Yenileme fonu, aşınma payına tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması esnasında oluşan karlar ile yangın, deprem, sel su basması gibi afetler yüzünden kısmen veya tamamen değer kaybına uğrayan yıpranma payına tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatlarından elde edilen karların belirli bir süre vergilenmesinin ertelenerek yenilenmesinin teşvik edilmesinden ibarettir.
Yenileme fonu uygulaması, Vergi Usul Kanununun 328 ve 329 maddelerinde hüküm altına alınmıştır.
VUK. 328. madde Yenileme fonunun satış yoluyla elden çıkarılmasını düzenlemiştir.
Amortisman ayrılmış olanların değeri, ayrılmış yıpranma payları düşüldükten sonra kalan meblağdır. Devir ve Trampa satış hükmündedir.
Satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin maliyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce bir karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan doğan kar yenileme giderlerini karşılamak üzere pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın matrahına eklenir.
329 madde ise Yenileme Fonunun, yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden kısmen veya tamamen değer kaybına uğramasını düzenlemiştir.
Alınan sigorta tazminatı ile ziya uğrayan aşınma payına tabi iktisadi kıymetlerin yenilenmesi işin maliyetine göre zaruri bulunmasının yanında, bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa, bu takdirde tazminat fazlası, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kara ilave olunur.
Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu tazminat fazlası o yılın matrahına eklenir.
Yenileme Fonu Oluşturma Ve Kullanma Şartları
Bilanço Esasına Göre Defter Tutanlar
VUK 328 ve 329 maddelerinde yenileme fonu için ayrılacak karın pasifte geçici bir hesapta tutulacağı açıkça belirtilmiştir. Bilanço usulüne göre defter tutmayan işletmelerin pasif diye bir kavramı olmadığı için yenileme fonu kullanmaları mümkün değildir.
Yenileme Kararı Verilmiş Ve Teşebbüse Geçilmiş Olmalı
Faaliyetlerin devamı açısından yenilenmesi zorunluluk arz eden duran varlıkların karlı olarak satılması halinde ortaya çıkan karın yenileme fonuna alınabilmesi için işletmeyi yönetenlerce karar alınmış ve teşebbüse geçilmiş olması şartı aranmaktadır.
Yenileme Zorunlu Olmalı
Duran varlığın doğal veya beşeri afetler (yangın, deprem, sel, kundaklama, kaza vb.) nedeniyle artık tamamen veya kısmen kullanılamaz hale gelmiş olması söz konusu olabilir. Sürekli arıza yapması gibi teknik nedenlerle işletme faaliyetlerinin aksamasına yol açması söz konusu olabilir. Teknolojik nedenlerden dolayı yenileme zorunlu hale gelebilir. Bu gibi nedenlerden dolayı yenilemenin zorunlu hale gelmesi durumunda yukarıda ifade edilen “yöneticilerin konuya ilişkin karar vermiş olmaları ve teşebbüse geçilmiş olması” şartı aranır.
Yenilenecek Duran Varlıklar Aynı Türden Olmalı
Yenilenecek varlıkların aynı türden olması gerekir. Aynı türden olma şartını aynı amaca yönelik olarak algılama daha doğru olabilir. Zira teknolojik gelişmeler ürünlerin teknik özelliklerini, kapasitelerini, çalışma mekanizmalarını günden güne olumlu yönde değiştirebilmektedir. Dolayısıyla yenilenecek olan bir duran varlık eskisiyle yüzde yüz aynı olmayabilir. Amaç yönünden aynı amaca hizmet eden eski duran varlık ile yenilenen duran varlığın aynı türden olduğu kabul edilir.
Yenilenecek Duran Varlıklar Amortismana Tabi Olmalıdır
Yenileme fonu ayrılacak duran varlığın mutlaka yıpranma payına tabi duran varlık olması gerekir. Örneğin, boş arsa ve arazilerin ömrü sonsuz kabul edildiği için aşınma payına tabi değildir.
Yenileme Fonu Üç Yıl İçinde Kullanılmalıdır
Yenileme maksadıyla duran varlık satışından kaynaklanan karı pasifte yenileme fonunda alıkoyabilme süresi üç yıldır. Yenileme fonuna alınan karın üç yıl içinde kullanılması, her ne nedenle olursa olsun üç yıl içinde kullanılmamış olan fonların bu süre sonunda vergi matrahına eklenmesi gerekir. Ancak üç yıldan önce mücbir sebeplerle işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde yenileme fonundaki karlar üç yılın dolması beklenmeden vergi matrahına eklenmek zorundadır. Bunun dışındaki durumlarda vergi matrahına eklenen karlar, sonraki yıllarda düzeltme yoluyla yenileme fonuna geri alınamaz.
Yenileme Fonuna Yalnızca Satış Kârı veya Tazminat Fazlalığı Ayrılmalı
Satış kârı; yenileme gerekçesiyle duran varlığın satışından elde edilen kârdır. Bu kârın hesaplanmasında satılan varlığın net (defter) değeri esas alınır. Net (defter) değeri ise kayıtlı (defter) değer ile birikmiş yıpranma payı arasındaki farktır. İşte maddi duran varlığın satış kârı, varlığın KDV hariç satış değeri ile net defter değeri arasındaki olumlu farktır:
MDV Satış Kârı = Satış Değeri - Net Defter Değeri
Sigorta Tazminat Fazlalığı: Maddi duran varlığın doğal veya beşeri kaynaklı uğradığı zarar dolayısıyla sigortadan alınan tazminattan kaynaklanan fazlalıktır. Bu fazlalık, zarara uğrayan maddi duran varlık için sigorta şirketince ödenecek tazminat tutarı ile varlığın net defter değeri arasındaki olumlu farktır.
MDV Tazminat Fazlası = Alınan Sigorta Tazminatı - Net Defter Değeri
Bunların dışında kalan gelir veya kârlar yenileme fonuna alınamaz. Örneğin yenilenmek amacıyla satılan duran varlığın satış bedelinin yabancı ülke parası (efektif) olarak tahsil edilmiş olması durumunda kur farkından kaynaklanan kambiyo kârları yenileme fonuna alınamaz.
Yenileme Fonu Oluşturulmasına İlişkin Karar örneği ve Muhasebe Kayıtları
Yenileme fonu oluşturulabilmesi için bir arada bulunması gereken şartlar yukarıda açıklanmıştı. Bu şartların var olabilmesi halinde söz konusu “satış veya “tazminat fazlası” nın, Gelir Tablosundaki “679 Diğer Olağan-dışı Gelir ve Karlar” hesabı yerine bilançonun pasifinde geçici bir hesapta tutulabileceğini ifade etmiştik. Yenileme fonuna ayrılan bu tutarlar hali hazırda pasifte “549 Özel Fonlar Hesabı” nın altına açılan “Yenileme Fonu” yardımcı hesabında izlenmektedir. Ortaya çıkan karın bu sayede gelir tablosuna eklenmesi engellenmiş ve fon kullanılana dek üç yıl boyunca vergi dışı kalması sağlanmış olmaktadır. Bu açıklamaları aşağıdaki örneklerle göstermeye çalışalım.
Yenileme Fonu Karar örneği
SANCAK LOJİSTİK ANONİM ŞİRKETİ
Yönetim Kurulu Kararı
Ticaret Sicil No:
MERSİS Numarası:
Karar Tarihi:
Karar sayısı:
Toplantıya
Katılanlar: Batuhan Sancak, Metehan Sancak ve Vatan Sancak
Konu:Yenileme Fonu Hakkında
KARAR METNİ
Yönetim kurulu toplandı ve aşağıdaki kararı aldı.
Şirketimizin aktifine 2017 yılında alınan, mercedes 34JX4800 Plakalı 2017 model Çekicinin satılmasına ve bu satılan çekicinin; aynı nitelikte olması şartı ile yenilenmesinin zorunlu bulunduğu, satıştan doğan karın, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici hesap açılmasına, oy birliği ile karar verildi.
YÖNETİM KURULU BAŞKANI YÖNETİM KURULU BAŞKAN YARDIMCISI
Batuhan SANCAK Metehan SANCAK
YÖNETİM KURULU ÜYESİ
Vatan SANCAK
ÖRNEK 1:
SANCAK LOJİSTİK ANONİM ŞİRKETİ defter değeri 730 000,00 TL birikmiş yıpranma payı 438.000,00 TL olan ÇEKİCİNİN 01.07.2020 tarihinde 400 000,00 TL bedelle (% 18 KDV hariç ) satmıştır. Yenileme kararı alınıp alınmamasına göre aşağıdaki yevmiye kayıtları yapılacaktır.
a) Yenileme Kararı söz konusu değilse
………………01.07.2020……………………………………
102 …………………… 472.000,00
257 …………………..438.000,00
254 ……………………… 730.000,00
391 …………………….. 72.000,00
679 ……………………. 108.000,00
Çekicinin 108.000,00 TL kârlı satılması
…………………………………./………………………………………………………
b) Yenileme Kararı söz konusu ise
………………01.07.2020……………………………………
102 …………………… 472.000,00
257 …………………..438.000,00
254 ……………………… 730.000,00
391 …………………….. 72.000,00
549 ……………………. 108.000,00
Yenileme fonu kararı gereği yapılan çekici satışından 108.000,00 TL Özel fon oluşturulması
…………………………………………../………………………………………………….
Örnek 2:
İşletmenin defter değeri 730.000,00 TL birikmiş yıpranma payı 438.000,00 TL olan 34JX4800 Plakalı 2017 model Çekicinin geçirdiği kaza sonucu artık kullanılamaz hale gelmiştir.
a)- 01.07.2020 tarihinde 34JX4800 Plakalı 2017 model Çekicinin şirketin kayıtlarından çıkarılmıştır.
……………………..01.07.2020……………………………………………..
689 …………………………………………………… 292.000,00
257 ………………………………………………………438.000,00
254 …………………………………………………….730.000,00 /
Yapılan çekici satışından zarar oluştuğundan yenileme fonu oluşturulması mümkün değildir.
……………………………………………………………/…………………………………
b)- Sigortalı olan bu minibüs için 01.07.2020 tarihinde sigorta şirketi SANCAK LOJİSTİK ANONİM ŞİRKETİ 480.000,00 TL ödeme yapmıştır.
SANCAK LOJİSTİK ANONİM ŞİRKETİ yeni bir ÇEKİCİ almak zorundadır.
…………………………………01.07.2020………………………………………..
102…………………………………….. 480.000,00
257………………………………………. 438.000,00
254 …………………………………………… 730.000,00
549 ……………………………………….. 188.000,00
Burada sigortadan alınan tazminat işletmenin zararını karşılamakla kalmamış, aynı zamanda 188.000 TL ilave gelir sağlamıştır. Yenileme zorunluluğu olduğu için bu tutar gelir hesapları yerine 549 Özel Fonlar Hesabına alınmış olduğundan üç yıl vergi dışı bırakılabilecektir.
Yenileme Fonu Kullanma Kaydı
Yenileme fonu alınan yeni duran varlığın ancak aşınma payı için için kullanılabilir. Yani, yeni alınan duran varlık için dönem sonunda ayrılacak yıpranma payı tutarı yenileme fonundan indirilir. Fonun indirilecek aşınma payı tutarını karşılayamaması durumunda, indirilemeyen kısım dönemin yıpranma payı gideri olarak kayıtlara alınır. Böylece yenileme fonuna ayrılarak kar olarak kaydedilmeyen satış karı veya “ tazminat fazlası” tutarın yenileme sonrası aşınma payı yoluyla gider kaydedilmiş olur.
Yenileme fonu uygulamasında özellik arz eden durumlar:
ATİK’ İn Döviz Cinsinden Satılması Durumunda Doğan Kur Farkları
Bu konuda iki farklı görüş vardır.
a)- Satış tarihi itibariyle hesaplanan kar işletmenin ATİK satışından elde ettiği kazançtır. Satış tarihinden itibaren her ne kadar kaynağı satıştan elde edilen yabancı para olsa dahi değerlemede ortaya çıkan gelir kur farkı geliri olarak ayrıca değerlendirilmelidir.
b)- Kur farklarının tabi tutulacakları işlem, bağlı olarak doğdukları olayların tabi tutuldukları işlemdir. Bu bakımdan, döviz cinsinden yapılan bir satışa ilişkin kur farkının da satış hesabı ile ilişkilendirilmesi gerekir. Bu mantık esas olarak Tekdüzen Hesap Planında da benimsenmiştir.
İşin Terki, İşletmenin Devri Veya Tasfiye Durumunda Yenileme Fonu
Vergi Usul Kanunun gerek 328. gerekse 329. maddelerinde üç yıldan önce işin terki veya işletmenin tasfiyesi halinde fonda bekletilen bu karlar ve tazminatların fazlası bakiyelerinin o yılın matrahına ekleneceği hüküm altına alınmıştır.
Tasfiye haline gelen kurumlarda tasfiye öncesi dönemlerde ayrılmış bulunan yenileme fonu tasfiye karına ilave olunur.
Birleşme, Nevi Değişikliği Durumlarında Yenileme Fonu
Kurumlar Vergisi Kanununun 36. maddesi çerçevesinde yapılan birleşme işleminde birleşmenin tasfiye hükmünde olması, birleşen kurum açısından iktisadi kıymetin zaruriliğinin ve pasifte yer alan yenileme fonu hesabının yasal dayanağının ortadan kalkması nedenleriyle birleşen kuruma ait yenileme fonunun birleşme öncesi kıst dönem kurum kazancına ilave edilmesi gerekir.
Kurumlar Vergisi Kanununun 37 ve 38. maddeleri hükümleri çerçevesinde gerçekleşen devir hükmündeki birleşmelerde, devir olan bir kuruma ait bir iktisadi kıymetin satışından doğan karın, devir alan kurumda sabit kıymet yenileme fonu hesabında tutulabilmesi mümkündür. Birleşen iki kurumun yenileme fonları, aynı neviden bir veya birden çok iktisadi kıymet alımında kullanılabilir. Ancak, her iki şirkete ait yenileme fonlarının, devir hükmünde birleşmeden sonra, yeni şirketin bilançosunda ayrı ayrı yer alması ve fonların kâr zarar hesabına intikali için gereken kanuni sürelerin de ayrı ayrı dikkate alınması gerekir.
Fakat devir veya nevi değiştirme tarihinden önce satılmakla birlikte bu tarihten önce yenileme fonuna ayrılmamış olan iktisadi kıymetin satışından doğan kâr açısından değişik durumlar söz konusu olabilir. Bu kıymetlerin yenilenmeleri faaliyet için zorunlu ise devir veya nevi değiştirme tarihinde işletmenin devamlılığının dikkate alınarak yenileme fonu ayrılabilmesi gerekir. Bu tarihe kadar yenileme fonu ayrılmamakla birlikte bu yönde karar alınmış ve girişime başlanmış ise yine yenileme fonunun ayrılabilmesi gerekir. Bu iki durumda yoksa sonradan ayrılacak kararlara dayanılarak yenileme fonu ayrılamaz. Çünkü bu tarihte münfesih kurumun beyanname verilmesi dışındaki bütün vergisel işlemleri son bulur.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 37 ve 38’ inci maddeleri kapsamı dışında meydana gelen birleşmeler ise, münfesih kurum bakımından tasfiye hükmündedir. Bu nedenle bu kurumların ayırmış oldukları yenileme fonu tasfiye durumunda olduğu gibi birleşme tarihi itibariyle çıkarılan gelir tablosunda kara eklenir.
İktisadi Kıymetin Adedi İle Yenilenen Kıymetin Adedinin Farklı Olması
İşletmece yenilenmesi düşünülen iktisadi kıymetin yine aynı türden iktisadi kıymet ile yenilenmesi, fonu ayırabilmenin temel şartlarından biridir. Kanunda yer alan yenileme ifadesinden anlaşılması gereken satılan veya afete uğrayan iktisadi kıymetler ile yenilenen iktisadi kıymetin aynı türden olmasıdır. Örneğin bir kamyonun yenilenmesi düşünülüyorsa, yenileme fonunun yine kamyon alımında kullanılması gerekir. İşletmece örneğin birden fazla kamyon satılması halinde elde edilen fon ile bir kamyon alınması düşünülüyorsa bu durumda, satılan kamyonların yaptığı işi yeni kamyon yerine getirebilecek durumda olması halinde kanundaki ifade ile "iktisadi kıymetlerin yenilenmesi" gerçekleşmiş olacağından birden fazla kamyon satışından doğan kâr, yenileme fonu olarak ayrılabilir.
Bir adet kamyon satılıp, birden fazla kamyon alınması düşünülüyorsa;
Eldeki bir adet kamyonun yenilenmesinin gerçekleşeceği, diğer kamyonların yenilenmesinden söz edilmeyeceği için satın alınan kamyonlardan teknik olarak satılan kamyona en yakın olan birine ilişkin olarak ayrılan yıpranma payı tutarı yenileme fonundan mahsup edilmeli, diğer kamyonlara ilişkin olarak hesaplanan aşınma payları dönem kazancından indirim konusu yapılmalıdır.
Ölüm Halinde İşletmelerde Yenileme Fonu Uygulaması
Bilindiği üzere, ölüm olayı, gelir vergisi mükellefleri için geçerlidir.
Bu konuda; VUK'un 328 ve 329. maddelerinde bir hüküm bulunmamaktadır. Fakat GVK’nin 81. maddesinde “Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanuni mirasçılar tarafından işletmenin faaliyetine devam olunması ve mirasçılar tarafından işletmeye dâhil iktisadi kıymetlerin kayıtlı değerleriyle (Bilanço esasına göre defter tutuluyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle bütün halinde) aynen devir alınması halinde” vergilendirme yapılmayacağı belirtilmiştir. Bu halde iki durum söz konusudur. Birinci durumda, işletmenin faaliyetine GVK’nin 81. maddesine uygun olarak devam edilmesi: İşletmenin tüm aktif ve pasifiyle devralınması söz konusu olduğundan, yenileme fonunun kâra ilavesi gerekmeyecek, yenileme fonu mirasçılar tarafından işletmenin faaliyetine devam olunurken VUK'un 328 ve 329. maddelerine uygun ilgili ATİK yenilenmesinde kullanılacaktır. İkinci durumda, işletmenin faaliyetine mirasçılar tarafından devam edilmeme kararı verilmesi: Böyle bir durumda, ölüm tarihinden önce ayrılmış ancak kısmen veya tamamen kullanılmamış olan yenileme fonu ölüm tarihi itibarıyla tespit edilen kâra eklenecektir.
Yeni İktisadi Kıymetin Yenileme Fonu İtfa Olmadan Satılması Durumunda Önce Ayrılan Yenileme Fonunun Durumu
Bir iktisadi kıymetin yenilenmek amacıyla satışı halinde satıştan oluşan kar üç yıl boyunca yenileme fonunda bekletilir ve bu süre zarfında alınacak yeni iktisadi kıymetin yıpranma payına mahsup edilir.
Ancak henüz yenileme fonunun tamamı yıpranma paylarına mahsup edilmeden yeni alınan iktisadi kıymet de satılırsa durum ne olacağı düşünülmelidir.
Örneklemek amacıyla işletmenin Mart 2019 tarihinde sattığı araç nedeniyle oluşan karı 31.12.2019 tarihli bilançosunda yenileme fonu olarak gösterdiğini ve ertesi yıl Haziran
2020'de yeni bir araç satın alarak yenileme fonunun bir kısmını yeni aracın yıpranma payında kullandığını varsayalım. Yenileme fonu henüz tamamen kullanılmadan yeni alınan aracın da Mayıs 2021'de satıldığını kabul edelim. Bu durumda 2021 yılının sonuna kadar beklenmeli, bu sürede yeniden aynı mahiyette bir araç daha satın alınırsa yeni aracın aşınma payında ilk önce ilk araçtan kalan yenileme fonu, daha sonra ikinci aracın satışından dolayı oluşturulan yenileme fonu kullanılmalıdır.
Eğer 2021 yılı sonuna kadar aynı mahiyette yeni bir araç satın alınmazsa ilk araçtan kalan yenileme fonu o yılın kazancına dâhil edilmeli, ikinci aracın satışı dolayısıyla oluşturulan yenileme fonunun değerlendirilmesi ise kendi içinde bağımsız yapılmalıdır.
Yenileme Fonu Ayrılmasında Üç Yıllık Sürenin Başlangıcı
Aşınma payına tabi iktisadi kıymetin alındığı tarihten başlayarak üç yılın esas alınması gerekmektedir. Zaten geçici vergi dönemlerinde de çıkması muhtemel sorunlar bu sayede halledilmiş olmaktadır. Örneğin; 22 Haziran 2018 tarihinde satılan ve yenileme fonu uygulamasına konu edilen bir kamyon 22.06.2021 tarihine kadar bu uygulamadan yararlanabilecektir. Eğer mükellef bu tarihe kadar aynı türdeki bir iktisadi kıymeti almaz ise yenileme fonu ikinci geçici vergi döneminde kara ilave edilerek geçici vergi beyannamesiyle beyan edilecektir.
Örnek 3:
Ticari aracın satış kaydı ve aynı yıl içerisinde yeni aracın satın alınarak yenileme fonu ayrılması yine aynı yıl içerisinde ve izleyen yılarda yenileme fonundan aşınma payı mahsubunun yapılması işlemi
Satılan Ticari Araç Bilgileri
Ticari aracın defter değeri 90.000,00 TL
Birikmiş yıpranma payı 27.000,00 TL
Satış bedeli 150.000,00 TL
Araç Satışının ve Satış Karının Yenileme Fonuna Virman Muhasebe Kayıtları
-------------------------------------- 21.01.2018 -------------------------------------
136.01 Diğer Alacaklar 177.000,00
257.01 Birikmiş Amortisman 27.000,00
254.01 Ticari Araçlar 90.000,00
391.01 Hesaplanan KDV 27.000,00
679.01 Ticari Araç Satış Karı 87.000,00
-------------------------------------- 21.01.2018 -------------------------------------
679.01 Ticari Araç Satış Karı 87.000,00
549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 87.000,00
Satış karının özel fona virman edilmesi
------------------------------------------- . / . ------------------------------------------
Yeni aracın Satın Alınması ve Yenileme Fonu Amortisman Muhasebe Kayıtları
-------------------------------------- 06.10.2018 -------------------------------------
254.01 Ticari Araçlar 120.000,00
191.01 İndirilecek KDV 21.600,00
336.01 Diğer Borçlar 141.600,00
Yeni araç satın alınması işlemi
-------------------------------------- 31.12.2018 -------------------------------------
549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 24.000,00
257.01 Ticari Araç Birikmiş Amort. 24.000,00
Yenileme fonu ayrılması
------------------------------------------- . / . ------------------------------------------
-------------------------------------- 31.12.2019 -------------------------------------
549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 24.000,00
257.01 Ticari Araç Birikmiş Amort. 24.000,00
Yenileme fonu ayrılması
------------------------------------------- . / . ------------------------------------------
-------------------------------------- 31.12.2020 -------------------------------------
549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 24.000,00
257.01 Ticari Araç Birikmiş Amort. 24.000,00
Yenileme fonu ayrılması
------------------------------------------- . / . ------------------------------------------
Kullanılamayan Yenileme Fonunun Gelir Hesabına Virmanı Muhasebe Kayıtları
-------------------------------------- 31.12.2020 -------------------------------------
549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 5.000,00
679.01 Diğer Olağandışı Gelir/Karlar 5.000,00
Kullanılmayan yenileme fonunun gelir hesabına aktarılması işlemi
------------------------------------------- . / . ------------------------------------------
Mücbir Sebep Hallerinde Yenileme Fonu Uygulamasından Vazgeçme
Vergi Usul Kanununun 328/4. maddesinde; “her ne sebeple olursa olsun” bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir hükmüne yer verilmiştir.
Mücbir sebep durumunda yenileme fonu süresi uygulanmaya devam edilecek ve üç yıllık sürenin mücbir sebep durumunda dahi uzatılması söz konusu olmayacaktır.
Yenileme Fonu Uygulanamayacağı Aşınma Payına Tabi İktisadi Kıymetler
Vergi Usul Kanununun 328 ve 329. maddelerinde bu konuyla ilgili olarak açık bir belirleme yapılmamıştır. Ancak yenileme fonu ayrılacak iktisadi kıymetin mutlaka işletmede kullanılan aşınma payına tabi iktisadi kıymet olması gerekmektedir. Boş arsa ve araziler, işletmenin emtiası niteliğinde olan bina, tesisat, makine ve demirbaşlar ATİK olmadıklarından bunlar için yenileme fonu ayrılamayacaktır.
Yenileme fonu aşınma payına tabi iktisadi kıymetler için öngörülmüştür. VUK'un 330. maddesi gereğince, emtia, zirai mahsul ve hayvan kıymetlerinde meydana gelen zayiatlar dolayısıyla alınan sigorta tazminatları, bunların değerinden fazla olursa fazlalık kara ilave edilmektedir. Dolayısıyla anılan kanun maddesi gereğince, hayvanlar için yenileme fonu ayrılamayacaktır. Demirbaş olarak kayıtlarda gösterilen damızlık veya yük hayvanları için alınan sigorta tazminatlarının veya bunlarla ilgili satış kârlarının yenileme fonu hesabına alınması icap eder.
Finansal Kiralamayla Kazanılan İktisadi Kıymetlerde Yenileme Fonu Uygulaması
Finansal kiralamaya konu iktisadi kıymetler ile diğer şekillerde iktisap edilen iktisadi kıymetler Vergi Usul Kanunu’ndaki temel uygulamalar (amortisman, enflasyon düzeltmesi, değerleme vs.) bakımından aynı hükümlere göre işleme tabi tutulmaktadırlar. Ancak, finansal kiralamaya konu iktisadi kıymetlerde yenileme fonu uygulaması bakımından mülkiyet kavramı önem arz etmekte olup sözleşme süresi sonunda mülkiyetin kimde olduğu hususunun tespit edilmesi ön plana çıkmaktadır. Finanse kiralama sözleşmesinin sonunda kiralamaya konu iktisadi kıymet, genellikle, bedelsiz olarak ya da iz bedeliyle kiracı tarafından satın alınmaktadır. Bu durumda sahip olunan iktisadi kıymet üzerindeki hak mahiyet değiştirerek kullanma hakkından mülkiyet hakkına dönüşmektedir.
Finansal kiralama sözleşmesinin süresi dolup mülkiyet kiralayana geçtikten sonra iktisadi kıymetlerin satılması neticesinde ortaya çıkan karın diğer şartların da varlığı halinde yenileme fonuna alınması mümkün bulunmaktadır..
YMM/BD HASAN SANCAK
Kaynakça
Vergi Usul Yasası
https://www.linkedin.com/pulse/yenileme-fonu-ve-muhasebe-uygulamalari-hasan-sancak/
