ERKEN EMEKLİ OLABİLME ŞARTLARI

Sigortalı olarak işe başlamadan önce malul olan, çalışma gücü kaybı oranı % 60’ın altında bulunan, erken yaşlanan ve maden işyerlerinin yeraltı işlerinde çalışan sigortalıların erken emekli olma koşulları farklılık arz ettiğinden alt başlıklar halinde konular tek tek ele alınarak açıklanmıştır.

ENGELLİ KAPSAMINDA ERKEN EMEKLİLİK KOŞULLARI

Bilindiği üzere 01.10.2008 tarihi öncesi engellilik nedeniyle erken emeklilik BAĞ-KUR kapsamın da sigortalılar faydalanmamaktaydılar. SSK kapsamında sigortalılar 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanun’un mülga 60. ve geçici 87. maddesindeki hükümlere tabidir([3]). 06.08.2003 tarihine kadar en az 15 yıldan beri sigortalı olma, en az 3600 gün prim ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu kapsamında vergi indiriminden faydalanma şartları aranmaktaydı. Ancak 06.08.2003 tarihi sonrası ise 4958 sayılı kanun ile özürlülere ilişkin yaşlılık aylığı bağlanması ile ilgili hükümler değiştirilmiş olup, sigortalıların işe giriş tarihlerine göre kademelendirme getirilmiştir([4]). Düzenlemeye göre;

Tablo: 4958 sayılı Kanun’un 32. maddesi ile 506 sayılı Kanun’un değişik mülga 60. maddesine göre hazırlanmıştır.

Sakatlık derecelerinin tespitinde ise Gelir Vergisi Kanunu’na atıfta bulunulduğundan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda 31. maddesinde kimlerin hangi derece sakat sayılacağı açıklanmaktadır. Anılan maddede  “Çalışma gücünün asgari % 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat, asgari % 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgari % 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır…” ibaresi öngörüldüğünden belirtilen şartlara göre işlem yapılmaktadır.

Yine 01.10.2008 tarihinden sonra ilk defa işe girecek olan engelliler 4\1-a yani SSK kapsamındaki sigortalılar gerekse de işe giriş tarihine bakılmaksızın 4/1-(b) yani BAĞ-KUR kapsamındaki sigortalılar çalışma güçlerindeki kayıplara göre erken emekli olma şartları;

• Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce yüzde 60 ve daha fazla oranda hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayanlara, en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak

• Çalışma gücündeki kayıp oranının; Yüzde 50 ile 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün, yüzde 40 ile 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün prim bildirilmiş olanlar herhangi bir yaşa bağlı olmadan özürlü sıfatıyla erken emekli olabilecekler([5]).

MADEN İŞYERLERİNİN YER ALTI İŞLERİNDE ÇALIŞANLARIN ERKEN EMEKLİLİK KOŞULLARI

01.10.2008 tarihinden önce maden işyerlerinin yeraltı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak çalışmaya başlayanlardan; Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işyerlerinde en az 20 yıldan beri sürekli çalışan ve bu işlerde en az 5000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara yazılı talepleri halinde yaş şartları aranmaksızın aylık bağlanmaktadır. Yine en az 25 yıldan beri yeraltı münavebeli işlerinde çalışan ve bu işlerde en az 4000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara da yazılı talepleri halinde yaş şartları aranmaksızın aylık bağlanmaktadır. Son olarak 50 yaşını doldurmuş olmak kaydıyla sigorta prim günlerinin en az 1800 günü yeraltı işlerinde geçirmiş olan işe giriş tarihi 08.09.1999’dan önce olan sigortalılar 5000 gün veya 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3600 gün, işe giriş tarihi 08.09.1999’dan sonra olan da sigortalılar 7000 gün veya 25 yıllık sigortalılık süresi ve en az 4500 prim gün sayısından aylık bağlanmaktadır. Ve çalışmalarının en az 1800 gün olmak kaydıyla 1/4 oranında sigorta prim günü ilave edilmektedir([6]).

01.10.2008 tarihinden sonra maden işyerlerinin yeraltı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak çalışmaya başlayanlar için aylığa hak kazanma koşulları 55 yaş, 20 yıllık sigortalılık süresi en az 7200 prim gün sayısı koşulları uygulanacaktır. Bu işyerlerinde geçen çalışmaların her yılı için 180 gün, prim ödeme gün sayılarına ilave edilecek ve yine bu işyerlerinde en az 1800 gün çalışmak koşuluyla emeklilik yaş hadlerinden indirim yapılacaktır([7]).

ERKEN YAŞLANAN SİGORTALILARIN ERKEN EMEKLİLİK KOŞULLARI

Kanunda erken yaşlanmış olduğu tespit edilen sigortalıların, yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık aylığından yararlanma imkanı bulunmaktadır. Erken yaşlanmış olduğunu tespit ettiren gerek 4/1-(a) gerekse 4/1-(b) sigortalılarının Kanun’un yürürlük tarihinden sonra tahsis talebinde bulunmaları 55 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 5400 gün sigorta prim günü tamamlamaları halinde bu haktan faydalanmaktadır. Kemal Akyol E-Yaklaşım / Eylül 2017 / Sayı: 297