27.05.2020 tarihinde yayımlanarak Resmi Gazetede yürürlüğe giren 311 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği uyarınca, daha önce 7194 sayılı Kanunla yürürlüğe giren işçilik alacaklarının gelir vergisi boyutundaki bir takım değişikliklerin ayrıntıları açıklanmıştır. Bu kapsamda yapılan değişikliklere ilişkin açıklamalar aşağıda özetlenmiştir.

1)    HİZMET ERBABINA (ÇALIŞANLARA) YOL YARDIMI VERİLMESİ DURUMUNDA GELİR VERGİSİ İSTİSNASI UYGULAMASI

01.01.2020 tarihinden itibaren elde edilen ücret gelirlerine uygulanmak üzere, işverenler tarafından çalışanların toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerine yönelik taşıma hizmeti verilmediği durumlarda, çalışanlara verilen toplu taşıma kartı, bilet veya bu amaçla kullanılan ödeme araçları için yapılan ödemeler nedeniyle çalışanlara sağlanan menfaatler günlük 12 TL’yi (KDV Hariç) aşmamak şartıyla gelir vergisi istisnası kapsamına alınmıştır.

İstisnadan Yararlanma Şartları

Çalışanların toplu taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçlarının temini suretiyle sağlanan menfaatlere ilişkin istisnadan faydalanılabilmesi için;

• İşveren tarafından, çalışanların toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak maksadıyla ulaşım vasıtası temini veya hizmet satın alınması suretiyle taşıma hizmeti verilmiyor olması,
• Taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçlarının, münhasıran çalışanların işyerine gidip gelmesi için kullanacağı toplu taşıma araçlarında geçerli olması (Ulaşım bedeli için yüklenen tutarın sadece ulaşımda kullanılabilecek şekilde sınırlandırıldığı başka amaçlarla da kullanılabilen ödeme araçlarının kullanımı bu şartın ihlali sayılmaz),
• Yapılan ödemenin fiilen çalışılan günlerle sınırlı olması,
• Ulaşım bedelinin günlük belirlenen tutarının 2020 yılı için 12 TL’yi aşmaması,
• Toplu taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçlarının teminine ilişkin harcamaların belgelendirilmesi gerekmektedir.

İstisnadan Yararlanılamayacak Haller

Aşağıdaki hallerin ortaya çıkması durumunda işverenlerce çalışanlara sağlanan yol yardımı menfaatleri istisnasından yararlanılamayacak olup, gelir vergisine tabi tutulacaktır.

• Ulaşım bedelinin nakit olarak verilmesi,
• Ulaşım bedeli karşılığının, hediye kartı ve benzeri ulaşım harcaması dışında diğer alışverişlerde de kullanılabilecek ödeme araçları şeklinde verilmesi,
• Araç tahsis edilmesi,
• Çalışılmayan günler için de ulaşım bedeli ödenmesi,
• işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak maksadıyla taşıma hizmeti verilmesinin yanında ilave olarak toplu taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçları verilmesi

İstisnadan faydalanamayacak durumların ortaya çıkması durumunda bu ödemeler ve sağlanan menfaatler net ücret kabul edilerek brüte iblağ edilmek suretiyle gelir vergisine tabi tutulacaktır.

Diğer Hususlar

İşverence çalışanların ikamet ettiği mahallerin tümüne taşıma hizmeti sağlanmadığı veya taşıma hizmetinin belirli merkez mahallere yapıldığı ve çalışanların ikametgahından bu mahallere ve bu mahallerden ikametgahına ulaşım için de yol masrafı yaptığı durumlarda, işverence verilen toplu taşıma hizmetinden faydalanmayan veya bu hizmete ulaşım için toplu taşıma araçlarını kullanmak zorunda olan çalışanlara verilen toplu taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçları verilmesi durumunda da istisnadan faydalanılacaktır.

İşverenlerce çalışanlar için yapılan ulaşım bedeli ödemelerinin birden fazla ayı kapsayacak şekilde toplu olarak yapılması durumunda, çalışanların çalıştığı günler dikkate alınarak her bir aya isabet eden tutar ayrı ayrı istisna kapsamında değerlendirilecektir.

Çalışanların izin, rapor ve benzeri nedenlerle çalışmadığı günlere ilişkin ilgili ayda peşin olarak yapılan ve istisnaya konu edilmiş olan taşıma gideri ödemeleri için işverenlerce ilgili ayda düzeltme yapılabileceği gibi, ertesi ay için yapılan taşıma gideri ödemelerinden de mahsup edilmesi mümkün bulunmaktadır.

İşverenlerin her ay ödedikleri ücretler için ücret bordrosu tutmaya mecbur olduklarından İşverenlerce çalışanlara, işyerine gidip gelmesi için toplu taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçları vermek suretiyle sağlanan menfaatlerin vergiden istisna edilecek kısmının da ücret bordrosunda gösterilmesi gerekmektedir.

İşverenlerin çalışanlara toplu taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçları vermek suretiyle sağladığı menfaatler için bir günlük 12 TL (2020 yılı için) ulaşım bedeline katma değer vergisi dahil değildir. Ulaşım bedelinin istisnaya isabet eden tutarına ait yüklenilen katma değer vergisi işverenlerce indirim konusu yapılabilecektir. İşverenler tarafından istisna tutarından daha fazla ödeme yapılması halinde, istisna tutarını aşan kısım (istisna tutarına aşan kısma isabet eden katma değer vergisi dahil olmak üzere) net ödenen ücret olarak kabul edilecek ve brüte iblağ edilmek suretiyle gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacaktır. Diğer taraftan, istisna tutarını aşan kısma isabet eden ve ücret olarak kabul edilen KDV indirim konusu yapılamayacaktır.

Örnek 1: İşveren (A), yanında çalışan Bay (B)’nin şehir içi ulaşımda kullandığı toplu taşıma kartına, 2020 yılı Mart ayında 26 gün çalışacağı varsayımıyla peşin olarak 312 TL (KDV hariç) yükleme yapmıştır. Bay (B), Mart ayında 10 gün izin kullanmıştır. Bay (B)’nin Mart ayında 16 gün çalıştığı göz önüne alındığında, işveren (A) tarafından çalışan Bay (B)’nin toplu taşıma kartına yüklenen 312 TL’nin 192 TL’si istisna kapsamında değerlendirilecektir. İşveren (A)’nın peşin olarak ödediği 312 TL’ye istisna uygulamış olması halinde ise, düzeltme yapabileceği gibi, fark tutarı izleyen ayda yapacağı ödemeden indirmek suretiyle, istisnayı daha düşük uygulayabilecektir.

Örnek 2: İşveren (C), 2020 yılı Nisan ayında 20 gün çalışan Bay (D)’nin toplu taşıma kartına 472 TL (400 TL + 72 TL KDV) yüklemiştir. İşveren (C) tarafından bu tutarın 240 TL’si istisnaya konu edilecektir. İstisna kapsamındaki bu tutara isabet eden 43,2 TL’lik KDV indirim konusu yapılabilecektir. İstisna tutarını aşan 160 TL (400 TL - 240 TL)+28,80 TL KDV dahil toplam tutar olan 188,80 TL net ödenen ücret olarak kabul edilecek ve brüte iblağ edilmek suretiyle gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacaktır. Diğer taraftan, 28,80 TL’lik KDV indirim konusu yapılamayacaktır.

2)  ÜCRET GELİRLERİNDE GELİR VERGİSİ DİLİMLERİ VE ORANLARI

Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde en yüksek vergi oranı % 35 iken, 7194 sayılı Kanunla getirilen düzenleme 01.01.2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yeni bir gelir vergisi dilimi getirilmiştir. Buna göre çalışanın gelir vergisi matrahının 600.000 TL'yi aşması durumunda aşan kısım için % 40 oranında gelir vergisi uygulanacaktır. Ücretlerin vergilendirilmesinde matrah ve oranlar aşağıda tabloda gösterilmiştir.

3)   YIL İÇİNDE İŞE ALINAN KİŞLERİN KÜMÜLATİF VERGİ MATRAHININ DEVAM ETTİRİLMESİ UYGULAMASI

Çalışanların gerek aynı anda gerekse yıl içinde işveren değiştirerek birden fazla işverenden ücret geliri elde etmesi durumunda her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı vergilendirilecek olup ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeyecektir. Bir başka değişle diğer işverenler çalışanın kümülatif vergi matrahını 0 (sıfır) olarak kabul edip bordrolaştırma yapılacaktır. Ancak iki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi (devir, nev’i değişikliği ve bölünme halleri dahil), asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışanların yıl içinde alt işvereninin değişmesi veya ortaklık halinde faaliyette bulunan işyerlerinde ortaklardan herhangi birinin değişmesi durumunda çalışanların kümülatif gelir vergisi matrahları devam ettirilecektir. Yine genel bütçe kapsamındaki kamu kurumlarında, sosyal güvenlik kurumlarında ve belediyelerde çalışanların yıl içinde bu türdeki diğer kurumlara geçmeleri durumunda kümülatif gelir vergisi matrahları devam ettirilecektir.

Diğer taraftan yeni uygulamayla birlikte yıl içerisinde işveren değiştiren çalışanlar, ücret gelirine ilişkin kümülatif gelir vergisi matrahını yeni işverenine bildirmek suretiyle ücretinin gelir vergisi tarifesine göre kümülatif olarak vergilendirilmesini talep edebilecektir. Bu durumda yeni işveren kümülatif matrahı dikkate alarak gelir vergisi kesintisi yapmak zorundadır.

4)  ÇALIŞANLARIN GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ VERMESİ UYGULAMASI

Hali hazırdaki uygulama ile yıl içinde birden fazla işveren bünyesinde çalışanların seçecekleri bir işveren dışında kalan işverenlerden elde ettikleri ücretlerin gelir vergisi matrahları toplamının 2020 yılı için 49.000 TL’yi geçmesi durumunda (ikinci vergi dilimi) gelirin ait olduğu yılı takip eden Mart ayı sonuna kadar internet vergi dairesinden Gelir Vergi Beyannamesi vermeleri gerekmekteydi. Beyanname verilmesi durumunda çalışanlar yıl içinde kendileri ya da eş ve çocukları adına yapmış oldukları eğitim ve sağlık harcamaları ile yapmış oldukları bağışları gelir vergisi matrahından indirebilmekteydi.

7194 sayılı Kanunun getirdiği yeni uygulama ile çalışanın birden fazla işveren bünyesinde çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın tek işverenden elde edilmiş bile olsa yıl içinde elde etmiş olduğu ücret gelirinin kümülatif vergi matrahının 2020 yılı için 600.000TL’yi (dördüncü vergi dilimi) aşması durumunda gelir vergisi beyannamesi vermesi gerektiği belirtilmiştir.

Yine genel bütçe kapsamındaki kamu kurumlarında, sosyal güvenlik kurumlarında ve belediyelerde çalışanların yıl içinde bu türdeki diğer kurumlara geçmeleri durumunda bunlar beyanname verme bakımından tek işveren olarak kabul edilecektir.

Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler ile teknopark ve teknokentlerde arge ve destek personeli olarak çalışan kişilerin ücret ödemelerinden gelir vergisi kesintisi yapılmadığından beyanname verme bakımından işveren olarak dikkate alınmayacaktır. Ayrıca bu kişilerin başka işverenlerden elde ettikleri kazançlar nedeniyle beyanname vermeleri durumunda yukarıda belirtilen kazançları gelir vergisi beyannamesinde beyan edilmeyecektir.

Diğer taraftan serbest bölgelerde ve işletmelerin arge ve tasarı merkezlerinde çalışan kişiler dolaysıyla işverenler her ne kadar muhtasar beyanname üzerinden gelir vergisi indirimi elde etse de, bu kişilere ödenen ücretler çalışan bakımından gelir vergisinden istisna olmadığından, bu mahiyetteki işverenler ve kazançlar beyanname verme bakımından dikkate alınacaktır.

Mehmet Emre DİKEN 

SGK Müfettişi 

İş Hukuku Bilirkişi