1. Giriş
7252 sayılı Dijital Mecralar Komisyonu Kurulması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanunla birlikte mevcut istihdam teşviklerine ilave yeni bir teşvik getirilmiştir. Bu teşvik, çalışma hayatında normale dönüşü ve ekonomik toparlanmayı hızlandırmak, istihdamı eski düzeyine getirmek ve işverenlere destek olmak amacıyla getirildi. Ancak, Covid-19 vakalarının artması nedeniyle çalışma hayatında uygulanan mevcut tedbirlerin sonlandırılması yerine devam etmesi zorunlu bir hal aldı. Bu nedenle, Kısa çalışma/Kısa çalışma ödeneği ile Ücretsiz izin/Fesih Yasağı ve Nakdi ücret desteği uygulamaları üçüncü defa uzatıldı. Uzatma kararıyla birlikte Ücretsiz izin/Fesih Yasağı ve Nakdi ücret desteği 17/11/2020 tarihine uzatılmış oldu. Kısa çalışma süresi ise ilk başlangıç tarihi dikkate alındığında 31/10/2020 tarihine uzatılmakla birlikte, işverenlerin kısa çalışma başvuru tarihlerine göre farklılık gösterebilmektedir.
Sosyal Güvenlik Kurumu Normalleşme Teşvikinin uygulanmasına ilişkin 27/08/2020 tarihli 2020/35 sayılı Genelge yayımlamıştır. Normalleşme teşviki Sosyal Güvenlik Kurumu sisteminde '7252 4447 Sayılı Kanun Geçici 26. Madde Desteği' olarak yer almaktadır. Bu destek makalemizde normalleşme teşviki/teşvik olarak ifade edilecektir. Ayrıca, çalışmamızda kısa çalışma ödeneği "KÇÖ" olarak Nakdi ücret desteği "NÜD" olarak yerini alacaktır.
Hem normalleşme teşvikinin yürürlüğe girmesi hem de KÇÖ ve NÜD uygulamalarına ilişkin sürelerin uzatılması kısa çalışması/ücretsiz izni sona eren sigortalının tekrar kısa çalışmaya/ücretsiz izne ayrılıp ayrılamayacağı, kısa çalışmaya ayrıldıktan sonra yeniden teşvik kapsamına girip girmeyeceği ve aynı anda hem normalleşme teşviki kapsamında işlem görüp hem de KÇÖ/NÜD'den yararlanıp yararlanamayacağı gibi bazı soruları beraberinde getirmiştir.
Derginin geçen ayki sayısında yer alan yazımızda Normalleşme teşvikine ilişkin genel hususlara değinmiştik. Bu yazımızda ise normalleşme teşviki daha detaylı olarak incelenecek olup, uygulamaya yönelik örnekler üzerinde durulacaktır.
2. Normalleşme Teşviki Kapsamında Olan Sigortalının Yeniden Kısa Çalışma Ödeneği veya Nakdi Ücret Desteğinden Faydalanmaya Başlaması
01 Temmuz 2020 tarihi öncesinde kısa çalışmaya başvurmuş olan işverenler, normal çalışmaya geçtikten sonra ihtiyaç duyulması durumunda çalışanlarını yeniden kısa çalışmaya geçirebiliyor. Bunun için sigortalının kısa çalışmaya başvurulan ilk listede yer alması yeterlidir. Bu durumda, 01/07/2020 tarihi öncesinde kısa çalışma listesinde yer alan sigortalılar uzatılan dönemlerde de kısa çalışmadan yararlandırılabilir.
Bu çerçevede, Normalleşme teşviki kapsamında işlem gören bir sigortalının, tekrardan Kısa çalışma/nakdi ücret desteği uygulamasından yararlanmaya başlaması durumunda teşvik durdurulur. Bu durumda sigortalı KÇÖ/NÜD almaya başlar. Sigortalının KÇÖ/NÜD uygulaması sona erdiğinde sigortalı kalan süre kadar normalleşme teşvikinden yararlandırılabilir. Normalleşme teşviki KÇÖ/NÜD uygulamalarının sonlandırıldığı ayı takip eden aydan itibaren başlatılmaktadır ve 3 ay olarak uygulanmaktadır.
Diğer taraftan, Normalleşme teşvikinden yararlandırılmada KÇÖ/NÜD uygulamalarının sonlandırılması veya yeniden uygulanmaya başlanması durumları sigortalı bazında dikkate alınmaktadır.
Örnek 1: Kısa çalışma başlama tarihi 20/4/2020, bitiş tarihi 20/7/2020 ve aylık ortalama gün sayısı 22 olan bir sigortalı için 2020/Ağustos, Eylül ve Ekim ayları/dönemleri için 3 ay süreyle teşvikten yararlanılması mümkündür. Bu sigortalı için 2020/Ağustos ve Eylül ayları/dönemleri için teşvikten yararlanıldıktan sonra 1/10/2020 tarihinden itibaren sigortalı yeniden kısa çalışma kapsamına alınmış ise 2020/Ekim ayı/dönemi için hak kazanılan teşvik kısa çalışma başladığı için askıya alınacaktır. Sigortalının kısa çalışma uygulaması 30/10/2020 tarihinde sona ermiş ve işveren tarafından da 2020/Kasım ayı/dönemi için tekrar ilgili adına teşvikten yararlanılması talep edilmiş ise sigortalı için 2020/Ekim ayında uygulanamayan normalleşme teşviki 2020/Kasım ayında 22 gün olarak uygulanabilecektir.
Sigortalılar için aynı ayda hem 7252 hem de Kısa çalışma ödeneği/Nakdi ücret desteği uygulanması durumunda KÇÖ veya NÜD ödemeleri yersiz olarak değerlendirilir ve faizi ile birlikte geri alınır.
Örnek 2: Kısa çalışma başlama tarihi 20/4/2020, bitiş tarihi 20/7/2020 ve aylık ortalama gün sayısı 22 olan bir sigortalı için 2020/Ağustos, Eylül ve Ekim ay/dönemleri için 3 ay süreyle normalleşme teşvikinden yararlanılması mümkündür. Sigortalı 2020/Ağustos ayında ortalama gün sayısı kadar teşvikten yararlandırılmıştır. Bu sigortalı 24/09/2020 tarihinde yeniden KÇÖ/NÜD'den yararlandırılmak istenilmektedir. Sigortalı için aynı ayda hem KÇÖ/NÜD kapsamında hem de normalleşme teşviki kapsamında işlem yapılmaması gerektiğinden dolayı, sigortalı 2020/Eylül ayında ya KÇÖ/NÜD kapsamında işlem görmeli ya da KÇÖ/NÜD uygulanmaksızın sadece 07252 normalleşme teşviki kapsamında işlem görmelidir. Bu durumda sigortalının 2020/Eylül dönemi için 7252 sayılı teşvik kapsamında işlem görmesi ve KÇÖ/NÜD kapsamına 01/10/2020 tarihinde geçirilmesi daha uygun olacaktır.
3. Sigortalının İşverene Ait Farklı İşyerinde İşe Başlaması veya Farklı Bir İşverene Ait İşyerinde İşe Başlaması
Çalışma hayatının olağan akışı içerisinde sigortalının mevcut işyerinden ayrılması ve yeni bir işyerinde işe başlamasıyla sıklıkla karşılaşılmaktadır. Normalleşme teşvikinin uygulanabilmesi için önemli olan husus, sigortalının KÇÖ/NÜD aldığı dönemde hangi işyerinde çalışıyor ise normalleşme teşvikinden yararlandırılacağı dönemde aynı işyerinde çalışıyor olmasıdır. Sigortalının aynı işverene ait farklı bir işyerinde çalışmaya başlaması veya işten ayrılarak başka bir işverene ait işyerinde yeniden işe başlaması durumunda sigortalı için normalleşme teşviki uygulanamayacaktır.
Örnek 3: Kısa çalışma başlama tarihi 20/4/2020, bitiş tarihi 20/7/2020 ve aylık ortalama gün sayısı 22 olan bir sigortalı için 2020/Ağustos, Eylül ve Ekim ayı/dönemleri için 3 ay süreyle destekten yararlanılması mümkündür. Bu sigortalı için 2020/Ağustos ve Eylül ayları/dönemleri için normalleşme teşviki uygulanmıştır. Sigortalı 25/09/2020 tarihinde Destekten yararlandığı Teşvik A.Ş işyerinden ayrılarak, 26/09/2020 tarihinde Teşviksiz A.Ş. firmasında işe başlamıştır. Bu durumda sigortalı 2020/Eylül ayında 22 günlük teşvikten yararlandırılacak olup, 2020/Ekim ayında normalleşme teşvikinden yararlanamayacaktır.
Aynı sigortalının 15/09/2020 tarihinde Teşvik A.Ş'den ayrılarak 16/09/2020 tarihinde Teşviksiz AŞ.'de işe başlaması durumunda ise sigortalı Teşvik A.Ş. işyerinde 15 gün destekten yararlanacaktır. Normalde Eylül ayında 22 gün destekten yararlanması gerekirken işyerinden ayrıldığından dolayı çalışma gün sayısı kadar destekten yararlandırılacaktır. Sigortalı Teşviksiz A.Ş. işyerinde ise destekten yararlanamayacaktır.
4. Sigortalının İşten Ayrıldıktan Sonra Yeniden Aynı İşyerinde İşe Başlaması
Normalleşme teşviki kapsamındaki sigortalının KÇÖ/NÜD'den faydalandığı işyerinden destek süresi(3 aylık süre) sona ermeden ayrılıp aynı işyerinde yeniden işe başlaması halinde kalan süre kadar teşvikten yararlandırılabilecektir.
Örnek 4: Normalleşme Teşviki kapsamına giren sigortalı Kısmetli''nin KÇÖ'nden yararlandığı Teşvik A.Ş. işyerindeki kısa çalışması 11/08/2020 tarihinde sona ererek haftalık normal çalışma süresine döndüğü bilinmektedir. Sigortalı Kısmetli'den dolayı 2020/Eylül ayında kısa çalışma ödeneği aylık ortama gün sayısı kadar teşvikten yararlanıldığı, ancak sigortalının 1/10/2020 tarihinde Teşvik A.Ş. işyerinden ayrılarak 2/11/2020 tarihinde Teşvik A.Ş. işyerinde yeniden işe başladığı varsayıldığında, işveren bu sigortalıdan dolayı kalan iki aylık sürede (2020/Kasım ve Aralık) kısa çalışma ödeneği alınan aylık ortalama gün sayısı kadar bu teşvikten yararlanabilecektir.
5. Ücretini Ayın 15'i ile Müteakip Ayın 14'ü Arasındaki Çalışmaları Karşılığında Alan Sigortalının Durumu
Ayın 15'i ila takip eden ayın 14'ü arasında çalışmaları karşılığında ücret alan sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenleri açısından 2020/Aralık (15/12-14/1) döneminde nomalleşme teşvikinden kısa çalışma ödeneği/nakdi ücret desteği alınan aylık ortalama gün sayısını geçmemek üzere en fazla 17 gün yararlanılacaktır.
Ayın 15'i ile müteakip ayın 14'ü arasındaki çalışmaları karşılığı ücret alan sigortalılar için en geç belgenin ilişkin olduğu ayı takip eden ayın 23'ünde, saat 23.59'a kadar e-Sigorta kanalıyla Kuruma göndermek zorundadırlar. Ayın 15'i ile müteakip ayın 14'ü arasındaki çalışmaları karşılığı ücret alan sigortalıların bildiriminde esas alınacak ay, 15 inci günün içinde bulunduğu aydır.
Örnek 5: Ayın 15'i ile müteakip ayın 14'ü arasındaki çalışmaları karşılığı ücret alan sigortalının Kısa çalışma başlama tarihi 15/04/2020, bitiş tarihi 14/09/2020 ve aylık ortalama gün sayısı 20 olan bir sigortalı için 2020/Ekim(15/10-14/11)-2020/Kasım(15/11-14/12)-2020/Aralık(15/12-14/1) ayı/dönemlerinde 3 ay süreyle teşvikten yararlanılması mümkündür. Bu sigortalı için 2020/ Ekim ve Kasım ayları/dönemleri için 20 günlük teşvik uygulanacakken, teşvik süresi 31/12/2020 tarihinde bittiğinden 2020/Aralık dönemi için sadece 17 günlük teşvik hesaplanacaktır. Aynı şartlarda sigortalının ortalamasının 15 gün olarak hesaplandığı kabul edilirse, 2020/Aralık dönemi(15/12-14/1) için sadece 15 gün teşvik uygulanacaktır.
6. Kısa Çalışma Ödeneği/Nakdi Ücret Desteğinin Her İkisinden de Yararlanan Sigortalılar
Kısa çalışma ödeneğinden yararlananların nakdi ücret desteğinden de yararlandığı hallerde Aylık Ortalama Gün Sayısı, kısa çalışma süresi ve nakdi ücret desteği süresi gün sayısı toplamı ile ödenek ödeme gün sayısı toplamları dikkate alınmak suretiyle belirlenir.
Örnek 6: 1/4/2020-30/5/2020 tarih aralığında Nisan ayında 20 gün Mayıs ayında da 20 gün kısa çalışma ödeneği, 1 Haziran ile 30 Haziran aralığında ise 21 gün süreyle nakdi ücret desteği ödemesi yapılan sigortalı için kısa çalışma süresi (53) ile nakdi ücret desteği süresi (30) gün sayısı toplamı 83 (53+30), KÇÖ/NÜD ödeme gün sayısı toplamı ise 61 (40+21) olarak hesaplanır. Aylık Ortalama Gün Sayısı 22 (61*30/83) olarak hesaplanacaktır. Söz konusu sigortalı için bitiş tarihi olarak da 30 Haziran 2020 tarihi esas alınır . Bu durumda sigortalı için üç aylık teşvik süresi 2020/Temmuz-Ağustos-Eylül olarak dikkate alınacakken, normalleşme teşviki 01/08/2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başladığından dolayı sigortalı için sadece 2020/Ağustos ve Eylül aylarında teşvikten yararlanılacaktır.
7. Kısa Çalışma veya Nakdi Ücret Desteği Süresi Gün Sayısı Toplamı 30 Günden Daha Az Olan Sigortalılar
Sigortalı KÇÖ/NÜD uygulamasından çok kısa bir zaman diliminde faydalanmış olabilir. Bu durumda ödeme yapılan gün sayısı toplamı Aylık Ortalama Gün Sayısı olarak dikkate alınacaktır.
Örnek 7: 10 Haziran ile 30 Haziran arasında 21 gün nakdi ücret desteği/kısa çalışma ödeneği ödenmiş sigortalı için Aylık Ortalama Gün Sayısı 21 gün olarak, bitiş tarihi ise 30 Haziran 2020 tarihi olarak esas alınır. Bu durumda sigortalı için 2020/Ağustos-Eylül dönemlerinde 21'er gün destek uygulanacaktır.
Örnek 8: 01 Haziran 2020 ile 14 Temmuz 2020 arasında 29 gün nakdi ücret desteği/kısa çalışma ödeneği ödenmiş sigortalı için Aylık Ortalama Gün Sayısı 29 gün olarak, bitiş tarihi ise 30 Temmuz 2020 tarihi olarak esas alınır. Bu durumda sigortalı için 2020/Ağustos-Eylül-Ekim dönemlerinde 29'ar gün teşvik uygulanacaktır.
8. Aynı Ayda Birden Fazla İşveren Tarafından Çalıştırılan Sigortalılar
Aynı ayda birden fazla işyerinde çalışıyorken kısa çalışma ödeneği/nakdi ücret desteği uygulamasından yararlanılan sigortalılar için hesaplanan Aylık Ortalama Gün Sayısı kadar her iki işveren de teşvik hükümlerinden yararlanabilir.
Örnek 9: Aynı anda iki farklı işverene ait şantiyede çalışan bir mühendis Covid-19 nedeniyle her iki işyerinde de 01/05/2020 ile 30/07/2020 tarihleri arasında ücretsiz izinli olarak gösterilmiştir. 30/07/2020 tarihinde kısa çalışması sonlanmış ve 01.08.2020 tarihinde normal çalışma saatlerine dönmüş olan Sigortalı için aylık ortalama gün sayısı 20 gün olarak kabul edilmiştir. Bu durumda sigortalı için her iki işyerinde de 2020/Ağustos-Eylül-Ekim dönemlerinde 20'şer gün normalleşme teşviki uygulanabilecektir.
9. Sigortalının 7252 Normalleşme Teşviki Kapsamındaki Ortalama Gün Sayısının Değişmesi
Normalleşme teşviki kapsamında kullanılan Aylık Ortalama Gün Sayısında, kısa çalışma bitiş tarihinde yapılan güncellemelerden kaynaklanan değişiklikler hariç olmak üzere herhangi bir nedenle değişiklik olması halinde söz konusu değişiklikler dikkate alınmayacaktır.
Örnek 10: Kısa çalışma başlama tarihi 01/05/2020, bitiş tarihi 30/07/2020 ve aylık ortalama gün sayısı 15 olan bir sigortalı için 2020/Ağustos, Eylül ve Ekim ay/dönemleri için 3 ay süreyle normalleşme teşvikinden yararlanılması mümkündür. Bu sigortalı için 2020/Ağustos ve Eylül ayları/dönemlerinde normalleşme teşviki uygulanmıştır. Bu arada iş müfettişlerinin kısa çalışma uygunluk denetimi sona ermiş ve sigortalının 2020/Mayıs ayında çalışma saatlerini azaltmaksızın çalıştığı ve KÇÖ'nden yersiz yararlandığı fiili olarak tespit edilmiştir. Bu durumda, sigortalının aylık ortalama gün sayısında bir değişiklik olmaksızın 15 gün olarak dikkate alınması ve 2020/Ekim ayında da normalleşme teşvikinden yararlandırılması gerekmektedir.
10. İşyerinin, Farklı Bir Sosyal Güvenlik Merkezi Görev Alanına Giren Başka Bir Adrese Nakledilmesi
İşyerinin, farklı bir sosyal güvenlik merkezi görev alanına giren başka bir adrese nakledilmesi halinde, Normalleşme Teşviki kapsamında olan sigortalılar, üç aylık süre aşılmamak kaydıyla kalan süreler için de teşvikten yararlanabilirler.
11. Normalleşme Teşvikinin Bildirilmesi
Normalleşme Teşvikinden yararlanılacak gün sayısı ve kazanç bildirimleri ilgili ayda 07252 kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde/muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle bildirilecektir. Ayın kalan çalışma günleri ve kazanç bildirimleri kanun numarası seçilmeksizin düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle bildirilecektir.
Örnek 11: Normalleşme Teşvikinden 3 ay boyunca her ay 19 gün yararlanacak olan sigortalı için, 2020/Ağustos ayı dikkate alındığında 07252 sayılı kanun numarası seçilerek verilecek APHB/MPHB'nde 19 prim günü bildirilecek ve 12 olan eksik gün sayısı 25- Diğer Belge/Kanun Türlerinden Gün Tamamlama kodu seçilerek işlem yapılacaktır. Sonrasında, aynı dönem için 00000 sayılı kanun numarası seçilerek verilecek APHB/MPHB'nde 11 prim günü(teşvik kapsamında olmayan günler) bildirilecek ve 20 olan eksik gün sayısı 25- Diğer Belge/Kanun Türlerinden Gün Tamamlama kodu seçilerek işlem yapılacaktır. Normalleşme teşviki uygulanan gün sayısı ile normalleşme teşvikinin uygulanmadığı gün sayılarının toplamı 30 olacak şekilde bildirim işlemleri tamamlanacaktır.
12. Aylık Prim ve Hizmet Belgesi/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Süresinde Verilip Verilmediği veya Primlerin Süresinde Ödenip Ödenmemesi
Geçmiş dönemlerde teşviklerden faydalanabilmek için bildirgenin/beyannamenin süresinde verilip verilmediği, tahakkuk eden prim borçlarının süresinde ödenip ödenmemesi çok önemliydi. Ancak, normalleşme teşvikinden yararlanılacak ayda 07252 kanun numarası seçilerek yapılan işlemlere ilişkin bildirgenin/beyannamenin yasal süresinde Kuruma verilip verilmediği ve tahakkuk edecek primlerin süresinde ödenip ödenmediğine bakılmaksızın işverenlerin teşvikten yararlandırılması öngörülmüştür.
13. Sonuç
Covid-19 salgınının hala devam etmesi nedeniyle çalışma hayatının paydaşları arasında yer alan sigortalılar ve işverenler zor günlerden geçmektedir. Normalleşme teşvikinin işverenlerin maliyetlerini azaltmak suretiyle istihdam artışına katkı sağlaması beklenmektedir.
Öte yandan, her ne kadar normalleşme teşviki 01/08/2020 tarihinden itibaren hayata geçirilmiş olsa da Kısa çalışma ödeneği ve Nakdi Ücret Desteğine ilişkin sürelerin uzatılması nedeniyle normalleşme sürecinin uzayacağı öngörülmektedir. Bu kapsamda, Covid-19 bulaş riskinin artmaya başlaması nedeniyle 31/12/2020 tarihine kadar uygulanması öngörülen normalleşme teşviki süresinin de uzatılması beklenmektedir.
Son olarak, işverenler sigortalıların hangi teşvikler kapsamına girdiğini iyi analiz etmeli ve en avantajlı teşvik kapsamında işlemleri gerçekleştirmeleri önemlidir. Eğer sigortalılar 07252 sayılı normalleşme teşviki kapsamında iseler sigortalıların teşvikten yararlanılan ayda KÇÖ ve NÜD'den yararlandırılmaması bir diğer önemli husustur.
Gökhan İNCE SGK Müfettişi, Bilirkişi
