Bir süredir üzerinde çalışıldığı bilinen ve beklenen ekonomik reform paketi, Cumhurbaşkanı tarafından geçtiğimiz Cuma günü yapılan tanıtım toplantısıyla kamuoyuna açıklandı.
“Ekonomi Reformları” başlığıyla sunulan pakette azımsanmayacak kadar vergi ve teşvik düzenlemesi var. Bunlardan bir kısmı tahmin edilen, beklenen konular. Bir kısmı benim için sürpriz konular. Ancak konuyla ilgilenen kamuoyu için, üzerinde çalışıldığı bilinen ve muhtemelen TBMM gündemine gelecek olan, başta kurum kazançlarından, dağıtılsın dağıtılmasın alınacak stopaj gelir/kurumlar vergisi, ikinci el taşıt alım-satımında harç ödenmesi gibi konuların pakette yer almaması esas sürpriz oldu.
Bugün beklenen ancak pakette yer almayan konulara girmeyeceğim. Özellikle kurum kazançları için düşünülen stopaj konusunun önümüzdeki süreçte gündeme gelmemesi de temennim. Gelirse de o zaman bu konuları değerlendirmek isterim. Bugün, açıklanan pakette yer alan konuların her birine ilişkin birkaç cümlelik değerlendirmeler yapmak amacım. Bir kısmını yasama sürecinde daha ayrıntılı inceler ve değerlendiririm.
1. Vergi Usul Kanunu’nun güncellenmesi
Bence açıklanan pakette yer alan vergi konularıyla ilgili eylemlerden en kapsamlısı, en önemlisi ve gerçekleştirilmesi en zor olanı bu.
Yeni bir konu da değil. Daha önce bildiğim kadarıyla Vergi Konseyi 2011 ve 2018 yıllarında tamamlanan iki ayrı çalışma yaptı ve taslak metinler oluşturdu. Gelir İdaresi de 2015 yılında bir taslak metni geniş kesimlerle olmasa da tartışmaya açtı. Ancak her üç öneri de daha fazla ilerlemedi ve çalışmalar devam etmedi.
Vergi Usul Kanunu’nun güncellenmesi konusu daha önce defalarca çeşitli programlarda, eylem planlarında ve Hükümet Programlarında yer aldı, takvime bağlandı. Bu çerçevede örneğin 2014 ve 2015 yılları Programlarında yer aldı, her iki programda da ilgili yıl içinde eylemin tamamlanması hedeflendi. Ancak bu hedef bugüne kadar kâğıt üzerinde kaldı, somut bir sonuç alınamadı. Yeni açıklanan paket hedeflerinden gerçekleşemeyecek bir eylem varsa, o da muhtemelen yine Vergi Usul Kanunu’nun güncellenmesi olur.
Açıklanan Programda Vergi Usul Kanunu’nun gönüllü uyumu teşvik edecek şekilde güncelleneceği belirtilmiş. Bu Kanun’un güncellenmesi konusunda ne öne çıkartılmalı diye sorulsa, vergiye gönüllü uyumu zannederim ilk on ilke arasında ya saymam veya sonlarda saymayı tercih ederim. Vergi Usul Kanunu’nun güncellenmesi gündeme gelecekse; ceza hükümleri üzerinden, değerleme düzenlemeleri üzerinden, ispat ve tevsik üzerinden, vergi incelemeleri üzerinden, ihtilafların yargıya taşınmadan çözülmesi üzerinden amaçlar belirlemeyi tercih ederim. Ekonomik Program bir siyaset metni olduğuna göre, siyaseten öne çıkartılmış bir konu diye bakıyorum ve teknik çalışmalar başladığında çerçevenin çizileceğini düşünüyorum.
Programda Vergi Usul Kanunu’nun hangi takvim çerçevesinde güncelleneceğine dair bir belirleme yer almıyor. Zaman isteyen bir faaliyet. Zaman baskısı olmaksızın, sağlıklı ve katılımlı bir çalışma, zamanlamadan daha önemli diye düşünüyorum.
2. Basit usulde vergilemenin kaldırılması
Açıklanan Programda, basit usulde vergilenen mükelleflerin vergiden muaf esnaf statüsüne alınarak vergiden muaf tutulacağı açıklanıyor.
Açıklamadan, basit usule tabi bütün mükelleflerin vergiden muaf tutulacağı anlamı çıkıyorsa da bazılarının gerçek usulde vergileme kapsamına alınabileceğini düşünüyorum.
Öte yandan, vergiden muaf tutulacak mükelleflerden herhangi bir vergi veya harç alınıp alınmayacağına ilişkin bir bilgi bulunmuyor.
Basit usulde vergilenenlerin, tamamı olmasa da büyük bölümünün vergiden muaf esnaf statüsüne alınması düşüncesini olumlu buluyorum. Bu mükellef grubunun vergi gelirlerine katkısı sınırlı olduğu gibi başta belge düzeni olmak üzere, vergisi sistemine olumlu katkısının da son derece sınırlı olduğunu düşünüyorum.
3. Mükellef hizmetleri
Programda;
· Bütün mükellefleri kapsayacak şekilde 7/24 hizmet verebilen “Türkiye Dijital Vergi Dairesi” uygulamasının hayata geçirilmesi ve
· “Dijital Vergi Asistanı” sisteminin oluşturulması
gibi iki mükellef hizmeti eylemi yer alıyor.
Vergi uygulamalarında teknolojiden yararlanılması çerçevesinde yapılan bütün eylemler olumlu sonuçlar veriyor. En iyi örnekler de mükellef hizmetleri alanında. Bütün elektronik uygulamalar mükellef hizmeti kapsamında sayılabilecek örnekler. Yukarıda bahsedilen iki eylem de önemli adımlar olmasa da olumlu adımlar.
4. Uluslararası vergi uygulamaları
Açıklanan Programda;
· Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarının revize edileceği belirtiliyor. Bu konuda ayrıntı verilmiyor ama bir süredir devam eden revize faaliyetlerinin devam edeceğini, bilgi değişiminin ön planda olacağını tahmin ediyorum.
· Uluslararası yatırımcıların birden fazla ülkeyi ilgilendiren vergi sorunlarının çözümünde diğer ülkelerle Karşılıklı Anlaşma Usulünün kullanılacağı belirtiliyor. Çok geç kalmış ve yasal düzenleme gerektirmeyen bir konu olduğunu düşüyorum ama sonuçta olumlu bir adım.
5. Vergi denetimi
Programda;
· Dijital Vergi Denetimi Sistemi geliştirilerek, vergi iade incelemeleri dahil, inceleme sürelerinin kısaltılacağı,
· Standartlara dayalı, öngörülebilir ve haksız rekabetin önlenmesini sağlayan denetim modellerinin uygulanacağı,
belirtiliyor.
Vergi denetiminde gidecek daha çok yol var. Özellikle ikinci hedef çok doğru ama neler yapılacağına bakmak lazım. Son yıllarda yapılan yaygın vergi inceleme alanlarına baktığımda, muhtemelen risk analiz sisteminin de yapısal bir zaafiyeti nedeniyle, kayıt dışı ekonominin odak dışında kalabildiği, büyük kurumsal işletmeleri ve bu işletmelerin yoruma dayalı vergisel işlemlerini kapsayan bir denetim yapısının ön plana çıktığını görüyorum. Programda yer alan hedefler doğrultusunda atılacak adımların bu anlamda olumlu sonuç vermesini umuyorum.
6. Yatırımların teşviki
Programda, yatırımların teşviki kapsamında aşağıdaki eylemler sayılıyor:
· Yatırımlarda öngörülebilirliği artırmak, bürokrasiyi azaltmak ve yatırım sürecinde karşılaşılan sorunlara hızlı çözümler üreterek hızlandırmak amacıyla, Özel Kesim Yatırımlarının Korunmasına yönelik yeni bir sistemin hayata geçirilmesi ve Yatırım Uyuşmazlığı Kurumunun oluşturulması.
· Mevcut teşvik sisteminin sadeleştirilmesi, seçici ve süreli bir yapıya kavuşturulması.
· Yenilikçi ve katma değerli üretime yönelen, özsermaye ağırlıklı gerçekleştirilen, küresel değer zincirinin bir parçası olmaya aday ve bölgesel kümelenme öncelikleriyle uyumlu yatırımlara münhasıran destek sağlanması.
· Büyük yatırımlarda, kısmi tamamlamayla birlikte hak kazanılan yatırıma katkı tutarına yeniden değerleme imkânı getirilmesi.
· Yeni yatırımlarda, hak kazanılan yatırımlara katkı tutarının kurumlar vergisi dışındaki diğer vergi ödemelerinden de belirli oranlarda indirilebilmesine olanak sağlanması.
· Yatırım teşviklerinde uygulanan SGK prim desteği sürelerine, genç ve kadınların istihdam edilmesi durumunda ilave süreler verilmesi.
Yapılacak eylemler genel olarak olumlu. Ancak yatırım teşvik uygulamalarıyla ilgili planların çeliştiğini düşünüyorum. Bir taraftan mevcut teşvik sisteminin sadeleştirileceği belirtilirken, hemen arkasından zaten son derece karışık bir mevzuatı daha da karışık hale getirecek düzenlemelerden bahsediliyor. En başta yatırım dönemi – işletme dönemi uygulamasını kaldırmadan mevcut sistemi sadeleştirmek mümkün değil. Kaldı ki planda, seçici ve süreli yapıdan bahsediliyor. Zaten seçici olan yapıyı daha da seçici hale getirmek, teşvik kriterlerine örneğin özsermaye unsurunu da eklemek, sadeleştirmeye hizmet etmez bence.
7. Sermaye piyasalarının güçlendirilmesi
Programda;
· Şirketlerin sermaye yapısını güçlendirici ve özkaynakla finansmanı teşvik edici düzenlemelerin yapılacağı belirtiliyor. Açıklamada ne tür enstrümanlarla teşvik sağlanacağı yer almıyor. Var olan vergi teşviklerinin daha etkin hale getirilmesinin veya yeni teşvik unsurlarının mevzuata dahil edilmesinin olası olduğunu düşünüyorum.
· Şirketlerin halka arz süreçlerinin kolaylaştırılacağı ve teşvik edilmesi yönünde düzenlemeler yapılacağı açıklanıyor. Yeni teşviklerin ne olacağını bilinmemekle birlikte vergi teşviklerinin gündeme gelebileceğini tahmin ediyorum.
8. Diğer konular
Açıklanan Programda, yukarıda sayılanlar dışında aşağıdaki vergisel eylemler sayılıyor.
· Elektronik defter ve elektronik belge uygulamalarına dahil edilecek mükellef gruplarının kademeli olarak artırılması.
· Varlık Yönetim Şirketlerine beş yıl süreyle tanınan damga, harç ve kaynak kullanımı destekleme fonu kesintisi istisnasının süresiz hale getirilmesi.
· Transfer fiyatlandırmasına ilişkin Peşin Fiyatlandırma Anlaşmalarının yaygınlaştırılması.
· Kamuya süresinde ödenmeyen borçların tek bir idare tarafından tahsil edilmesinin sağlanması.Recep Bıyık
