Gelir İdaresi Başkanlığı, 15 Eylül tarihinde internet sitesinde yayınladığı rehberde, tüm gelir unsurları itibariyle koruma sağlayan gelir vergisi matrah artırımının nasıl olması gerektiğini, vermiş olduğu çok sayıda örnekle netleştirdi. Matrah ve vergi artırımında sona yaklaştığımız bugünlerde, gelir vergisi matrah artırımınızı yayınlanan rehbere göre doğru yapıp yapmadığınızı kontrol etmenizde yarar var. Diğer taraftan, henüz gelir vergisi matrah artırımında bulunmamış iseniz, yayınlanan rehberle bazı belirsizliklerin giderilmesi sizi matrah artırmaya yöneltebilir.
Ayrıca, son anda bu rehberin yayınlanması, Gelir İdaresi’nin gelir vergisi matrah artırımına vermiş olduğu önemi de göstermektedir.
Rehbere göre, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı yönünden mükellefiyet kaydı bulunmayıp, bu gelir unsurları açısından matrah artırımından yararlanmak isteyenlerin, mutlaka bağlı bulundukları vergi dairelerinde ticari kazanç veya serbest meslek kazancı yönünden (0001 kodunda) mükellefiyet kaydı açtırmaları gerekmektedir.
Bu kapsamda bulunanlar, bildirim formunda durumlarına göre uygun olan;
- Ticari veya zirai kazancı bilanço esasına göre tespit edilen gelir vergisi mükellefiyim.
- Ticari veya zirai kazancı işletme hesabı esasına göre tespit edilen gelir vergisi mükellefiyim.
- Serbest meslek erbabıyım.
satırlarından birini seçerek matrah artırımında bulunacaklar.
Daha sonra durumlarına göre serbest meslek, bilanço ya da işletme hesabı esası için belirlenen asgari matrahlardan aşağı olmamak üzere, varsa vermiş oldukları beyannamelerdeki tüm matrahlar dikkate alınarak artırımda bulunmaları gerekmektedir. Bu şekilde artırımda bulunanlar, diğer gelir unsurları (menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı, ücret ve diğer kazanç ve iratlar) itibariyle de vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaklardır.
Matrah artırmak için zorunlu olarak mükellefiyet kaydı açılması, mükelefiyet kaydının kalıcı olup olmadığı konusunda mükelefler nezdinde tereddütlere neden olmaktadır. Matrah artırdığı tarih itibariyle ticari kazanç veya serbest meslek kazancı yönünden faaliyeti bulunmayanların, açılan bu mükellefiyet kayıtlarını matrah artırımı sonrası terkin ettirmeleri mümkündür. Terkin işlemlerinin yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi, ileride beyanname ve bildirimlerin verilmemesi gibi vergisel yükümlüklere ilişkin cezai durumlarla karşılaşılmaması açısından önem arz etmektedir.
Diğer taraftan, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı yönünden mükellefiyet kaydı bulunmayıp, bu gelir unsurları açısından matrah artırımından yaralanmak isteyenlerden daha önce matrah artırımında bulunmuş olmakla birlikte mükellefiyet tesisi, bildirim formunda uygun seçeneğin işaretlenmesi ve asgari matrahların dikkate alınması konularında yukarıda belirtilen kurallara uymayanların bildirimlerini düzeltmeleri gerektiğini hatırlatmak istiyorum. Aksi halde bu gelir unsurları itibariyle matrah artırmadıkları kabul edileceğinden inceleme ve tarhiyatla muhatap olmaları söz konusu olacaktır.
Örnek: Mükellef Bay (A) 2020 takvim yılı için vermiş olduğu yıllık gelir vergisi beyannamesinde 500.000 TL menkul sermaye iradı beyan etmiş olsun. Bay (A) menkul sermaye iradının yanında ticari kazanç ve serbest meslek kazancı yönünden de vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmak istememektedir.
Bay (A)’nın, vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmaması için öncelikle ticari kazanç veya serbest meslek kazancı yönünden (0001 kodunda) mükellefiyet kaydı açtırması ve ardından bildirim formunda bulunan “Ticari veya Zirai Kazancı Bilanço Esasına Göre Tespit Edilen Gelir Vergisi Mükellefiyim.” veya “Serbest Meslek Erbabıyım.” seçeneğini işaretlemesi gerekmektedir.
Aksi durumda, beyannamesinde yer alan 500 bin TL menkul sermaye iradı üzerinden artırdığı 75.000 TL matrah, bilanço esasına göre ticari kazanç için öngörülen asgari matrah olan 63 bin 700 TL’nin üstünde olsa bile, mükellefiyet tesis ettirmemiş olması ve “Diğer Gelir Unsurlarının Biri veya Birkaçı Nedeniyle Beyanname Veren Gelir Vergisi Mükellefiyim” seçeneğini işaretleyerek matrah artırımında bulunması nedeniyle, yayınlanan Rehbere göre ticari kazanç ya da serbest meslek kazancı açısından matrah artırımında bulunmamış sayılması söz konusu olabilecektir.
Yalnızca ticari kazanç ve serbest meslek kazancı dışındaki menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı, ücret ve diğer kazanç ve iratlar açısından matrah artırımında bulunmak isteyenlerin ise bildirim formunda yer alan “Diğer Gelir Unsurlarının Biri veya Birkaçı Nedeniyle Beyanname Veren Gelir Vergisi Mükellefiyim. (Diğer Gelir Unsurları İle Birlikte Basit Usulde Ticari Kazanç veya GMSİ Elde Eden Mükellefler Dâhil)” satırını seçerek işletme hesabı için belirlenen asgari matrahlardan aşağı olmamak üzere matrah artırımı yapmaları gerekmektedir. Bu kapsamda matrah artırmak isteyenlerin, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı yönünden mükellefiyet kaydı açtırması zorunluluğu bulunmamaktadır. M. Ali AYAZ
