MART ayında milyonlarca vatandaş beyanname verecek. 2021’de yıl boyunca elde edilen gelirler Maliye’ye topluca beyan edilecek. Beyanname üzerinde hesaplamalar sonucunda da ya gelir beyan edilip vergisi ödenecek. Veya istisna, gider ve indirimler sonrası beyanname verilmekle yetinilecek, ödeme çıkmayacak. Ayrıca; beyanname verdikten sonra ‘vergi iadesi’ alabilecek vatandaşlar da olacak… Beyanname verecek gelir vergisi mükelleflerini; mali müşavirleri aracılığıyla beyanname verenler ve bizzat beyanname verenler olarak ikiye ayırabiliriz. Şahsen ticaret yapanlar da (bakkal, manav, kasap…) şahsen serbest meslek faaliyeti yürütenler de (doktor, avukat, mimar…) vergi ödeme yükümlüğünü mali müşavirleri aracılığıyla yapıyorlar. Ki bu mükellefler; yıl içinde de beyanname verip vergi de ödediklerinden mart ayına daha hazır gireceklerdir. Diğer yandan; beyannamelerini bizzat kendileri hazırlayıp (yılda bir kez mart ayında) Maliye’ye veren kişiler de var. (Dilerlerse mali müşavir aracılığıyla da tabi ki beyanname düzenleyebilirler.) Beyannamelerini kendileri hazırlayan mükellefler içinse vergi ayına yönelik tereddütler daha fazla… Nitekim ocak ayından itibaren bize sorularını iletmeye başladılar da… Bugün ve yarın ana hatlarıyla yılda bir kez beyanname vermek zorunda olan kişiler için, gelir türüne göre ana kriterleri, sırasıyla ele alıyoruz. (Mart ayı içinde ayrıca; gelir vergisi beyanı ile ilgili merak edilen ayrıntıları, her bir gelir kalemi için farklı günlerde gözden geçireceğiz.)
KİRA GELİRLERİ
Geçen yıl elde edilen ‘konut kira gelirlerinin’ 7 bin liraya kadar ki kısmı istisna. Bu tutarın üzerinde 2021’de konut kirası elde edenler beyanname verecek. 7 bin lira üzerinde konut kirası elde edip beyanname verecek kişiler (Örneğin aylık bin lira, yıllık 12 bin lira kira geliri elde edenler) istisna rakamını düştükten sonra (12 bin – 7 bin) kalan tutar 5 bin lira üzerinden hesaplama yapacak. Hatta bu gelir örneği için ödenecek vergiyi de söyleyelim: 638 TL. Götürü gider (%15) dikkate alınarak hesaplanan bu vergi için, gerçek gider dikkate alındığında veya eğitim, sağlık harcamaları ve bağışlar gibi indirim kalemleri dikkate alındığında daha farklı tutarda bir vergi de hesaplanabilecek.
İŞYERİ KİRA GELİRİ
Geçen yıl elde edilen ‘işyeri kira gelirlerinin’ brüt tutarı 53 bin lirayı geçiyorsa beyanname verilecek. İşyeri sahibinin elde ettiği ‘net işyeri kira gelirine’ ilaveten, kiracı işyerinin ödediği stopajlar dahil edildiğinde ‘brüt kira gelirine’ ulaşılıyor. İlk dokuz ayda -indirimli- yüzde 10 olarak uygulanan stopaj oranları, son üç ayda tekrar yüzde 20 olarak uygulanmaya devam etti. İşyerindeki kiracının yıl içinde ödediği stopaj tutarları, mülk sahibinin beyannamesinde hesaplanan vergiden düşülerek daha az vergi ödenme imkânı da mevcut. Veya stopaj tutarı ve kira gelirinin karşılaştırması sonrasında mülk sahibinin vergi iadesi alma imkânı da olabilecek. Bu konuyu, tablolar üzerinden yazı dizisi olarak ayrıntılı olarak ayrıca ele alacağız.
GAYRİMENKUL SATIŞI
Öncelikle gayrimenkul satış kazançlarında 5 yıl koşulunu hatırlayalım: İşyeri, konut vb. gayrimenkulünü; alım tarihinin üzerinden 5 yıl geçtikten sonra satanlar için gelir vergisi ödenmesi gerekmiyor. Kazanç ne kadar büyük olsa da fark etmiyor, beyanname verme-vergi ödeme yükümlülüğü doğmuyor. 5 yıl içinde satış yapılıp kazanç elde edildiyse; bu kez mülk sahibi lehine olan istisna (19 bin lira) ve enflasyon farkı da dikkate alındıktan sonra oluşan kazanç için vergi hesaplaması yapılıyor. Ahmet Karabıyık
