Sosyal güvenlikte kural olarak sigortalıların, sigortalılık başlangıcı öncesindeki veya sonrasındaki veyahut sigortalılık süreleri arasındaki boşta geçen (çalışılmamış/prim ödenmemiş) süreleri, geriye doğru toplu ödeme/borçlanma şeklinde imkanları bulunmamaktadır.
Borçlanılabilecek süreler
Bu genel kuralın istisnasını, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41’inci maddesinde tek tek sayılmış olan süreler oluşturmaktadır.
Sosyal güvenlik mevzuatına göre aşağıda belirtilen ve belgelendirilen süreler borçlanılabilmektedir.
● Doğumdan sonraki süreler,
● Ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri,
● Er, erbaş veya yedek subay okulunda geçen süreler,
● Kamu çalışanlarının tabi olduğu personel mevzuatlarına göre aylıksız izinde geçen süreler,
● Doktora veya tıpta uzmanlık öğreniminde geçen süreler,
● Avukatlık stajında geçen süreler,
● Tutuklulukta veya gözaltında geçen süreler,
● Grev veya lokavtta geçen süreler,
● Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri,
● Seçim kanunları gereğince kamu çalışanlarının görevinden istifa edip açıkta geçirdiği süreler,
● Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanların ay içinde eksik kalan süreleri,
● 1416 Sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun kapsamında yurt dışında geçen öğrenim süreleri,
● MEB’e bağlı eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında uzman ve usta öğretici olarak çalışanların ay içinde 30 günden eksik kalan süreleri,
● 1402 Sayılı Sıkıyönetim Kanunu uyarınca gözaltında ve tutuklulukta geçen süreler,
● Sanatçıların ilgili mevzuattaki kapsama girmeleri halinde meslekleriyle ilgili çalışma süreleri,
● Fakülte veya yüksekokullarda kendi hesabına okuduktan sonra subay veya astsubaylığa naspedilen veya yedek subaylık hizmetini takiben subaylığa geçirilenler, fakülte ve yüksekokullarda kendi hesabına okuduktan sonra, komiser yardımcısı veya polis memuru olarak atananların başarılı öğrenim süreleri ile fakülte veya yüksekokullarda kendi hesabına okumakta iken Türk Silahlı Kuvvetleri veya Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrencilerin, daha önce kendi hesabına okudukları normal okul süreleri,
● Polis Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrencilerden bahse konu okullarda (Polis Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda) geçen başarılı eğitim süreleri,
● 3201 sayılı Kanun uyarınca, Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin on sekiz yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri,
Borçlanmanın sağladığı avantajlar
Sosyal güvenlik sistemine prim ödenmemiş olan söz konusu sürelerin sigortalı veya hak sahipleri (eş, çocuk, anne-baba) tarafından sonradan primleri ödenerek sigortalılık hizmetine saydırılması işlemi hizmet borçlanması olarak tanımlanmaktadır.
Sigortalılar emekliliğe hak kazanabilmek için; sigortalılık süresi, prim gün sayısı ve yaş şartlarını birlikte yerine getirmeleri gerekmektedir.
Dolayısıyla, hizmet borçlanması emeklilik şartlarından olan prim gün sayısını tamamlamak veya artırmak için yapılmaktadır.
Ayrıca, borçlanılacak sürelerden bazıları, sigortalılık başlangıç tarihini geriye götürdüğünden, sigortalılara daha erken emekli olma şeklinde de avantaj sağlayabilmektedir.
İşsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği süreleri borçlanma kapsamına alınmalı
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanuna göre, sigortalı sayılan kişiler belli şartla İş-Kur’dan 6, 8 ve 10 ay süreyle işsizlik ödeneği alabilmektedir.
Yine, genel ekonomik kriz, sektörel kriz, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle (COVID-19 bu kapsamda değerlendirilmektedir) iş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın iş yerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, 3 aya kadar (Cumhurbaşkanı tarafından 6 aya kadar uzatılabilmektedir) sigortalılara çalışamadıkları süreler için İş-Kur tarafından kısa çalışma ödeneği ödenmektedir.
Aynı şekilde, 4857/Geçici 10. madde ve 4447/Geçici 24. madde hükümlerine göre, 17/04/2020 tarihinden itibaren işverenleri tarafından ücretsiz izine çıkarılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/03/2020 tarihinden sonra 4447/51. madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilmiş olmasına rağmen işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere İş-Kur tarafından 3 ay süreyle (Cumhurbaşkanı tarafından 6 aya kadar uzatılabilmektedir) nakdi ücret desteği verilmektedir.
Yukarıda belirtilen işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği sürelerinde İşsizlik Sigortası Fonu tarafından ilgili kişiler adına genel sağlık sigortası primleri SGK’ya ödenmeye devam edilmesine karşın, uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) primleri (emeklilik primleri) ödenmemektedir. Celal Özcan
