193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (GVK) kapsamında ticari kazanç elde eden ve aynı kanunun 47. maddesindeki genel şartlar ile 48. maddesindeki özel şartları eş anlı olarak sağlayan mükellefler basit usulde vergilendirilmektedir. Bu mükellefler, kendi işinde bilfiil çalışması, katlandığı yıllık işyeri kira ödemesi ve ticari faaliyeti kapsamındaki yıllık alış-satışları ile hasılatının kanunen belirlenen üst limiti aşmaması sebebiyle “küçük esnaf” olarak tabir edilmektedir. Basit usulde vergilendirilen ve küçük esnaf olarak tabir edilen bu mükelleflerin sayısı ise 2021 yılı Kasım ayı itibariyle 838.713 kişidir.
26.10.2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 7338 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Gelir Vergisi Kanununa (GVK) Mükerrer 20/A maddesi ilave edilmiş ve basit usulde vergilendirilen ticari kazanç sahiplerinin 2021 takvim yılında elde ettikleri kazançları da dahil olmak üzere elde ettikleri kazançları, gelir vergisinden istisna edilmiştir. Kazançları gelir vergisinden istisna edilen basit usule tabi mükelleflerin istisna kapsamına alınan bu kazançları için yıllık beyanname verme yükümlülüğü de sona erdiğinden ilgili istisna düzenlemesi, basit usulde vergilendirilen ticari kazanç sahibi mükelleflere ilave bir vergi istisnası da sağlamış oldu. 7338 sayılı Kanun düzenlemesi ile ticari kazancı gelir vergisinden istisna edilen basit usule tabi mükelleflerin elde ettiği ikinci vergi istisnası ise GVK’ nın 21. maddesinde yer alan “mesken istisnası” olmuştur.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 21. maddesi özetle; binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen kira gelirinin 2021 takvim yılı için 7.000 TL’sinin (317 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2022 takvim yılında uygulanacak mesken istisnası tutarı 9.500 TL olmuştur.) gelir vergisinden istisna olduğunu ve ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanların ise mesken istisnasından faydalanamayacağını hükme bağlamıştır. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin kazançları gelir vergisinden istisna edilmeseydi yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek mecburiyetinde olmaları sebebiyle kiraya verdikleri konutları için mesken istisnasından yararlanamayacaklar ve elde ettikleri konut kira gelirlerini, tutarı önemli olmaksızın GVK’ nın 85. maddesi uyarınca beyan edeceklerdi.
7338 sayılı Kanun ile kazançları istisna edilen basit usulde vergilendirilen ticari kazanç sahibi mükellefler, artık yıllık beyanname vermekle yükümlü olmadıkları için istisna tutarı altında elde ettikleri konut kira gelirlerini GVK’ nın 86/1-a maddesi uyarınca hiç beyan etmeyecekler, istisna tutarı üzerinde elde ettikleri konut kira gelirlerinin ise istisna tutarı düşüldükten sonra kalan kısmını beyan edeceklerdir. Görüldüğü üzere GVK Mükerrer 20/A maddesi ile kazançları istisna edilen basit usule tabi mükellefler, ticari kazanç istisnası ile birlikte GVK’ nın 21. maddesinde yer alan mesken istisnasından da doğrudan yararlanabilir hale geldikleri için Gelir Vergi Kanunu kapsamında “çifte istisna” hakkı elde ettiler. Yusuf Cihad Demet
