Muhasebe hataları dikkatsizlik, unutkanlık veya bilgisizlik sebebiyle muhasebe ile ilgili işlem, kayıt ve hesaplarda, genelde kasıt unsuru taşımayarak yapılan yanlışlıklardır.

  Hatalar ortaya çıktıkları dönem içerisinde düzeltilebilir, fakat geçmiş dönem ile ilgili olduklarında geçmiş dönem finansal tablolarının düzeltilmesini de gerektirmektedir. Geçmiş dönem hatalarının düzeltilerek, düzeltilmiş tutarların finansal tablolarda hiç hata olmamış gibi yer alması, ölçülmesi ve açıklanması gerekmektedir. Önceki dönemlere ait karşılaştırmalı bilgilerin yeniden düzenlenmesi zorunludur.

  Finansal tablolardaki yanlış ve gerçeğe uygun olmayan işlemler ile hatalar, muhasebe politikalarının açıklanması ve dipnotlarda belirtilmesi suretiyle düzeltilmiş olamaz. Düzeltmeler, muhasebe kayıt ve tekniğine göre yapılır ve finansal tablolara yansıtılır.

  Muhasebe hataları: matematik hataları, kayıt hataları, unutulma ve tekrarlanma hataları, nakil hataları, bilanço hataları ve telafi edici hatalar, olarak sınıflandırılmaktadır.

·   Matematik hataları: muhasebe işlemlerine ilişkin hesaplamalarda dört işlemden kaynaklanan hatalardır. Matematik hataları genellikle amortisman, yeniden değerleme, katma değer vergisi, maliyet artış fonu gibi aritmetik işlemlerin yapıldığı hesaplarda ortaya çıkmaktadır.

·   Kayıt Hataları: Muhasebe belgelerini kayıt altına alırken yapılan hesap adı, rakam, tarih ve zaman dilimi açısından yapılan hatalardır.

·   Unutulma ve tekrarlanma hataları: Dönemsellik ilkesine göre işletmeye ait alış-satış ve gider gibi işlemlerin ilgili döneme kaydedilmemesi veya kayıt altına alınmaması unutma hatalarıdır. Tekrarlanma hataları ise unutma hatalarının tersi şeklinde gerçekleşen işlemlerde deftere iki kere kayıt yapılması ile görülen hatalardır.

·   Nakil Hataları: Yevmiye defterindeki muhasebe kayıtlarının başka bir sayfaya veya defteri kebir gibi başka bir deftere aktarılırken yapılan yanlışlıklardır. Nakil hataları da yevmiye defterindeki muhasebe kaydı, başka bir sayfaya veya deftere aktarılırken rakamda hata yapılması veya ilgili hesapta yanlışlık yapılması ile meydana gelmektedir.

·   Bilanço hataları: Değerleme Hataları ve Hesapların Birleştirilmesi şeklinde ortaya çıkar.

-Değerleme Hataları: Muhasebe çalışanlarının bilgi yetersizliğinden ötürü bilanço aktif ve pasif hesaplarında yanlış değerlendirme yapmaları ile değerlendirme hataları meydana gelir. Örneğin: Dönem stoklarının noksan değerlenmesi gibi aktifleştirilmesi gereken bir harcamanın gider yazılması da değerleme hatasıdır.

- Hesapların Birleştirilmesi; İşletmeler yaptığı işlemleri ve ilgili kayıtları Tek Düzen Hesap Planı çerçevesinde ayrı hesaplarda izlemesi gerekirken, tek bir hesap altında izlemesi veya hesapları birbirine mahsup etmesi sonucu ortaya çıkan hatalardır. Örneğin; “121 Alacak Senetleri” ve “321 Borç Senetleri” hesabında ayrı olarak kaydedip izlemesi gerekirken, tek bir hesabın borç ve alacak tarafını çalıştırarak bu senetleri takip etmesi hesapların birleştirilmesi hatasına örnek olarak gösterilebilir. Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği gereğince, bilânço hesapları arasında mahsup yapılamaz.

·   Telafi Edici Hatalar: Daha önceden yapılmış olan bir hatanın ortadan kaldırılması amacıyla yapılan hatalardır. Bu tür hatalar özellikle tehlikelidir, çünkü güvenli gibi görünen işlemler, telafi edici hatalara rastlanılması halinde güven vericilikten uzaklaşır. Diğer taraftan dürüst olmayan ya da dikkatsiz olan kişiler; zorunlu oldukları, bulmak istemedikleri veya bulmayı beceremedikleri hataları gizlemek amacıyla telafi edici hatalara kasten de başvurabilirler.

Değerleme hataları aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:

·  Alacak senetleri Reeskont’a tabi tutulurken borç senetleri reeskonta tabi tutulmamıştır.

·  Döviz cinsinden düzenlenmiş senetler Reeskont’a tabi tutulmuştur.

·  Yurda getirilmesi zorunlu olmayan ihracat bedelli dövizler değerlemeye tabi tutulmamıştır.

·  Şüpheli alacak karşılığı alacağın şüpheli hale geldiği tarihte ayrılmamıştır.

·  Teminatlı alacaklar için karşılık ayrılmıştır.

·  Kamu kurum ve kuruluşlarından olan alacaklar için karşılık ayrılmıştır.

·  Verilen avans için şüpheli alacak karşılığı ayrılmıştır.

·  Kıdem tazminat karşılığı ayrılarak gider kaydedilmiştir.

·  Menkul kıymetler için menkul kıymetler değer düşüklüğü karşılığı ayrılmıştır.

·  Aciz vesikasına dayanan alacak değersiz alacak kabul edilmiştir.

·  Dövizli alacak ve borçlar Vergi Usul Kanunu(VUK) genel tebliğindeki kurallara göre değerlenmemiştir.

·  İşletmeden çekilen iktisadi kıymetler emsal bedel ile değerlenmemiştir.

·  Alacak ve borç senetlerinin değerlenmesinde T.C. Merkez Bankası resmi kırdırma oranı yerine farklı oran kullanılmış veya kırdırma hesaplaması için iç ıskonto formülü yerine dış ıskonto formülü esas alınarak yapılmıştır.

·  Vadeli çekler reeskonta tabi tutulmuştur.

·  Hatır senetleri reeskonta tabi tutulmuştur.

·  Yurda getirilmesi zorunlu olmayan ihracat bedelleri değersiz alacak olarak kaydedilmiştir.

·  Hizmet erbabına verilen ayınlar verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlar ile değerlendirilmemiştir.

·  Hizmet erbabına konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler konutun emsal kirasının veya menfaatin emsal bedeline göre değerlendirilmemiştir.

·  Ayni bağış ve yardımlar yürürlükteki kanun hükümlerine göre değerlenmemiştir.

·  Kıymeti düşen mallar için takdir komisyonu kararı olmadan karşılık ayrılarak gider kaydedilmiştir.

·  Satın alınan malların maliyeti intikal ettirilmeyerek doğrudan gider yazılmıştır.

·  Dönem sonu stokları düşük veya yüksek bedeller ile belirlenmiştir.

·  İmal edilen emtia maliyetine dâhil edilmesi gereken harcamalar doğrudan gider yazılmıştır.

·  Sayım ve tesellüm noksanları gider kaydedilmiş sayım ve tesellüm fazlaları gelir kaydedilmemiştir.

·  Binalarda yeniden değerlenmiş değer üzerinden amortisman ayrılmıştır.

·  Amortisman oranı VUK hükümlerinde yer alan orandan daha yüksek uygulanmıştır.

·  Bedelsiz kullanıma bırakılan gayrimenkul için emsal kira bedeli hesaplanmamıştır.

·  Peştamallıklar aktifleştirilmeyerek doğrudan gider yazılmıştır.

·  Gelecek hesap dönemine ilişkin peşin ödenen giderler doğrudan gider kaydedilmişlerdir.

·  Satın alınan iktisadi kıymetin maliyetinin birkaç aşamada tamamlandığı durumlarda makine montajının tamamlandığı yılsonuna kadar oluşan diğer maliyet unsurları alış bedeline eklenmemiştir.

·  Amortismana tabi iktisadi kıymet doğrudan gider yazılmıştır.

·  Amortismana tabi iktisadi kıymetin maliyetine intikal ettirilmesi geren ( iktisadi kıymet artırıcı kullanım ömrünü uzatan alımında mevcut olmayan ilaveler vb. ) harcamalar doğrudan gider yazılmıştır.

·  Dönem sonu stokunda bulunan üstüpü, dese ve ıskartalar emsal bedelle değerlenmemiştir.

·  Menkul kıymetler alış bedeli ile değerlenmemiştir.

·  Yatırımın aktifleştiği dönemin sonuna kadar oluşan kredi faizleri ve kur farkları doğrudan gider kaydedilmiştir.

Amortisman ve Yeniden Değerleme Uygulamalarında Yapılan Hatalar:

·  Amortismana tabi iktisadi kıymet alındığı yıl veya satıldığı yıl yeniden değerlemeye tabi tutulmuştur.

·  Kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yeniden değerleme değer artış fonu sermayeye ilave dışında başka bir hesaba ilave edilerek dönem karı ile ilişkilendirilmemiştir.

·  Bilançonun pasifinde yer alan yeniden değerleme artışı iktisadi kıymet artışı sırasında birikmiş amortisman gibi işleme tabi tutulmamıştır.

·  İhtiyari olarak amortisman ayrılmamış yılların amortismanı yeniden değerleme artış fonu hesabında dikkate alınmamıştır.

·  Maliyet artış fonu hesabında sermayeye eklenmiş bulunan yeniden değerleme artış fonu dikkate alınmamıştır.

·  Amortisman oranı ilk uygulanan orandan daha yüksek uygulanmıştır.

·  Normal usulde Amortisman ayrılırken azalan bakiyeler usulüne geçilmiştir.

·  Kullanılmaya hazır halde bulunmayan iktisadi kıymetler için Amortisman ayrılmıştır.

·  Yıl içinde satılan iktisadi kıymetler için Amortisman ayrılmıştır.

·  Özel maliyet bedeli niteliğindeki harcamalar gider kaydedilmiştir.

·  Özel maliyet bedeli üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre Amortisman ayrılmıştır.

·  Binek otomobiller için amortisman ayırmada kıst amortisman yapılmadığı gibi amortisman giderinin tamamı gider yazılmıştır.

·  Yapılmakta olan yatırımlar için amortisman ayrılmıştır.

·  Boş arazi ve arsalar amortismana tabi tutulmuştur.

·  Yapılmakta olan yatırımlar yeniden değerlemeye tabi tutulmuştur

·  İktisadi kıymetin aktifleştirildiği dönemden sonraki döneme ait olan ve iktisadi kıymetin maliyetine intikal ettirilen kur farkları yeniden değerlemeye tabi tutulmuştur.

·  Sinema filmleri, alamet-i farika hakları, peştamallıklar gibi özel maliyet bedelleri ilk tesis giderleri organizasyon etüt ve arama giderleri ve gayri maddi haklar yeniden değerlenmeye tabi tutulmuştur.

·  İtfa süresi dolmuş iktisadi kıymetler yeniden değerlemeye tabi tutulmuşlardır.

·  Yeniden değerleme oranı sadece ilgili yıl değerlemesinde kullanılabilir

·  Yeniden değerlemeye tabi tutulan bina arsa arazi için yeniden değerlenmiş değer üzerinden amortisman ayrılmıştır.

·  Yeniden değerleme değer artış fonu yanlış hesaplanmıştır.

·  Yeniden değerleme artış fonu gelir vergisi mükellefleri tarafından sermayeye ilave edilmiştir.

Katma Değer Vergisi Uygulamalarında Karşılaşılan Hatalar:

·  İşletme tarafından inşa ve imal edilen iktisadi kıymetlerin aktifleştirilmesi sırasında KDV hesaplanmamıştır.

·  Amortismana tabi iktisadi kıymet KDV bir defada indirim konusu yapılmıştır( Tek belgeli olanlar hariç).

·  Binek otomobiller için ödenen KDV indirim konusu yapılmıştır(Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otoların kiralanması veya işletilmesi olanlar hariç).

·  Zayi olan mallar KDV indirim konusu yapılmamıştır.

·  Kısmi indirime tabi olması gereken KDV’nin tamamı indirilmiştir.

·  Özel maliyet bedelinin aktifleştirilmesi sırasında KDV hesaplanmamıştır.

·  Alınan vade farkları, faiz, prim gibi gelirler KDV matrahına dâhil edilmemiştir.

·  Yılsonu ıskontolarında KDV hesaplanmamıştır.

·  Finansman sağlama hizmet bedeli üzerinde KDV hesaplanmamıştır.

·  KDV oranları yanlış hesaplanmıştır.

·  Para makbuzuna dayanılarak KDV indirimi yapılmıştır.

·  Dar mükelleflere yaptırılan hizmetler için sorumlu sıfatı ile KDV beyan edilmemiştir.

·  Bedelsiz devir işlemlerinde KDV hesaplanmamıştır.

·  Reklam amacı ile dağıtılan mallara ait KDV hesaplanmamıştır.

·  Mal teslimi veya hizmet itfasından önce fatura düzenlendiği halde KDV hesaplanmamıştır.

·  Kanunen kabul edilmeyen giderlere ilişkin KDV indirim konusu yapılmıştır.

Gider ve Maliyet Artırıcı Harcamalarda Karşılaşılan Hatalar:

Bu hatalar kasti yapıldığında hiledir. Ancak uygulamada kasti olmadığı halde gider ve maliyet artırıcı hatalara rastlanmaktadır.

· Ücretlerden kesilen sigorta primleri ödenmediği halde gider yazılmıştır.

· İşle ilgisi olmayan özel harcamalar gider kaydedilmiştir.

· Yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen kar payları kurum kazancından indirilmiştir.

· Ayrıca ihtiyat akçeleri gider kaydedilmiştir.

· Ödenen para cezaları, vergi cezaları, gecikme faiz ve zamları gider kaydedilmiştir.

· Proforma fatura doğrudan gider kaydedilmiştir.

· Sevk irsaliyesi doğrudan gider kaydedilmiştir.

· İşletmeye dâhil olmayan araçların masrafları gider yazılmıştır.

· İş ile ilgili olmayan seyahat harcamaları gider kaydedilmiştir.

· Gelir vergisi mükellefi tarafından eşe ödenen ücretler gider yazılmıştır.

· Vergi istisna kazanç ile ilgili harcama gider kaydedilmiştir.

· Motorlu taşıtlar vergisi kanununa bağlı uçak ve helikopterler ile taşıt kiralama faaliyeti ile işletmelerin bu amaçla verdikleri taşıtlar hariç için ödenen mtv gider kaydedilmiştir.

· Ortak adına alınan faizler işletmeye gider kaydedilmiştir.

· Finansman giderlerine kısıtlama yapılmamıştır.

· Harcırah ödendiği halde ayrıca yemek yatak harcamaları gider kaydedilmiştir.

· Geçmiş dönem giderleri cari dönemde gider yazılmıştır.

· Sigorta giderlerinde kıst yapılmamıştır.

· Kıdem tazminatı karşılığı gider kaydedilmiştir.

· Çalınan mal demirbaş para vb. Gider kaydedilmiştir.

· Ticari kazancının elde edilmesi ve idame edilmesi ile ilgili olmayan harcamalar gider yazılmıştır.

· Yasal haddi aşan bağış ve yardımlarda bulunulmuştur.

· Başka firmaya kullandırılan banka kredi masrafları gider yazılmıştır.

· Envantere dâhil olmayan iktisadi kıymetler için aşınma payı ayrılmıştır.

· Kanunda yazılı kurum ve kuruluşlar haricindekilere yapılan bağış ve yardımlar gider yazılmıştır.

· Özel işlerde kullanılan taşıtlara ait giderlerin tamamı gider yazılmıştır.

· İade edilen mallar maliyetlerden çıkarılmamıştır.

· Yatırım tamamlanmadığı halde yapılan yatırım harcamaları doğrudan gider yazılmıştır.

Stopaj Uygulamasında Karşılaşılan Hatalar:          

· Teklif ödemelerinde stopaj yapılmaması 

· Ödenen ücretlerden stopaj yapılmaması

· Katma Değer Vergisi(KDV) madde 24 uyarınca yapılan stopaj brüt tutar yerine net tutar üzerinden yapılması

· Çiftçilerden alınan zirai mahsuller ve hizmetlerden stopaj yapılmaması

· Ücret sayılan ödemelerin brüt tutarı üzerinden stopaj yapılmaması

· Dar mükellefin kuruma yapılan kira ödemelerinde stopaj yapmaması

· Yıllara sâri inşaat ve onarım isleri ile ilgili olarak yapılan ödemelerden stopaj yapılmaması

· Kurumlar vergisi kanunu uyarınca yıllık veya özel beyanname veren kurumların indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancından, hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden stopaj yapılmaması.

Yıllara Sâri İnşaat ve Onarım İşlerinde Karşılaşılan Hatalar:

· Genel giderlerin dağıtımında hata yapılması.

· Yıllara sâri inşaatlar ile ilgili olarak yapılan stopajlar bu inşaatlar bitmediği halde mahsup edilmesi.

· Yıllara sâri inşaat işi bittiği tarihten bir sonraki yıl beyan edilmesi.

· Müşterek genel giderler ve yıpranma paylarının yanlış dağıtılması.

· Devam eden ilgili inşaatlarda ilgili harcamaların gider kaydedilmesi

Muafiyet ve İstisna Uygulamalarına İlişkin Hatalar:

· Yatırım indirimi istisna tutarının yanlış hesaplanması.

· Yatırım indiriminin kar olduğu halde uygulanmaması.

· Turizm istisnasında başka firmalara devir edilen hasılatlar üzerinden istisna hesaplanmaması.

· Tam mükellef olmayan kurumlardan elde edilen kazançlara iştirak kazancı istisnası uygulanmıştır.

· Gayrimenkul ve iştirak hisseleri satışından doğan kazanç sermayeye ilave edilmediği halde istisna uygulanması

· Turizm hâsılatı istisnası hesaplamasının yanlış yapılması.

· Önceki yıl ayrılan finansman fonu ticari kara ilave edilmemesi.

· Finansman fonunun yanlış hesaplanması

  Sabit Kıymet Yenileme Fonu Uygulamalarındaki Hatalar:

· Sabit kıymet satışından doğan kar şartlar oluşmadan yenileme fonuna alınması.

· Yenileme fonunun aynı tür iktisadi kıymet için kullanılması.

· Yenileme fonunun aynı türden alınan iktisadi kıymetin aşınma payı giderinde kullanılmaması.

· Yenileme fonunun üç yıl içinde kullanılmadığı halde üçüncü yılın matrahına eklenmemesi.

· Sabit kıymet yenileme fonunun işi bırakmada kar olarak dikkate alınması. 

  Muhasebe Hatalarının Nedenleri ve Düzeltilmesi:

· Bilgisizlik: Muhasebede çalışan personelin muhasebe kavram, ilke ve kurallarını, bu konuda yapılan yasal düzenlemeleri ve işletmenin muhasebe sistemini iyi bilmemesi, muhasebede çeşitli düzensizliklere ve dolayısıyla hataya yol açabilir.

· Dikkatsizlik ve Özen Göstermeme: Muhasebe personeli, görevini yerine getirirken gerekli dikkat ve özeni göstermeyebilir. Bu nedenlerden ötürü muhasebede çeşitli düzensizlikler ve ihmaller görülebilir.

· Hatalar ortaya çıktıkları dönem içerisinde düzeltilebilir, fakat geçmiş dönem ile ilgili olduklarında geçmiş dönem finansal tablolarının düzeltilmesini de gerektirmektedir. Bu tanımlamalardan sonra “Geriye Dönük Uygulama” kavramını açıklamak konu için önem arz etmektedir. “Geriye dönük uygulama” (Türkiye Muhasebe Standartlarında Geriye dönük yeniden düzenleme kavramı ile ifade edilmektedir.); geçmiş dönem hatalarının düzeltilerek, düzeltilmiş tutarların finansal tablolarda hiç hata olmamış gibi yer alması, ölçülmesi ve açıklanmasıdır. Ancak SPK(Sermaye Piyasası Kurulu), bilgilerin yeniden düzenlenmesinin aşırı maliyet gerektirdiği durumlarda önceki dönemlere ait karşılaştırmalı bilgilerin yeniden düzenlenmesini zorunlu kılmamaktadır. Bu durumda karşılaştırmalı bilgiler yeniden düzenlenmediği zaman, bir sonraki dönemin birikmiş karlar (geçmiş yıllar karları) hesabı, dönem başlamadan önce hatanın birikmiş etkisiyle yeniden düzenlenir.

· Finansal tablolardaki yanlış ve gerçeğe uygun olmayan işlemler ile hatalar, muhasebe politikalarının açıklanması ve dipnotlarda belirtilmesi suretiyle düzeltilmiş olamaz. Düzeltmeler, muhasebe kayıt ve tekniğine göre yapılır ve finansal tablolara yansıtılır. YMM/BD HASAN SANCAK

KAYNAKÇA:

• Mevzuat
• Suat Okyay