2020 yılı Mart ayında başlayan ve halen devam eden koronavirüs salgını nedeniyle tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de bir takım tedbirler alınmıştır. Bu tedbirlerin ekonomik sonuçları esnaf ve sanatkârlar üzerinde ciddi bir baskı oluşturmuş ve ticari faaliyetleri en fazla etkilen maalesef esnaf ve sanatkârlar olmuştur. Ticari faaliyetlerine bıçak sırtı dengede devam eden ve genelde sıfır stok ve mikro sermayeyle yoluna devam eden esnaflar için dükkânlarının kapalı olması gelir döngüsünün durmasına yol açmıştır.
2021 yılı Aralık ayında açıklanan hibe ve kira yardımı paketleri nisan ayı itibariyle sonlandırılmış ancak salgının etkilerinin ve dolayısıyla tedbirlerin devam etmesi nedeniyle esnaf ve sanatkârların işyerleri yine kapalı kalmaya devam etmiştir. Yaklaşık 15 aydır dönemsel ve sınırlı açılmalar dışında işyerini açamayan esnaf ve sanatkârın dayanacağı nokta kalmamış ve her geçen gün sesinin tonu biraz daha yükselmeye başlamıştır. Yükselen bu sesin karşılığı olarak ve esnafın derdine çare olması adına 17 Mayıs’ta yeni bir destek paketi açıklanmıştır.
Hibeden kimler yararlanacak
Yeni paketin özü, belirlenen meslek kollarına göre oluşturulan iki grupta yer alanlara bir defa ile sınırlı olarak 3.000 ile 5000 TL arasında hibe yapılmasından ibarettir.
Kamuoyuyla paylaşılan açıklamalarda, 1.384.000’den fazla esnaf ve sanatkara (gerçek kişi tacir dahil) iki ayrı grup halinde 4.622.000 TL’lik hibe desteği sağlanacağı belirtilmiştir.
Hukuki olarak bir malın karşılıksız olarak başkasına temliki anlamına gelen ve halk dilinde de karşılıksız yapılan ayni veya nakdi yardım olarak anlaşılan “Hibe” den yaralanma koşulları nelerdir?
İlk defa 17 Mayıs’ta yapılan kabine toplantısı sonrası kamuoyuna açıklanan hibe desteğinden yararlanılabilmesi için gerekli şartlar, koronavirüs salgınından işleri ve/veya işletmeleri zarar gören esnaf ve sanatkârlar ile gerçek kişi tacirlere verilecek hibe desteğine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla 21.05.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan (3998 sayılı) “Esnaf ve Sanatkârlar ile Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Hakkında Karar” ile açıklanmıştır.
Hibeden yararlanabilecek olanlar, koronavirüs salgınıyla mücadele kapsamında alman tedbirlerden etkilenen esnaf ve sanatkâr ve gerçek kişi tacirlerdir.
Söz konusu karara göre, 17.05.2021 tarihi itibariyle;
- Gelir vergisi mükellefiyeti olan esnaf ve sanatkârlar,
- Gelir vergisi mükellefiyeti olan gerçek kişi tacirler,
arasından Bakanlık tarafından tespit edilen sektörlerde faaliyet gösterenler hibeden yararlanacaktır.
Cumhurbaşkanı Kararı kapsamında 5000 TL hibe desteği verilecek (1. GRUP) esnaf sanatkârlar ile gerçek kişi tacirlerin ekonomik faaliyetleri 35 sırada ve 3000 TL hibe desteğinden yararlanacakların (2. GRUP) ekonomik faaliyetleri ise 304 sırada belirlenmiş ve Ticaret Bakanlığı’nın “https://ticaret.gov.tr/haberler/esnaf-ve-sanatkârlar-ile-gercek-kisi-tacirlere koronavirus salgini-nedeniyle-veri” adresinde yayımlanmıştır
Bakanlık tarafından yayımlanmış olan faaliyet kollarını aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür.
BİRİNCİ GRUP SEKTÖRLER (5000 TL hibe ödemesi yapılacaklar)
İKİNCİ GRUP SEKTÖRLER (3.000 TL hibe ödemesi yapılacaklar)
- Kahvehane, kafe, çay bahçesi gibi yerler
- Okul ve personel servisleri,
- Düğün salonları,
- Öğrenci yurtları,
- Kantinler,
- Kırtasiyeler,
- İnternet kafeler,
- Hamamlar,
- Lunaparklar
gibi işletmeler
- Bakım, Onarım, Tamirat, Kaporta işleri ile uğraşanlar,
- Seyyar satıcılar,
- Sıhhi tesisatçılar,
- Hırdavatçılar,
- Müzisyenler,
- Oto yıkamacılar,
- Kuru temizlemeciler,
- Oyuncak, Kozmetik ve hediyelik eşya satıcıları,
- Camcılar,
- Çilingirler,
- Bakırcılar, Kalaycılar,
- Ayakkabıcılar,
- Konfeksiyoncular,
- Tuhafiyeciler,
- Zücaciyeler,
- Kurs işletmecileri,
- Lokantalar, Pastaneler, Dondurmacılar,
- Terziler,
- Berberler,
- Taksici, Minibüsçü, Otobüsçü
- Pazarcılar
Hibeden yararlananlar Halk Bankasından esnaf kredisi almaya devam edebilecek mi?
Karar kapsamında desteklerden faydalanan esnaf ve sanatkârların, 28.12.2020 tarihli ve 3340 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketince Esnaf ve Sanatkârlara Kredi Kullandırılmasına Dair Kararın 5 inci maddesinin dördüncü fıkrası hükmünden istisna olduğu belirtilmiştir. 3340 sayılı söz konusu Kararın ilgili fıkrasında;
“Başvuru tarihi itibarıyla son 5 yıl içinde, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının faiz ve/veya hibe desteği niteliğindeki desteklerinden faydalanan esnaf ve sanatkârlara bu Karar kapsamında aynı işletme için aynı konuda faiz indirimli kredi kullandırılmaz.”
denilmektedir.
Ancak “Esnaf ve Sanatkârlar ile Gerçek Kişi Tacirlere Koronavirüs Salgını Nedeniyle Verilecek Hibe Desteği Hakkında Karar”ın 3 üncü maddesinde bu yasağın uygulanmayacağı belirtildiğinden diğer koşulları taşıyan esnaf ve sanatkarların, hibe desteğinden faydalansa bile Halk Bankasından düşük faizli kredi kullanma hakkı devam edecektir.
Başvurular 25 Mayıs’ta başlıyor
Hibeden yararlanma şartlarını taşıyanlar 25 Mayıs 2021 Salı gününden itibaren e-devlet üzerinden başvurusunu yapabilecektir. Başvurunun 1 ay süreceği belirtildiğinden 25 Haziran 2021 Cuma günü başvuru için son gün olacaktır.
Bununla birlikte, ödemelerin ne zaman başlayacağı ve ne zaman son bulacağı gibi hususlar henüz belirsizdir.
Son söz
Bir işletmenin geçici olarak kapılarını kapatması onun maliyetlerinin sıfırlandığı anlamına gelmemektedir. Bir işletmenin faaliyetine/üretimine bağlı maliyetlerinin yanında hiçbir üretim yapmasa bile ödemek zorunda olduğu kirası, vergileri, kredileri, sigorta primleri gibi sabit giderleri vardır. Bu sabit giderlerin ötelenmiş olması halinde sorun da geçici olarak ötelenmiş olacaktır. Her ay kartopu gibi büyüyen ve bir sonraki aya sarkan bu giderleri ödeyecek olan yine esnafın kendisi olduğu sürece aslında sorun çözülmüş değildir.
Uzun zamandır kapalı kalan ve zorunlu maliyetlerini karşılamak için kredi kullandığı için borç yükü artan, ancak geçici olarak ertelenen borç taksitlerinin ödeme zamanı geldiğinde büyük bir ihtimalle ödeme gücü olmayacak esnaf ve sanatkârlar için yeni bir çıkış yolu bulunmadığı sürece birer birer kepenkler kapanmak zorunda kalacaktır.
Bu yönde dile getirilen ve bize göre de ciddiye alınması gereken çözümlerden birisi, en yakın zamanda bütün işyerlerinin kontrollü bir şekilde tam olarak açılması ve daha önemlisi esnafın biriken bütün borçlarının faizleri silinerek kalan anaparanın 2-3 seneye uzanan yapılandırmalar ile takside bağlanmasıdır. Aksi halde Halk Bankası’ndan ve Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri’nden çekilen kredilerin temmuz ayında başlayacak olan taksit ödemelerinin büyük sıkıntılara yol açacağını söylemek için kâhin olmaya gerek yoktur. Ümit Işık
Ticaret Başmüfettişi
