticari defterlerin üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulmaması |
562/1-a |
4.000 |
13.949 |
|
5 |
İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesinin ticari defterlerden izlenememesi |
562/1-a |
4.000 |
13.949 |
|
6 |
Tacirin, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamaması |
562/1-b |
4.000 |
13.949 |
|
7 |
Ticari defterlerin açılış ve/veya kapanış onaylarının yaptırılmaması |
562/1-c |
4.000 |
13.949 |
|
8 |
Ticari defterlerin TTK’nın 65. maddesine uygun olarak tutulmaması - Defterlerin Türkçe tutulmaması - Defterlerde, kısaltmaların, harflerin, rakamların ve sembollerin kullanılması halinde bunların anlamlarının açıkça belirtilmemesi - Defterlere yazımların ve diğer gerekli kayıtların eksiksiz doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılmaması - Defterlere yapılan bir kaydın, önceki içeriği belirlenemeyecek şekilde çizilmesi ve değiştirilmesi - Defterlerde, kayıt sırasında mı yoksa daha sonra mı yapıldığı anlaşılmayan değiştirmelerin yapılması |
562/1-d |
4.000 |
13.949 |
|
9 |
TTK’nın 66. maddesindeki usule aykırı olarak envanter çıkarılması |
562/1-e |
4.000 |
13.949 |
|
10 |
Saklanması zorunlu olan belgelerin, sadece görüntü veya başkaca bir veri taşıyıcısı aracılığıyla ibraz edilebildiği durumlarda bu belgelerin bastırılarak veya okunabilen kopyaları sunularak ibraz edilmemesi |
562/1-f |
4.000 |
13.949 |
|
11 |
Finansal tabloların, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan muhasebe standartlarına göre düzenlenmemesi |
562/2 |
4.000 |
13.949 |
|
12 |
Anonim şirketlerde hamiline yazılı pay sahipleri ile sahip oldukları paya ilişkin bilgilerin Merkezi Kayıt Kuruluşuna bildirilmemesi |
562/13-a |
20.000 |
27.240 |
|
13 |
Anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senetlerinin devrinin Merkezi Kayıt Kuruluşuna bildirilmemesi |
562/13-b |
5.000 |
6.810 |
III- İDARİ PARA CEZALARININ UYGULANMA ESASLARI
TTK’da öngörülen idari para cezalarının muhatabı tacirin kendisidir. Dolayısıyla kabahatin, örneğin bir anonim şirkette işlenmesi halinde bu ceza şirket tüzel kişiliği hakkında uygulanır. Ancak, idari para cezası sermaye şirketi tarafından ödenmekle birlikte, şirket bu cezadan dolayı yönetim organı üyelerine rü’cu edebilir. Rü’cu da bulunup bulunmayacağına karar verme yetkisi ise şirket genel kuruluna aittir.
TTK’nın 562/13. maddesinde, anılan Kanun kapsamındaki idari para cezalarının, aksine hüküm bulunmayan hallerde, mahallin en büyük mülki amiri tarafından verileceği belirtilmiştir. Mahallin en büyük mülki amiri; illerde vali, ilçelerde ise kaymakamdır. Tacirler hakkında idari para cezası uygulayacak makam, şirket merkezinin bulunduğu yere göre belirlenir. Buna göre idari para cezası, işletmenin merkezi ilde ise valiler, ilçe sınırları içinde ise kaymakamlar tarafından verilir.
Diğer taraftan, TTK’da öngörülen ve idari para cezası gerektiren kabahatlerin, idari yaptırım kararı verilinceye kadar birden çok işlenmesi halinde, idari para cezasının muhataplarına bir idari para cezası verilir ve ilgili hükme göre verilecek ceza iki kat artırılır. Ancak, bu kabahatin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi veya zarara sebebiyet verilmesi halinde verilecek idari para cezasının miktarı bu menfaat veya zararın üç katından az olamaz (TTK md. 562/14).
Son olarak belirtelim ki, haklarında idari para cezası uygulanan tacirler, kararın kendilerine tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde sulh ceza hâkimliğine başvurabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde ise idari para cezası kararı kesinleşir (Kabahatler Kanunu md. 27). Sulh ceza hâkiminin kararına karşı da kararın öğrenildiği günden itibaren 7 gün içinde itirazda bulunabilir. İtiraz üzerine verilen kararlar ise kesindir. (5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu md. 268, Kabahatler Kanunu md. 28/10).
IV- SONUÇ
Ticari hayatın Anayasası niteliğinde olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda bazı fiillerin yaptırımı idari para cezası olarak düzenlenmiştir. 5326 sayılı Kabahatler Kanunu gereğince, TTK’da maktu olarak belirlenen idari para cezaları, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere bir önceki yıla ilişkin Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır. Anılan Bakanlıkça 2022 yılında uygulanacak yeniden değerleme oranı % 36,20 olarak tespit ve ilan edilmiştir.
Buna göre TTK’da miktarı 1.000 TL, 2.000 TL, 4.000 TL, 5.000 TL ve 20.000 TL şeklinde yer alan idari para cezaları, 01.01.2022-31.12.2022 tarihleri arasında sırasıyla 3.479 TL, 6.966 TL, 13.949 TL, 6.810 TL ve 27.240 TL olarak uygulanacaktır. Söz konusu cezalar, mahallin en büyük mülki amiri (illerde valiler, ilçelerde kaymakamlar) tarafından verilir. Belirtmek gerekir ki, anılan Kanunda tanımlanan kabahatlerden birinin idari yaptırım kararı verilinceye kadar birden çok işlenmesi halinde, ilgili gerçek veya tüzel kişiye bir idari para cezası verilir ve ilgili hükme göre verilecek ceza iki kat artırılır.
Mustafa YAVUZ*
E-Yaklaşım / Şubat 2022 / Sayı: 350
* Gümrük ve Ticaret Uzmanı
[1] 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[2] 5326 sayılı Kabahatler Kanunu, 31.03.2005 tarihli ve 25772 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[3] 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298. maddesinin (B) fıkrasında, “Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dâhil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye İstatistik Kurumunun Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığı’nca Resmî Gazete ile ilan edilir.” hükmü yer almaktadır.
[4] Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No:533), 27.11.2021 tarihli ve 31672 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[5] Söz konusu kabahate ilişkin olarak TTK’nın 51/2. maddesinde, “39 ilâ 45. veya 48. maddeleri ihlal edenler, ikibin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır.” hükmü yer almaktadır. Anılan hükümde, idari yaptırıma bağlanan fiiller ayrı ayrı sayılmamış, TTK’nın belli hükümlerine atıf yapılmakla yetinilmiştir. Bu durumda, yollama yapılan maddelerde yer alan her fiile aykırı davranış idari yaptırıma bağlanmış olmaktadır.
