Kamuya olan ödenmeyen borçlar 500 milyar TL civarında. Bunun 289 milyar TL'si vergi borçları ve cezaları, 165 milyar TL'si SGK prim borcu ve cezaları, kalan kısmı ise gümrük vergisi, emlak vergisi ve diğer borçlara ilişkin.
SGK borçlarının 20 milyar TL'si pandemi dönemine ait. Ancak, vergi ve diğer borçların ne kadarının pandemi dönemine ait olduğu ile ilgili bir veri yok.
Borç yapılandırması Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan geçti
Kamuya olan borçların yeniden yapılandırması ile ilgili düzenleme geçtiğimiz Cuma günü gece TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edildi. Yetkililerin ifadesine göre, yapılandırma kapsamına 4 – 4.5 milyon civarında borçlu giriyor.
Yapılandırmada kritik tarih, 31 Ağustos 2020. Yapılandırma kapsamına, 31 Ağustos 2020 öncesindeki kesinleşmiş borçlar giriyor. Yani, 31 Ağustos 2020 tarihi itibariyle kesinleşmiş borç olan ve üzerinde herhangi bir ihtilaf bulunmayan alacaklar yapılandırılacak. İhtilaflı alacaklar, inceleme aşamasında olanlar gibi henüz kesinleşmemiş kısım yapılandırmanın dışında kalıyor. Düzenlemenin bazı maddelerinde yer alan “dava açılmaması” ifadesi ile, alacağın varlığıyla ilgili davalar değil, alacakla ilgili hacizler vs. için açılmış davalar kastediliyor, onlardan vazgeçilmesi isteniliyor.
Yapılandırmaya ne zamana kadar başvuru yapılabilecek?
Borçlarını yapılandırmak isteyenlerin, Torba Yasanın yayınlandığı tarihten itibaren 31 Aralık 2020 (bu tarih dahil) tarihine kadar ilgili kurumlara başvurmaları gerekiyor.
İlk taksit ödemesi ne zaman?
Yapılandırmada ilk taksit ödemesi;
- Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı (gümrük İdaresi), il özel idareleri, belediyeler ve YİKOB’lara ödenecek tutarlar için 2021 yılı Ocak ayında,
- Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak ödemeler için 2021 yılı Şubat ayında
başlayacak. İlk taksit ödemelerinin, belirtilen ayların sonuna kadar yapılması gerekiyor.
Yapılandırma kaç taksit yapılacak? Faiz alınacak mı?
Bu yapılandırma düzenlemesi de, son 3 yapılandırma yasasına benzer şekilde hazırlandı. Alacaklara orijinal vadelerinde ödenmesi gerektiği tarihten yapılandırma düzenlemesinin yayımı tarihine kadar gecikme zammı ya da faizi oranları yerine, yüzde 0.35 olarak belirlenen Yİ-ÜFE katsayıyla faiz hesaplanacak ve borçluya 6, 9, 12 ve 18 taksit şeklinde ve ikişer ayda bir ödemeli ödeme seçenekleri sunulacak. Yani, işlemiş olan gecikme zamları ve faizleri silinecek, onların yerine Yİ-ÜFE katsayısıyla faiz hesaplanacak ve bu tutar yapılandırmada dikkate alınacak.
Taksitle ödemeyi seçen borçlular ise kanunda belirlenen bir katsayıyla taksit dönemine ilişkin bir ek yükümlülükle karşılaşacaklar. Bu da daha önceki yapılandırmalarda olduğu gibi yüzde 4,5 faiz olacak. Örneğin 6 taksit seçildi. Yeniden hesaplanan borç tutarı 0,045 oranında yani yıllık yüzde 4,5 oranında bir katsayıyla çarpıp artırılacak, bu rakam taksitlere bölünecek.
Peşin ödeme yapanlara büyük indirim yapılacak!
Peşin ödemeyi tercih eden borçlulara hesaplanan Yİ-ÜFE tutarından da yüzde 90 indirim yapılacak. İlk 2 taksit ödeme süresi içinde borcunu tamamen ödeyen borçlulara Yİ-ÜFE’de yüzde 50 oranında indirim yapılacak. Örneğin; 100 liralık bir vergi borcu olduğunu ve buna 80 lira gecikme zammı işlediğini varsayalım. Yapılandırma düzenlemesi ile, 80 lira gecikme zammı yerine 40 lira Yİ-ÜFE hesaplandığını düşünelim. Yapılandırma kapsamında ödenecek tutar, 140 lira oldu. 140 lira peşin ödenmek istenirse, Yİ-ÜFE faizi 40 lira yerine 4 lira olarak ödenecek. Yani, peşin ödeme olursa, Yİ-ÜFE tutarının 4 lirası ödenecek, 36 lirası silinecek. Peşin ödemede, 140 lira yerine toplam 104 lira ödenmiş olacak. Başlangıçta peşin ödenmeyip taksit seçeneği seçilir ve ilk 2 taksit süresi içinde borcun tamamı ödenmek istenirse, bu defa 100 lira anapara + 40 liranın yarısı yani 20 lirası ödenecek, kalan 20 lirası silinecek.
Kaç taksiti ödemeyenin yapılandırması bozulacak? Taksit atlatma var mı?
Öncelikle borçluların taksitle ödeme hakkını kullanırlarken, bu Kanundan yararlanmaları için ilk 2 taksiti süresinde ödemeleri gerekiyor. İlk 2 taksiti ödedikten sonra bir takvim yılında 2 defa taksiti süresinde ödememe hâlinde Kanunu ihlal etmemiş olacaklar. Ancak, bu ödenmeyen 2 taksit, son seçtikleri tercihe göre, seçtikleri son taksiti izleyen ayda gecikme zammıyla birlikte ödenirse kanundan yararlanmaya devam edecekler.
Daha önce yapılandırması bozulan borçlar ne olacak?
Bu konuyu ikiye ayırarak cevaplamakta fayda var:
- 2018 yılında çıkan 7143 sayılı Kanuna göre yapılandırılan borçların 13. taksit ödemesi yapılmış durumda. Bu yapılandırmada halen borcunu ödemeye devam edenler isterlerse, yeni kanundan yararlanabilecekler. Bu durumda yaptıkları ödemeler eski kanun çerçevesinde yararlandırılacak, kalan borç yeniden hesaplanarak yeni yapılandırma düzenlemesine getirilecek. Mükellefler, bu şekilde yeniden bir ödeme süresi kazanmış olacaklar.
- Diğer yapılandırma düzenlemelerinin süresi doldu. Daha önceki yapılandırmalarda hiç ödeme yapmayarak ya da kısmi ödeme yaparak yararlanma hakkını kaybetmiş borçlular, ödemedikleri tutarlar için bu yeni düzenleme kapsamında borçlarını yapılandırabilecekler.
Komisyondaki yapılandırma görüşmelerinde “Devreden KDV” sürprizi!
Yapılandırmaya ilişkin Torba Yasanın Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülmesi sırasında muhalefet tarafından çok önemli bir teklifte bulunuldu. Teklifin konusu, devreden KDV’nin vergi ve SGK borçlarına mahsup edilmesi, ödemenin bu şekilde yapılmasıyla ilgili. Ancak, söz konusu teklif, Komisyonda yapılan oylama sonucunda, reddedildi. Bence hem mükellefler hem de Devlet açısından büyük bir fırsat kaçırıldı. Teklif kabul edilseydi, her ikisi de devreden KDV kamburundan kurtulmuş olacaktı.
Borç yapılandırmalarında, yapılandırma ve tahsilat tutarları nasıl gerçekleşti?
Komisyonda, daha önceki yapılandırmalarla ilgili bilgiler de verildi. Bu bilgiler çerçevesinde ortaya şöyle bir tablo çıkıyor:
7143 sayılı Kanun kapsamında yapılan vergi ve SGK yapılandırmasının ödemeleri hala devam ediyor, en son 13. taksit ödemesi yapıldı. 5 taksit ödemesi daha var.
Varlık barışında beyan ve vergi tahsilatı ne oldu?
Varlık Barışı düzenlemeleri kapsamında beyan edilen tutarlar ile bunlardan alınan verginin miktarına ulaşmak hemen hemen imkansız. Çünkü, yayınlanmıyor. Komisyonda bu konuda sorulan bir soruyla ilgili olarak şu şekilde açıklama yapıldı: “2019 yılında çıkardığımız son yasadan sonra 17 milyar Türk lirası sisteme girmiş, 170 milyon Türk lirası vergi elde edilmiş. 2018 yılında 16 milyar sisteme girmiş, 126 milyon lira vergi tahsil edilmiş. 2013 yılında 69 milyar sisteme girmiş, 1,4 milyar vergi tahsil edilmiş; demek ki vergi oranları o zaman farklı. 2010 yılında 47,3 milyar sisteme girmiş, 1,6 milyar da vergi tahsil edilmiş.”
Sonuç olarak;
Yapılandırma düzenlemesi iş dünyası başta olmak üzere vergi mükelleflerinin beklentisini karşıladı mı? Beklentiler matrah ve vergi artırımı, kasa – stok ve cari hesap düzeltmelerinin de olduğu geniş kapsamlı bir düzenleme yapılması yönündeydi. Bu sebeple beklentileri karşılamadı diyebiliriz. Matrah ve vergi artırımının torba yasaya eklenmesi hala isteniyor ve bekleniyor.
Yukarıdaki tablolara bakıldığında, geçmiş yapılandırmalara yapılan başvurular, yapılandırılan borçlar ve yapılan tahsilatlar oldukça yetersiz ve düşük. Yani, sadece yapılandırma yapılması yeterli değil. TBMM Genel Kurulu’nda yapılacak görüşmelerde, kamuoyu ve iş dünyasından gelen matrah ve vergi artırımı, kasa – stok ve cari hesap düzeltmelerinin de eklenmesi halinde, beklentilerin karşılanacağı ve düzenlemeden beklenen amacın gerçekleşeceğini düşünüyoruz. Ayrıca, borç yapılandırmasında borçlulara en az 6 ay gibi ödemesiz bir dönem verilmesi, peşin ödeyenlere sadece faizden değil, ana paradan da indirim yapılması gerektiği konusunda hemen herkes hem fikir.
Bu hafta Genel Kurul’da yapılacak Torba Yasa görüşmelerinde, kamuoyu ve iş dünyası ile vatandaşlardan gelen bu önerilerin dikkate alınmasında fayda var. ABDULLAH TOLU
