İşletmeler hem ulusal rakipleriyle hem de uluslararası rakipleriyle sürekli rekabet içinde bulunmak zorundadırlar.Ayrıca; sürekli bir yenilik ve gelişim içinde olmaları gerekmektedir. İşletmeler karlarını, pazar paylarını arttırmak ve devamlılıklarını sürdürebilmek için , bir takım pazarlama teknikleri geliştirilmektedir. Bunlar promosyon, eşantiyon, numune mallar, hediye çekleri ve çekilişlere hediye vermektir. Sözü edilen bu malların bedelsiz teslim sayılmaları için ticari teamüllere uygun nitelikte ve miktarda olması ve ayrıca bir satışa konu olmayacak şekilde verilmeleri gerekir.
- Promosyon = Özendirme
Satışı yapılan malın yanında başka bir malın ayrıca bir bedel alınmaksızın verilmesi şeklinde kendisini gösterir.
Promosyon ürünü olarak verilen malın tabi olduğu KDV oranının;
- Satışı yapılan mala ait KDV oranına eşit veya daha düşük oranda olması halinde promosyon ürünü için yüklenilen KDV’nin tamamı indirim konusu yapılır.
- Satışı yapılan malın tabi olduğu KDV oranından yüksek olması halinde ise promosyon ürünü için yüklenilen KDV’den, satışı yapılan malın tabi olduğu orana isabet eden kısmın indirim konusu yapılır, kalan kısmın gelir veya kurumlar vergisi açısından gider veya maliyet olarak uygulanır.
Promosyon ürünü için yüklenilen vergiden indirim konusu yapılacak Kısımı=
Promosyon ürünü için yüklenilen vergi tutarı X Satışı yapılan malın tabi olduğu oran /Promosyon ürününün tabi olduğu oran
Formülü ile hesaplanır, artan kısım gider veya maliyet olarak dikkate alınır.
Öte yandan, özendirme ürünü olarak verilen malların alışı sırasında yapılan diğer giderlere ilişkin yüklenilen KDV genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılır
Örnek 1:
(A) gazetecilik firması, periyodik dönemler halinde veya her gün gazetenin yanında ek olarak bir dergi vermektedir.
Gazetenin satışını artırmak amacıyla ve ayrıca bir bedel alınmaksızın verilen bu dergi, işletmede yaratılan katma değerin bir unsuru niteliğinde olduğundan tesliminde ayrıca KDV hesaplanmaz. Gazete ve derginin teslimi aynı oranda KDV’ye tabi olduğundan, dergi için yüklenilen verginin tamamı indirim konusu yapılır.
Örnek 2:
Bir deterjan firması, imal ederek satışını yaptığı ürünlere olan talebi artırmak amacıyla 4 kg deterjan alan müşterisine, ayrıca bir bedel almaksızın 1 kg daha deterjan vermek suretiyle bir kampanya düzenlemiştir.
Deterjanların toplam bedeli 20 TL’dir.
Bu işlemde satışı yapılan mal 4 kg değil 5 kg deterjandır.
Dolayısıyla, satışı yapılan malın teslim bedeli olan 20 TL üzerinden KDV hesaplanması, yüklenilen KDV’nin tamamının indirim konusu yapılması gerekir.
Örnek 3:
(A) gazetecilik işletmesi, okurlarına 30 kupon karşılığında kitap vereceğini taahhüt etmiş ve Eylül/2018 döneminde (B) firmasından 80.000 adet kitap satın almıştır.
Bu alış işlemi sırasında 800.000TL mal bedeli ve 64.000TL KDV ödemiştir.
Gazete işletmesinin okurlarına vereceği kitapların bedelleri gelir ve kurumlar vergisi açısından pazarlama gideri olarak kabul edilir ve ayrıca bir bedel alınmaması koşuluyla, bu ürünlerin tesliminde KDV hesaplanmaz.
Bu işlemde satışı yapılan mal gazete olup teslimi (% 1), özendirme ürünü olarak verilen kitap ise (% 8) oranında KDV’ye tabidir.
Gazete işletmesi, özendirme mallarının alımı için yüklendiği KDV’nin tamamını öncelikle “indirilecek KDV” hesabına alır.
Promosyon mallarının tümünün aynı dönemde müşterilere verilmesi halinde, işletmenin kitaplar için yüklendiği KDV’den, sadece ana malın tabi olduğu orana (% 1) isabet eden kısmı indirim hesaplarında kalır, artan kısım gider hesaplarına alınır.
Yukarıdaki formül çerçevesinde indirim konusu yapılacak KDV;
64.000 TL x (1: 8) = 8.000 TL olarak hesaplanır.
(64.000 – 8.000 =) 56.000 TL ise gider olarak dikkate alınabilir.
Hesaplanması, yüklenilen KDV’nin tamamının indirim konusu yapılması gerekir.
Örnek 4: XYZ işletmesi KDV oranı % 18 olan ticari malların satışını yapmaktadır. 01.10.2019 tarihinde satışları artırmak için asıl malın yanında verilmek üzere KDV oranı % 8 olan özendirme mallar 20.000 TL’ ye satın alınmıştır. Promosyon mallar, 20.10.2019 tarihinde müşterilere dağıtılmıştır.
Çözüm:
Promosyon mal için yüklenilen KDV oranı ( % 8 ) asıl malın KDV oranından ( % 18 ) daha düşük olduğu için KDV’nin tamamı indirim konusu yapılabilir.
………………………………………….01.10.2019…………………………………………………..
157 Diğer Stoklar Hesabı 20.000,00
191 İndirilecek KDV Hesabı 1.600,00
320 Satıcılar Hesabı 21.600,00
Özendirme malların alış kaydı
………………………………………….20.10.2019………………………………
760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Hesabı 20.000,00
157 Diğer Stoklar Hesabı 20.000.00
Özendirme Malların Müşterilere verilmesi
………………………………………………//………………………………………………………
Örnek 5: ABC işletmesi KDV oranı % 8 olan ticari malların satışını yapmaktadır. 01/10/2019 tarihinde satışları artırmak için asıl malın yanında verilmek üzere KDV oranı % 18 olan promosyon mallar 20.000,00 TL’ ye satın alınmıştır. Promosyon mallar, 20.10.2019 tarihinde müşterilere dağıtılmıştır.
Çözüm:
Promosyon mal için yüklenilen KDV oranı ( % 18 ) asıl malın KDV oranından ( % 8 ) daha yüksek olduğu için yüklenilen KDV’nin satışı yapılan malın tabi olduğu orana isabet eden kısmı indirim konusu yapılabilir.
Bu durumda yüklenilen KDV 3.600 TL, satışı yapılan malın KDV’ si 1.600 TL isabet eden tutar indirim konusu yapılabilir.
Bunun için 191 İndirilecek KDV Hesabının alacağına indirilemeyecek KDV tutarı kayıt edilir.
……………………………………01.10.2019………………………………………..
157 Diğer Stoklar Hesabı 20.000,00
191 İndirilecek KDV Hesabı 3.600,00
320 Satıcılar Hesabı 23.600,00
Özendirme Malların Alış İşlemi.
……………………………………….20.10.2019……………………………………………….
760 Pazarlama Satış Dağıtım Hesabı 22.000,00
157 Diğer Stoklar Hesabı 20.000,00
191 İndirilecek KDV Hesabı 2.000,00
Promisyon= Özendirme Malların Müşterilere Dağıtılması.
………………………………………………………..//…………………………………………………..
- Eşantiyon
Eşantiyon Malların Verilmesi Halinde KDV nasıl uygulanır?
Firmaların belirli zamanlarda, özellikle dini bayramlarda ve yılbaşlarında kendi tanıtımlarını yapmak amacıyla herhangi bir bedel almaksızın kalem, anahtarlık, ajanda, takvim ve benzeri eşya dağıtmaları geleneksel hale gelmiştir.
Ticari hayatta eşantiyon olarak adlandırılan bu ürünler, her ne kadar işletmede tüketilmemekte ise de ayni pazarlama gideri niteliğinde olduğundan, bu ürünlerin müşterilere ayrıca bir bedel alınmaksızın teslimi KDV hesaplanmasını gerektirmez.
Eşantiyon adı altında teslim edilen malların;
Ticari teamüllere uygun nitelikte ve miktarda olması, halinde KDV hesaplanmaz.
Ayrıca bir satışa konu olmayacak şekilde verilmesi, halinde de KDV hesaplanmaz.
Örnek 1: (X) Firması yılbaşında müşterilerine dağıtmak için (Y) firmasına maliyeti 10.000 + KDV’ye anahtarlık yaptırmıştır.(KDV Oranı % 18)
----------------------------------//---------------------------------
157 Diğer Stoklar 10.000,00
191 İndirilecek KDV 1.800,00
329 Diğer Ticari Borçlar 11 800,00
Eşantiyonların alış işlemi
---------------------------------//-----------------------------------
----------------------------------//---------------------------------
760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 10.000,00
157 Diğer Stoklar 10.000,00
Eşantiyonların Müşterilere verilmesi
----------------------------------//---------------------------------
Örnek 2: (X) işletmesi yılbaşında eşantiyon olarak dağıtmak üzere 2018 yılının Aralık ayında 500 adet Kalem seti ile 1.000 adet saat satın almıştır. (x) işletmesi bu alım nedeniyle satıcıya KDV ile birlikte 11.800,00 lira ödemiştir.
(X) işletmesi 500 adet Kalem Seti ile 1.000 adet saatin tamamını 2019 yılının ocak ayında dağıtmıştır. Bu işlemin muhasebe kaydı şöyle olacaktır.
Öncelikle dönemsellik ilkesi gereği eşantiyon malların dağıtıldığı dönemde gider yazılması gerekmektedir. Bu nedenle eşantiyon mallar alındığı dönemde öncelikle 157- Diğer Stoklar hesabına kaydedilecek daha sonra bu mallar dağıtıldığında gider yazılabilecektir.
Diğer taraftan eşantiyon mallara isabet eden KDV’nin eşantiyon mallara ait faturanın yasal defterlere kayıt yapıldığı dönemde indirim konusu yapılacağı tabiidir.
…………………………………..31.12.2018…………………………………
157 Diğer Stoklar 10.000,00
191 İndirilecek KDV 1.800,00
102 Banka 11.800,00
Eşantiyon alımı ve stoklara kaydı.
…………………………………………………….31.01.2019……
760 Pazarlama. Satış. ve Dağıtım Giderleri. 10.000,00
157 Diğer Stoklar 10.000,00
Eşantiyonların dağıtılan kısmının gider kaydı.
………………………………………………………………//…………………………………..
3. Numune Mallar
Firmalar halen satışını yaptıkları veya piyasaya yeni çıkardıkları bir ürünün tanıtımını sağlamak amacıyla numune mallar üretmekte ve bu malları da ayrıca bir bedel tahsil etmeksizin vermektedir.
Ana malın bütün özelliklerini taşımakla birlikte, satışa konu edilemeyecek bir miktarla sınırlı olan ve üzerinde “Numunedir, parayla satılmaz, vb.” ibareleri taşıyan bu mallar da işletmede tüketilmemekle birlikte ayni pazarlama gideri özelliğini taşıdığından, bu malların bedel alınmaksızın teslimi de eşantiyonlarda olduğu gibi KDV hesaplanmasını gerektirmez.
Numune mallar için yüklenilen vergiler, genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılır.
Örnek 1:
Şampuan imalatı ile uğraşan (A) firması, satışını yaptığı şampuanları bir kere kullanmaya mahsus miktarlarda poşetleyerek, tüketicilerin posta kutularına koymak suretiyle dağıtmıştır.
Ayrı bir satışa konu olmayacak şekilde tüketiciye yönelik ve reklâm mahiyetinde verilen, ayrıca ambalajında numune olduğu belirtilen bu şampuanlar için KDV hesaplanmaz, bu ürünlere ilişkin yüklenilen KDV ise indirim konusu yapılır.
Örnek 2:
Bir ilaç firması, piyasaya yeni çıkaracağı bir ilacın tanıtımını sağlamak amacıyla doktorlara, üzerinde “Numunedir. Satılamaz.” ibaresi bulunan ilaçları numune olarak vermektedir. İlaç firması bu ilaçlar için KDV hesaplamaz, yüklendiği KDV ise indirim konusu yapılır.
Esasen ticari hayatta yerini bulan promosyonlar ile işletme açısından ayni pazarlama gideri niteliğinde olan eşantiyon ve numunelerin; bedel tahsil edilmeksizin müşterilere verilmesi işlemi KDV’ye tabi olmamakla birlikte, bu ürünleri bedelsiz olarak alan kişi ve kuruluşların, söz konusu malları gerçek usulde KDV mükellefi olarak ticari bir işleme konu etmeleri halinde, bu teslim işlemi KDV’ye tabi olup malın ait olduğu oran üzerinden vergi hesaplanması gerekir.
Örnek 3:
VYZ İşletmesi 01.09.2019 tarihinde yeni piyasaya sunmaya hazırlandığı malların numunesini 15.000 lira maliyete katlanarak üretmiştir. Numune malların üzerine satılamaz etiketi yapıştırarak 02.10.2019 tarihinde müşteriye bedelsiz olarak vermiştir.
………………………………………01.09.2019…………………………………
157 Diğer Stoklar Hesabı 15.000,00
152 Mamuller Hesabı 15.000,00
Numune malın maliyeti
…………………………………….02.10.2019………………………………………….
760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 15.000,00
157 Diğer Stoklar Hesabı 15.000,00
Numunenin Müşteriye Bedelsiz verilmesi
……………………………………………….//…………………………………………….
- Hediye Çeki
Son zamanlarda hediye verme yerine, hediye verilecek kişilerin ihtiyaç ve zevkleri dikkate alınarak hediye çeki verilmektedir. Hamiline yazılı olabileceği gibi doğrudan isme yazılı olabilir. Fakat genellikle herhangi bir isme düzenlenmez.
Hediye çeki uygulamasında;
• Hediye çekini çıkaran ve satan,
• Hediye çekini satın alıp dağıtan,
• Hediye çeki dağıtılan kişiler
Olmak üzere üç taraf bulunur.
KDV açısından vergiyi doğuran olay Kanun’un 10/a maddesine göre teslim ve hizmet işlemlerinden doğmaktadır. Hediye çeki satılması aşamasında henüz mal teslimi veya hizmet ifası söz konusu olmadığından KDV meydana gelmemektedir
Çeklerin müşteriye verilmesi aşamasında, bu çeklere ilişkin olarak fatura düzenlenmeyeceği gibi KDV’de hesaplanmayacaktır
Çeki Düzenleyen ve Çeki Alan Firmanın Yapması Gereken İşlemler
Çeki Düzenleyen Firma Açısından:
Hediye çeki tanzim ve teslim eden firmada, çek teslimi sırasında, gelir veya kurumlar vergisi açısından "gelir" oluşmaz. Çeklerin verilmesi işleminin aşağıdaki şekilde kayda alınması mümkündür.
---------------------------------/-----------------------------------
120 ALICILAR 50.000,00
349 ALINAN DİĞER AVANSLAR 50.000,00
Tedavüldeki Hediye Çekleri
Çeklerin müşteri firmaya verilmesi
---------------------------------/-----------------------------------
Hasılat, teslim edilen çeklerin geri dönüşü (yani alışverişte kullanılması) aşamasında doğar. Hediye çekini düzenleyip veren firma açısından, çeki kimin getirdiğinin (alan firma, onun personeli, bayii, kendisine hediye olarak hediye çeki verilen herhangi bir kişi gibi) önemi yoktur.
Satılan bu çeklerden biri olan 100 Lira çekin ibraz edildiği alışverişte, 110 TL + % 18 KDV tutarlı bir tencere alındığını ve çeki aşan bedelin nakden ödendiğini varsayalım.
---------------------------------/-----------------------------------
349 ALINAN DİĞER AVANSLAR 100,00
Tedavüldeki Hediye Çekleri
102 BANKA 29,80
600 YURT İÇİ SATIŞLAR 110,00
391 HESAPLANAN KDV 19,80
Hediye çeki ve nakit karşılığı yapılan satışın kaydı
---------------------------------/-----------------------------------
Satıcı firma, diğer mal ve hizmet satışlarında olduğu gibi, kısmen veya tamamen hediye çeki karşılığında yapmış olduğu satışlarda da fatura veya perakende satış fişi düzenlemek mecburiyetindedir. Bu satışın, diğer satışlardan gelir kaydı ve belgelendirme yönünden hiçbir farkı yoktur.
Yukarıda bahsi geçen özelgede, hediye çeki karşılığında yapılan teslim veya hizmete ait faturanın, çekleri müşterilerine personeline vs. hediye amaçlı olarak veren firma adına düzenlenmesi gerektiği belirtilmektedir.
Hediye çeki mukabilinde verilen mal veya hizmete ilişkin fatura ve benzeri belgenin muhatabı konusunda bu şekilde peşinen bir belirleme yapmak bize göre doğru değildir. Çünkü fatura veya benzeri belgenin muhatabının kim olacağı, taraflar arasındaki hukuki ilişkiye göre değişkenlik gösterebilir.
Çeki Alan Firma Açısından:
Hediye çeklerini teslim alan firma, bunu dağıtmadığı sürece, aşağıdaki kaydı müteakip aktifinde tutmak mecburiyetindedir. Bu aşamada, gider veya maliyet kaydı yapılamaz.
---------------------------------/-----------------------------------
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 50.000,00
Hediye Çekleri
320 SATICILAR 50.000,00
---------------------------------/-----------------------------------
Çeklerin Personele Verilmesi:
Personele verilen çekler "ücret" olarak GV''''ne tâbi tutulur. Çeklerin bedeli "net" ücret olarak kabul edilir ve brüt tutarı, personel gideri olarak kayda alınır. Bize göre, personele hediye çeki teslimi, nakit değil aynî ücret verilmesi anlamına geldiğinden (mal veya hizmet alma imkanı sağladığından), sadece gelir vergisine tâbi tutulur. SGK primi ve bize göre Damga Vergisi de hesaplanmaz.
Aşağıda, personele 1.000 liralık hediye çeki verildiği ve % 20 lik GV hesaplandığı varsayımıyla, yapılması gereken muhasebe kaydı gösterilmiştir:
---------------------------------/-----------------------------------
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 1.250
Personel Giderleri
360 ÖDENECEK VERGİ ve FONLAR 250
GV Stopajı
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 1.000
Hediye Çekleri
---------------------------------/-----------------------------------
Personele verilen hediye çekinin meblağı küçük olsa bile bu muameleye tabi tutulması gerektiği ileri sürülebilir. Mesela tanesi 20''''şer lira maliyetli çikolata kutuları bayram münasebetiyle personele dağıtıldığında, bizim anlayışımıza göre ve örf ve teamül uyarınca doğrudan gider yazılabilir ve KDV''''si indirilebilir. Fakat 20''''şer liralık hediye çekleri verilmesi halinde bunların brüte götürülerek stopaja tabi tutulmaması tenkit konusu olabilir. Halbuki bizim anlayışımıza göre, personele 20 liralık çikolata vermek yerine 20 liralık çikolata alma hakkı veren hediye çeki vermek arasında fark yoktur.
Çeklerin Müşterilere Verilmesi:
Çeklerin, belli tutarların üzerinde alışveriş yapan bayilere verilmesi durumunda, müşteriye ciro primi verilmesi söz konusudur. Bu takdirde, Maliye İdaresi bayiin KDV''''li ciro primi faturası düzenlemesini istemektedir. Bayi aldığı hediye çeklerini, kestiği gelir faturasının karşılığı olarak aktifine kaydedecektir.
Aşağıda, çekleri bayiine veren firmanın kayıtları gösterilmiştir. (200.000 liralık hediye çeki verilmiştir.)
---------------------------------/-----------------------------------
120 ALICILAR 200.000
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 200.000
Hediye Çekleri
Bayie çek teslimi
---------------------------------/-----------------------------------
760 PAZARLAMA, SATIŞ ve DAĞITIM GİDER. 200.000
191 İNDİRİLECEK KDV 36.000
120 ALICILAR 236.000
Bayiin düzenlediği 200.000 + KDV tutarlı ciro primi faturasının kaydı
---------------------------------/-----------------------------------
Maliye Bakanlığı eskiden tüm ciro primi faturalarını hizmet bedeli olarak tanımlanmakta ve % 18 oranında KDV lendirilmesini istemekteydi. 116 Nolu KDV Genel Tebliği ile bu görüşünü değiştiren Bakanlık, ciro primlerinin, fiyat farkı niteliğinde olduğunu ve bu nedenle ilgili mal veya hizmetin tabi olduğu KDV oranına tabi bulunduğunu hükme bağlanmıştır. Yukarıda verdiğimiz örnekdeki 200.000 TL''''lik ciro primi % 1 veya % 8 KDV''''ye tabi malların alımında bulunan bir bayie verilmiş olsaydı, bu yeni görüşe göre 2.000 TL veya 16.000 TL KDV hesaplanmasına konu olacaktı.
Çeklerin İşletme İhtiyaçları İçin Kullanılması:
Çekler, işletme ihtiyaçları için kullanılır ise alınan mal veya hizmete göre kayıt yapılır. Örneğin, çeklerle sabit kıymet alınırsa, sabit kıymet alış kaydı yapılır. Sarf malzemesi alınırsa, alınan mal, duruma göre doğrudan veya sarfiyata paralel olarak gider veya maliyet kaydına konu edilir.
Çeklerin İşletme Ortakları veya Yakınlarının Şahsî İhtiyaçları İçin Kullanılması veya Bunlar Tarafından İşletmeden Çekilişi:
Çeklerin işletme ortakları veya yakınlarınca, işletmeden çekilişi veya onların şahsî ihtiyaçları için kullanılması halinde, ilgililerin cari hesaplarına intikal ettirilmesi gerekir.
Çeklerin Yukarıda Sayılanlar Dışındaki Kişilere Hediye Olarak Verilmesi:
Çeklerin önceki bölümlerde belirtilenler dışındaki kişilere hediye (mesela yılbaşı hediyesi) olarak verilmesi halinde, bunların işletmenin cesametine ve faaliyetine nazaran aşırı boyutlarda olmaması, verilen hediyelerin cins ve değerinin makul seviyede bulunması koşuluyla gider yazılabileceği kanaatindeyiz.
Bedel Karşılığı Satılmayan Alışveriş Çekleri (İskonto Çekleri)
Uygulamada, bazı mağazaların, belli bir miktar veya tutardaki satışlar nedeniyle ya da sair nedenlerle, müşterilere bedelsiz olarak hediye çeki veya alışveriş çeki adı altında çekler verdikleri ve bu çeklerin o mağazalarda yapılan alışverişlerde para yerine kullanıldığı görülmektedir.
Bu çekler, bir anlamda "iskonto" çekleridir ve müşterilere verilen bu çeklerin alışveriş anına kadar, nazım hesaplarda izlenmesi tercih edilmelidir. Tabiatıyla izlemenin başka yöntemlerle de yapılması mümkündür. Çeklerin müşterilere verilmesi aşamasında, dekont ya da fatura düzenlenmesine gerek olmadığı gibi, KDV hesaplanmasına da gerek yoktur.
Bu çeklerin karşılığında müşterilere yapılan mal veya hizmet satışları için mutlaka fatura veya perakende satış fişi düzenlenmelidir. Söz konusu belgelerde, bu çeklerin bedeli "iskonto" olarak gösterilmek suretiyle işlem yapılmalıdır. Bizim anlayışımıza göre veya hizmet bedelinin tamamı bu tür çeklerle ödense bile, yukarıda izah edilen tarzda işlem yapmak gerekir.
ÖRNEK:
Firmanın, bir kampanya nedeniyle KDV dahil 500 liralık alımda bulunan müşterisine verdiği 50 liralık iskonto çeki, daha sonra 236 liralık bir alışverişte kullanılmıştır. Satılan mal, % 18 KDV oranına tabidir. Yani satılan malın iskontosuz KDV hariç fiyatı 200 TL, KDVsi 36 TL0 dir.
Bu satışta iskonto çeki yoluyla 50 TL''''lik iskonto uygulanacağına göre, satın alınan malın KDV dahil bedeli (236 – 50 =) 186 TL düşecektir. 186 TL iç yüzde yoluyla ayrıştırıldığında KDV matrahı (186 :118 x 100 =)157,63 TL, KDV tutarı ise (157,63 x 0,18 =) 28,37 TL olarak hesaplanacaktır.
Bu satışa ait yevmiye kaydı şöyledir:
---------------------------------/------------------------------------
100 KASA 186,00
610 SATIŞ İSKONTOLARI 50,00
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 207,63
391 HESAPLANAN KDV 28,37
---------------------------------/------------------------------------
Hediye Çekinin Ticarete Konu Edilmesi
Hediye çekleri çeki düzenleyen-genelde perakendeci- firma tarafından, bu çeki hediye edecek olan firmaya satılmaktadır.
Fakat uygulamada nadiren de olsa, bir aracı firma, hediye çeklerini toptan satın alıp, talep eden firmalara satabilmekte, toptan alım nedeniyle çekleri düzenleyen firmadan iskonto sağlayarak para kazanmaktadır.
- ÇEKİLİŞLERE HEDİYE VERME
Kampanyaların nihai tüketiciye yönelik olması ile toptancı veya perakendecilere yönelik olması arasında vergisel açıdan önemli farklılıklar bulunmaktadır.
Çekilişlerle müşterilerin daha fazla Alış veriş yapmaları teşvik edilmsi amaçlanmıştır. Bedelsiz verilen mallar da işletmelerin oluşturduğu katma değer içinde vergilendirilmelidir.Ayrıca çekilişte kazanılan hediyeden ötürü müşterilerden bir bedel alınmamakta ve malların satış fiyatı verilen hediyeden dolayı arttırılmamaktadır.
Çekilişle talihli kişiye ürünün devri durumunda devir işleminin yapılabilmesi için fatura düzenlenecek ve düzenlenecek faturada KDV hesaplanmayacaktır. Faturada gösterilmeyen KDV işletme tarafından hesaplanarak HESAPLANAN KDV hesabında gösterilecek, aynı zamanda da İNDİRİLECEK KDV hesabında gösterilerek indirim konusu yapılacaktır.
Çekiliş yapıldığında mal bedeli stok hesaplarından çıkarılıp PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ hesabına aktarılacaktır.
BAYİLERE ÇEKİLİŞ SURETİYLE VERİLEN HEDİYELERİN VERGİSEL BOYUTU:
- Veraset ve İntikal Vergisi Açısından:
Bir bayiin, bayiliğini yaptığı firmadan şans unsuruna bağlı olsun olmasın aldığı hediyeler, bu bayiin ticari hasılatına dâhildir.
Kazanç vergilerinin konusuna giren bir edinim servet transferi vergisinin konusuna girmez. Dolayısıyla bir işletmenin bayilerine/başbayilerine yönelik olarak yaptığı ticari amaçlı hediye kampanyalarının veraset ve intikal vergisi ile alakası yoktur.
- Kazanç Vergileri Açısından:
Hediye Veren Yönünden:
Yarışma ve çekiliş sonucu verilen hediyeler ticarî faaliyetle ilgili bir gider kalemidir ve bu sebeple yapılan harcamalar hediyenin teslim edildiği dönemde gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilir. (GVK md.40/1) Çekilişi düzenleyen firmaların verdikleri hediyeler kendi ürünü olabileceği gibi dışarıdan satın alınmış veya ithal edilmiş olabilir. Gerek haricen temin edilen gerekse imal edilen ürünler, ticari faaliyetin genişlemesi veya devamına matuf olmaları sebebiyle işletme açısından bir pazarlama gideri olup, doğrudan sonuç hesaplarında yer alır. Malın aynına yönelik vergilerin kampanyayı düzenleyen tarafından üstlenilmesi halinde bu vergiler de aynı şekilde işleme tabi tutulur.
- Hediye Alan Yönünden:
Hediyeyi alan bayi/başbayi açısından ikramiye bedeli hasılattır. Hediye ise ayın olması münasebetiyle aktifin bir unsurudur. Kampanyayı düzenleyen firma hediye olarak bir ticari mal vermiş ise bu ikramiye stoklar hesabına şayet hediye amortismana tabi bir iktisadi kıymet niteliğine haiz ise bu takdirde duran varlıklar hesabının ilgili kalemine borç yazılır.
Bayi, hediyeyi işletmesine koymayıp şahsen sahip olmuşsa, hediye bedeli hasılat kaydedilir, karşılığında hediyeye şahsen sahip çıkan kişinin cari hesabına borç kaydı yapılır.
- Katma Değer Vergisi Açısından:
Hediye Veren Yönünden:
Katma Değer Vergisinin iki boyutu vardır. Birincisi verilecek hediyenin firma tarafından iktisabında yüklenilen KDV’nin indirimi, diğeri ise hediyenin talihliye teslimi esnasında KDV hesaplanıp hesaplanmayacağıdır.
İşletmelerin satışlarını arttırmak veya kendi tanıtımlarını yapmak amacıyla bedelsiz olarak vermiş oldukları hediyeler, faaliyetin devamı için yapılan diğer gider ve maliyet unsurlarından farksızdır. Dolayısıyla bu hediyelerin iktisabında yüklenilmiş olan KDV’lerin indirilmesi mümkün olup imali için yüklenilmiş ve indirim konusu yapılmış KDV’lerin de indirim iptaline tâbi tutulmasına gerek yoktur.
Kampanyayı düzenleyen işletme verdiği hediyeyi satın almış ise alış bedelini, kendi ürettiği malı veriyor ise emsal satış bedelini esas alarak KDV li fatura düzenlemesi uygun olur. (Hediye bedelsiz olarak verildiği, KDV Kanunu’nun 27 nci maddesi uyarınca bedelsizlik hali izah edilebildiğine göre, bu teslimde KDV hesaplanmaması gerektiği söylenebilir. Talihli bayiin keseceği karşı faturadaki KDV ile hediye teslimine ilişkin KDV birbirine mahsup olacaktır.)
Nihaitüketicilere yönelikolarak düzenlenen kampanyalarda ise satın alınan veya imal edilen malların ortada KDV Kanunu’nda tarif edilen türden bir teslim olmaması münasebetiyle ve ayrıca ikramiyelerin esasen işle ilgili olarak (vergiye tâbi işlemler dâhilindeki amaçlarla) sarf edilmesi nedeniyle KDV hesaplanmayacağı kuşkusuzdur. Dolayısıyla bu malların reklam amacıyla çekiliş sonucu talihlilere verilmesi olayının, KDV’ye tâbi olduğu söylenemez. Çünkü yapılan teslim işle ilgili bir gereğin yerine getirilmesi, (reklam yapılması), satışı yapılan mallara olan talebin korunması veya arttırılması yahut idame ettirilmesi amacıyla yapılmakta ve bu şekildeki sarflar, işle ilgili diğer gider ve sarflarda olduğu gibi KDV hesaplanmasını gerektirmemektedir. Nitekim Maliye Bakanlığı’nın konu ile ilgili olarak vermiş olduğu birçok mukteza bu anlayışı taşımaktadır.
Hediye Alan Yönünden
Hediyeyi fatura karşılığı alan bayiin, söz konusu hediyenin bedelsiz olması sebebiyle hediyeyi veren firmayı borçlandıracak bir işleme ihtiyacı vardır. Bu ihtiyacı giderecek olan işlem, karşı tarafa bir hizmet (ciro primi) faturası verilmesinden ibarettir. Esasen bu işlemin bir borç dekontuyla da yapabilmesi düşünülebilir. Ancak 26 no.lu KDV Tebliği’nin L/2 bölümünde belli bir dönem sonunda veya belli bir ciro aşıldığında yapılan iskontoların ciro primi sayılacağı ve bu türden kazanımların KDVli faturaya bağlanması gerektiği düzenlenmiştir. Tebliğdeki açıklamaların detayına girmeksizin olayın tarif edilen “ciro primi” kavramına uyan bir durum arz ettiğini kabul etmek gerekir. Çünkü üreticinin/ithalatçının bu hediyeyi ciro ödüllendirme amacı ile verdiği kuşkusuzdur. Hal böyle olunca Maliye idaresinin ciro primi olarak kabul edip KDV li faturaya bağlanması yönündeki düzenlemesinin esas alınması, sağlıklı ve tenkit riskinden uzak bir yol olarak görünmektedir. (Danıştay’ın ciro primlerinin KDV’nin konusuna girmediği yolunda çok sayıda kararı bulunduğunu da belirtmek isteriz.)
ÖRNEK:
“A” üretim işletmesi belli meblağdaki ciro başına bir kura numarası vermek suretiyle bayilerinden birine çekilişle bir kamyonet hediye edeceğini duyurmuş ve üreticinin şartını sağlayan bayiler çekilişe katılmıştır. Şanslı”B” bayii kamyoneti kazanmıştır.
Otomobilin üretici tarafından satın alınması:
……………………………………….//………………………………………….
157 DİĞER STOKLAR 25.000
Reklam malzemeleri
191 İNDİRİLECEK KDV 4.500
102 BANKALAR 29.500
Kamyonetin satın alınması
………………………………….//…………………………………………………..
Kamyonetin bayie fatura edilmesi :
…………………………………..//…………………………………………………..
120 ALICILAR 29.500
B Bayi
157 DİĞER STOKLAR 25.000
391 HESAPLANAN KDV 4.500
Kamyonetin bayiye teslimi
………………………………………//………………………………………………
Kamyonetin bayi tarafından teslim alınması:
254 TAŞITLAR 25.000
191 İNDİRİLECEK KDV 4.500
320 SATICILAR 29.500
Kamyonetin teslim alınması
…………………………………………….//……………………………………………………………..
Bedelsiz kamyonete ait ciro priminin fatura edilmesi:
…………………………………………………//…………………………………..
320 SATICILAR 29.500
391 HESAPLANAN KDV 4.500
679 DİĞER.OL.DIŞI GELİRLER25.000
Ciro priminin hasılat yazılması
………………………………………………..//…………………………………………………….
Ciro primi faturasının kaydı:
760 PAZARLAMA GİDERLERİ 25.000
Ciro Primi (Hediye Kampanya)
191 İNDİRİLECEK KDV 4.500
120 ALICILAR 29.500
Ciro priminin gider kaydı
……………………………………//……………………………………………
- YARIŞMA ve ÇEKİLİŞ NEDENİYLE İKRAMİYE VERME
1.1.2019 tarihinden itibaren 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b), (d) ve (e) bentlerinde yer alan istisna tutarları;
- Evlatlıklar dâhil, füruğ ve eşten her birine isabet eden miras hisselerinde 250.125 TL (füruğ bulunmaması halinde eşe isabet eden miras hissesinde 500.557 TL),
- İvazsız suretle meydana gelen intikallerde 5.760 TL,
- Para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve çekilişler ile 14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunda tanımlanan şans oyunlarında kazanılan ikramiyelerde 5.760 TL,
olarak dikkate alınacaktır.
Örnek 1: 15.02.2019 tarihinde düzenlenen yarışma programında bir kişi 490.000.00 lira nakit ikramiye kazanmıştır.
Yarışmada para kazanıldığında öncelikle toplam kazanılan tutar üzerinden istisna tutar düşülüp kalan tutar üzerinden vergi hesaplanıp ödenmelidir.
Söz konusu ikramiyenin ödenmesi esnasında tevkif edilecek vergi, istisnanın düşülmesinden sonra ilk 290.000,00 lira için %10 oranının uygulanması ve sonra gelen dilim için %15 uygulanması ile bulunur. Buna göre tevkif edilecek verginin hesaplanması şu şekilde olacaktır.
490.000,00 (– ) 5.750,00 = 484.250,00 İstisna sonrası kalan tutar
İlk dilim : 290.000,00 lira için %10 = 29.000,00 Lira
İkinci dilim : 484.250,00 (-) 290.000,00 = 194.250,00
194.250,00 lira için % 15 = 29.137,50 Lira
Olmak üzere toplam 29.000,00 (+) 29.137,50 = 58.137,50 lira veraset ve intikal vergisi vergi sorumluları tarafından ertesi ayın 20 nci günü akşamınakadar beyan edilerek süresi içinde ödenecektir.
Örnek 2: 16.04.2019 tarihinde, yarışma programında, “ Y “ isimli yarışmacının bir otomobil kazanmıştır. Söz konusu otomobilin fatura değeri 200.000,00 TL’dir.
Bu örnekte söz konusu yarışma programında, yarışmacıya ikramiye nakit olarak değil de ayın olarak verilmiştir. İkramiyenin aynî olarak verilmesi hâlinde % 10 stopaj yapılırken o malın fatura değeri esas alınacaktır.
200.000,00 (-) 5.750,00 = 194.250.00 Lira
194.250,00%10 = 19.425,00 lira ödenmesi gereken veraset ve intikal vergisi
Burada kazanılan otomobilin ayni olması sebebi ile “Y” adlı yarışmacıdan 19.425,00 TL tahsil edilip vergi dairesine ödendikten sonra araba teslim edilecektir.
YMM/BD HASAN SANCAK
KAYNAKÇA:
- 3065 Sayılı Yasa
- KDV genel tebliğleri
- Muhasebe Uygulama genel tebliğleri
- YMM Mehmet Maç
- YMM Ömer Kalın
- MuhasebeNews
