Son yıllarda araştırma-geliştirme faaliyetlerine önemli destekler sağlayan yasal düzenlemeler yapılmıştır. Bu amaçla 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nda,4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda, 5746 Sayılı Araştırma Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da önemli değişiklikler yapılmıştır.

Bu gün yazımızda gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine sahip oldukları sınai mülkiyet haklarından elde ettikleri gelirlere tanınan vergi istisnası üzerinde duracağız. Gelecek yazılarımızda yaratıcılığı, yeniliği ve beşeri sermayenin gelişimini destekleyen diğer teşvikler üzerinde duracağız.

İstisna tanınan gelirlerin kapsamı

Türkiye’de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşlarla elde edilen sınai haklardan sağlanan gelirler aşağıdaki gibidir.

✓Kiralanması neticesinde elde edilen kazanç ve iratlar

✓Devri veya satışı neticesinde elde edilen kazançlar

✓Türkiye'de seri üretime tabi tutularak pazarlanmaları hâlinde elde edilen kazançlar

✓Türkiye'de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmı.

Bu gelirlerin %50’si kurumlar vergisinden müstesnadır.

Bu istisna, buluşa yönelik hakların ihlal edilmesi neticesinde elde edilen gelirler ile buluş nedeniyle alınan sigorta veya diğer tazminatlar için de uygulanır.

İSTİSNADAN YARARLANMA ŞARTLARI

►Araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetlerinin Türkiye’de yapılması

Patentli veya faydalı model belgeli buluşlardan elde edilen kazanç ve iradların istisnaya konu edilebilmesi için söz konusu buluşlara ilişkin araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin Türkiye’de gerçekleştirilmiş olması esastır. Araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin bir kısmının yurt dışında yapılması veya yurt dışındaki kişiler ile kurum veya kuruluşlardan mesleki veya teknik destek, danışmanlık hizmeti ve diğer hizmetler alınması veya bunlara analiz yaptırılması gibi hallerde, araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin sadece Türkiye’de gerçekleştirilen kısmına isabet eden tutarla sınırlı olmak üzere istisnadan yararlanılabilir.

►Patent veya faydalı model belgesi alınması

İstisna uygulamasına konu buluşun, 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname veya 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında patent veya faydalı model belgesi verilerek koruma altına alınan buluşlar arasında yer alması ve buluşa ilişkin incelemeli sistem ile patent veya araştırma raporu sonucunda faydalı model belgesi alınmış olması gerekir.

►Patent veya faydalı model üzerinde tekel niteliğinde özel bir ruhsata sahip olunması

İstisna uygulamasından yararlanabilecek kişilerin, 551 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 2’nci maddesinde veya 6769 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinde belirtilen nitelikleri taşıması ve bu kişilerin patentli veya faydalı model belgeli buluşu geliştirme yetkisini haiz bulunması şartıyla, patent veya faydalı model belgesinin sahibi ya da patent veya faydalı model belgesi üzerinde tekel niteliğinde özel bir ruhsata sahip olması, gerekmektedir.

►Koruma süresinin aşılmaması gereği

İstisna uygulamasına patent veya faydalı model belgesinin verildiği tarihten itibaren başlanır ve ilgili patent veya faydalı model belgesi için sağlanan koruma süresi aşılmamak kaydıyla bu istisnadan yararlanılabilir. Koruma süresinin dolduğu tarihten sonra istisna uygulanamaz.

►İstisnadan yararlanacak vergi mükellefleri

Bu istisna uygulamasından kurumlar vergisi mükellefleri ile gelir vergisi mükellefleri yararlanabileceklerdir. Yani Kanun’un 5/B maddesi gelir vergisi mükellefleri hakkında da uygulanır.

İstisna şartlarının sağlanması halinde, gerçek veya tüzel kişilerin tam veya dar mükellefiyete tabi olmasının istisna uygulamasında bir önemi yoktur.

►İstisna uygulaması ve başlama zamanı

İstisna uygulamasına patent veya faydalı model belgesinin verildiği tarihten itibaren başlanır ve ilgili patent veya faydalı model belgesi için sağlanan koruma süresi aşılmamak kaydıyla bu istisnadan yararlanılabilir. Buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların, patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmı, ayrıştırılmak suretiyle transfer fiyatlandırması esaslarına göre tespit edilir.

► İstisna kazançlarda vergi kesintisi durumu

İstisna uygulaması, patent veya faydalı model belgesi alınan buluşlar dolayısıyla elde edilen kazanç ve iradlar üzerinden vergi kesintisi yapılmasına engel teşkil etmeyecektir. İstisna uygulamasının kesinti suretiyle alınan vergilere şümulü yoktur.

Ancak, bu madde kapsamında istisnadan yararlanılan serbest meslek kazançları ile gayrimenkul sermaye iratları üzerinden yapılacak vergi kesintisi %50 oranında indirimli uygulanır. Kazanç ve iradı kesinti yoluyla vergilenen ve beyanname vermesi gerekmeyen mükellefler için indirimli vergi kesintisi en fazla 5 yıl süre ile uygulanır.

►İstisna uygulamalarında tercih

Kanun’un 5/B maddesi kapsamında istisna uygulamasından yararlanan mükellefler, 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında yer alan istisna uygulamasından ayrıca yararlanamaz. Bu istisnalardan sadece birini uygulayabileceklerdir.

Mükellefler, hem 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun geçici ikinci maddesinde hem de bu maddede yer alan şartları sağlasalar dahi buluşlardan elde edilen kazançlarına bu istisnalardan sadece birini uygulayabileceklerdir.

Öte yandan mükelleflerin, araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerine ilişkin harcamalarının bu Kanun’un (5520) 10’uncu maddesinin birinci fıkrasının (a)bendi kapsamında veya 5746 Sayılı Kanun’un 3’üncü maddesi kapsamında Ar-Ge indirimine konu edilmiş olması, bu faaliyetler sonucu ortaya çıkan buluşlardan sağlanan kazançlara istisna uygulanmasına engel değildir.

►Sınai mülkiyet hakkının devredilmesi, satılması veya kiralanması işlemlerinin tescili gereği

Patent veya faydalı model belgesinin devredilmesi, satılması veya inhisari lisans verilmesi dahil kiralanması durumlarında bu istisnadan yararlanılabilmesi için devir, satış veya kiralama işlemlerinin TPE tarafından tutulan Sicile tescil edilmesi gerekmektedir. Patent veya faydalı model belgesini devralanlar, satın alanlar veya inhisari lisans sahipleri, şartların sağlanması kaydıyla, bu işlemlerin Sicile tescil edildiği tarihten itibaren istisnadan yararlanabileceklerdir.

►2015’ten önce tescil edilmiş patentli veya faydalı model belgeli buluşların durumu

1/1/2015 tarihinden önce alınan ve koruma süresi henüz dolmamış olan patent veya faydalı model belgelerine ilişkin buluşlardan 1/1/2015 tarihinden itibaren kalan koruma süresince elde edilen kazanç ve iradlar için istisnadan yararlanılabilecektir. Ancak bu tarihten önce dolmuş olan patentli veya faydalı model belgeli buluşlardan elde edilen kazanç ve iratlar için istisna uygulanamayacaktır.

Yetki

Maddenin birinci ve beşinci fıkralarında yer alan %50 oranını ayrı ayrı ya da birlikte sıfıra kadar indirmeye, %100’e kadar artırmaya, bu oranları sektörler ile birinci fıkrada yer alan gelir, kazanç ve iratlar itibarıyla ya da patent veya faydalı model belgesine göre farklılaştırmaya, tekrar kanuni seviyesine indirmeye, beşinci fıkrada yer alan süreyi bir yıla kadar indirmeye, tekrar kanuni seviyesine kadar çıkarmaya Cumhurbaşkanı; üçüncü fıkrada yer alan transfer fiyatlandırması suretiyle ayrıştırma yöntemi yerine satış, hasılat, gider, harcama, maliyet veya benzeri unsurları dikkate alarak kazancın ayrıştırılmasında basitleştirilmiş yöntemler tespit etmeye ve bu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir. Akif Akarca/Dr. Mehmet Şafak

https://www.dunya.com/kose-yazisi/sinai-mulkiyet-haklarinda-kurumlar-vergisi-istisnasi/610530