9 Ocak 2020 tarihli yayımlanan “İhracat Döviz Bedellerinin Bozdurulma Zorunluluğu Kalktı” başlıklı yazımızda açıklandığı üzere; 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) ile 4 Eylül 2018 tarihinden itibaren altı ay süre ile ihracat bedellerinin 180 gün içerisinde Türkiye’ye getirilme ve %80’inin bankaya bozdurma zorunluluğu getirilmiş, daha sonra 2019-32/53 Tebliğ ile bu süre 4 Eylül 2019 tarihine ve 2019-32/55 Tebliğ ile de 4 Mart 2020 tarihine kadar daha uzatılmıştı. Öte yandan, Merkez Bankası 7 Kasım 2018 tarihinde yürürlüğe giren “İhracat Genelgesi” ile söz konusu usul ve esasları düzenlemişti.
31 Aralık 2019 tarihli ve 5. Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan 2019-32/56 sayılı Tebliğ ile yeni bir düzenleme yapılarak, gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılmasına ilişkin zorunluluk kaldırılmıştı.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın internet sitesinde, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin 7 Kasım 2018 tarihinde yürürlüğe giren 6 Kasım 2018 tarihli İhracat Genelgesi kaldırılmış; bunun yerine 16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesi yayınlanmıştı. Anılan genelgenin 2021 yılında eklenen Ek:1. maddesi şöyleydi:
“Bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin %25'i İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır. Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankası’na satılır ve Merkez Bankası’nın banka nezdindeki hesabına aktarılır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenir.”
Anılan düzenleme bugüne kadar uygulanmamışken, Merkez Bankasınca 3 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girmek üzere internet sitesinde yayımlanan “İhracat Genelgesi’nin Ek 1 İnci Maddesi Kapsamında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na Yapılacak Döviz Satışına İlişkin Uygulama Talimatı” ile uygulamaya sokulmuştur.
Anılan Uygulama Talimatı uyarınca, 3 Ocak 2022 tarihinden itibaren;
- İhracat Genelgesine göre İBKB (İhracat Bedeli Kabul Belgesi) veya DAB’a (Döviz Alım Belgesine) bağlanan ihracat bedeli dövizin %25’i, İBKB veya DAB’ın düzenlendiği tarihteki işlem kuru üzerinden Merkez Bankasına satılmak üzere İBKB veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılacaktır.
- İşlem Kuru; Merkez Bankası tarafından saat 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00 ve 15:00’de ilan edilen ve İBKB veya DAB’a bağlanan ihracat bedeli dövizin Türk Lirası’na çevrildiği saat itibarıyla en son açıklanmış olan döviz alış kurunu ifade etmektedir.
- Banka nezdinde Merkez Bankası adına ABD doları, Euro ve İngiliz sterlini hesaplar açılacak ve bankanın bu Uygulama Talimatı kapsamında satın aldığı dövizler saat 17:00’ye kadar Merkez Bankası’na bildirilerek toplu bir şekilde söz konusu hesaplara aktarılacaktır.
Bankaya satılan dövizler karşılığında alınan Türk Lirası ile yeniden döviz alınması mümkündür. Ancak, anılan düzenleme uyarınca bankaya satılan dövizler bankada kalmayıp Merkez Bankası’na aktarılacağı için, alınacak dövizi bulmak sorun olabileceği gibi, bankanın döviz satarken uygulamak isteyeceği kurlar daha farklı olabilecektir.
Öte yandan, fiili ihracatı gerçekleştirilen işlemlere ilişkin ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. 180 gün azami süre olup bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır. Özelliği olan ihracat (yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracat, konsinye yoluyla yapılacak ihracat, geçici ihracat, Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracat) işlemlerine ilişkin olarak anılan genelgenin 7’nci maddesinde belirtilen süreler uygulanır. İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemez.
İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, bedelin beyan edilenden farklı bir döviz üzerinden getirilmesi de mümkündür.
İhraç edilen malın Gümrük Beyannamesi’nin 22’nci hanesinde kayıtlı bedelinin yurda getirilerek, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde İBKB düzenlenmesi zorunludur. Akif Akarca/Dr. Mehmet Şafak
