Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk açıkladı, günlerdir konuşulan tamamlayıcı emeklilik sisteminin ana hatları netleşti.
Buna göre iki model uygulanacak. Biri karma tamamlayıcı emeklilik sistemi ki, bu sistem zorunlu olacak ve her çalışan dahil olacak. Diğeri ise çalışanların tercihine bağlı tamamlayıcı emeklilik sistemi. Okuyucular günlerdir, ‘bu iki model nedir, kıdemde hak kaybımız olur mu?’ diye soruyor.
Bilindiği kadarıyla iki modelin de nasıl uygulanacağına değineyim. Göründüğü kadarıyla her iki sistemde de kıdem tazminatında değişikliğe gidilecek ve yine göründüğü kadarıyla çalışanın hak kaybı olmayacak. Önce, karma tamamlayıcı emeklilikten bahsedeyim. Malum, çalışanlar her yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden kıdem tazminatına hak kazanıyor ve aylık ödenecek miktar brüt maaşın yüzde 8.33’üne denk geliyor. Yani, işveren her ay çalışanı için maaşının yüzde 8.33’ünü, yıllık da brüt bir maaşını kıdem olarak ayırmak zorunda. Ayırıyor mu? Az sayıda şirket ayırıyor ama büyük çoğunluk ayırmıyor, ‘zamanı gelince bakarız’ diyor. Bu, 8.33, çok önemli, çünkü çalışanlar bu oranın düşmesini istemiyor.
KIDEM TAZMİNATI FORMÜLÜ
Karma tamamlayıcı emeklilik sisteminde, yüzde 8.33’ün, 5.55’si bugünkü gibi devam edecek, yani işverenin üzerinde kalacak; 3’ü, her bir çalışan için oluşturulacak tamamlayıcı emeklilik fon hesabına işveren tarafından aktarılacak. Bu fon, bugünkü bireysel emeklilik sistemindeki gibi değerlendirilecek. Bu sistemde yüzde 8.33’lük oran yüzde 8.55’e çıkmış olacak. Hak kaybı olmayacağı gibi tazminat miktarı az da olsa artacak; çalışan 30 gün üzerinden değil de 31 gün üzerinden tazminat alacak. Her çalışan bu sisteme zorunlu olarak dahil olacak. Çalışanlar, kendi hesaplarından, kıdeminin yatıp yatmadığını, fonun ne kadar değerlendiğini takip edebilecek. Aslında bu modele çalışanların değil işverenlerin itiraz etmesi gerekiyor. Çünkü bugüne kadar ayırmadıkları kıdem tazminatı karşılığını, sistem başladıktan sonra her ay ya da her yıl ayırıp, çalışanın hesabına aktarmak zorunda kalacaklar.
MEMURLAR DAHİL DEĞİL
İkinci model olan, tercihe bağlı tamamlayıcı emeklilik sisteminde ise çalışanın, işverenin ve devletin katkı yaptığı bir model uygulanacak. Her çalışanın tamamlayıcı emeklilik fon hesabı olacak. Bu fona işveren kıdem tazminatı karşılığı olarak yüzde 4 katkı yapacak. Devlet de yüzde 1 katkıda bulunacak ki, bu katkı yüzde 25 anlamına geliyor. Çalışanın ise maaşından yüzde 0.5 ila yüzde 3 arasında değişen oranlarda kesinti yapılıp, fon hesabına aktarılacak. Bu oranlar değişebilir. Bir takım vergi indirimleri ile de çalışanın ödeyeceği tutarlar düşürülecek. Bu fondaki birikimler de bireysel emeklilikte olduğu gibi nemalanacak. Bu sistem ise çalışanın isteğine bağlı olacak. Şöyle ki; çalışanlar, karma tamamlayıcı emeklilik sistemine zorunlu girecek, isterse o sistemden çıkıp, tercihli tamamlayıcı emeklilik modeline geçebilecek. Geçmek istemiyorsa, karma modelde kalacak.
Uygulanacak iki model temel hatlarıyla böyle. Taraflarla görüşmeler sürüyor. Bir iki değişiklik ve revizyon olabilir, oranlar farklılaşabilir. Her iki modelin de bireysel emeklilik sistemi üzerinden yürütülmesi ağır basıyor. Okuyuculardan gelen sorular üzerine bir iki konuya dikkat çekeyim. Tamamlayıcı emeklilik modelleri muhtemelen kamu çalışanlarını, yani memurları kapsamayacak; özel sektör çalışanlarına yönelik olacak. Sistem 2022’de başlayacak ve emekliliğine birkaç yıl kalmış olanlar sisteme girmeyecek; ilk kez işe başlayanlar ile emekliliğine uzun yıllar olanlar dahil edilecek. Noyan Doğan
