Dış ticaret işlemleri muhasebesinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için şirketlerin planlı ve kontrollü olması gerekir. Tek Düzen Hesap Planı’na uyumlu ithalat ve ihracat işlemlerinin, muhasebenin temel kavramlarına ve muhasebe standartlarına uyum sağlaması kaçınılmazdır.
İhracatçı İhracata Başlamadan Önce Ne yapmalı
1. İhracata başlamadan önce İhracatçı: İhraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı birliğine üye olması
2. İhracat pazarlarının, sosyal, ekonomik ve politik yapıları, coğrafi konumları, sektörün endüstriyel yapısı, teknolojik gelişme durumu araştırılır.
3. İhracat konusu Ürün belirlenir.
4. İhracatçı profesyonel bir internet sitesi oluşturur.
5. İhracatçı, Dış Pazara Girişimini doğrudan kurduğu bir ihracat bölümü yardımıyla veya komisyoncular, acenteler vasıtası ile yapar. İhracatçılar kayıtlarında üretici, ana bayi, ara bayi veya toptancı gibi farklı dağıtım kanalı alternatifleri bulunmaktadır. Fiyatlar esnek olmalı ve maliyetlere göre doğru hesaplanmış olmalıdır. Ayrıca. İhraç edilen emtianın geri iade edilememesini önlemek için çok dikkatli bir şekilde secim yapmalıdır. Çünkü Dağıtım kanalları, ürünlerin ilk aşamada pazara sunulması ve daha sonra ise son kullanıcısına ulaştırılmasını kapsayan bir dizi aşamadan oluşmaktadır.
6. İhracatçılar, Eşyanın yurtdışında tabi tutulacağı yasaklar, kontroller ve izinler huşunda bilgi dolu olmalıdır.
VEDOP: Vergi Dairesi Otomasyon Programı (VEDOP): İhracat Gümrük Çıkış
Beyannamesi’ne verilen kapanma teyidinin ve fiili ihracat tarihinin, internet ortamında ilan edildiği sorgulama merkezidir.
İNTAÇ (fiili İhracat) Tarihi: İhraç konusu emtianın gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi’nde muayenesinin yapılıp yurt dışı edilecek araçlara yüklenmesi ve gümrük mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışları ifade etmektedir.
İhracat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi
Dış satımın karşılığı olarak ülkeye geldiği günkü döviz kuru değeri, dış satımın gerçekleştiği tarihi döviz kurundan yüksek veya düşük olabilmektedir.
Ödeme tarihindeki kur fiili ihracat tarihindeki kurdan büyükse; pozitif kur farkı oluşmaktadır.
Tahsil tarihindeki kur fiili ihracat tarihindeki kurdan küçükse; olumsuz kur farkı oluşmaktadır.
Örnek: İhracatçı MORGÜL A.Ş. ile Almanya mukimi EMONS SPEDİTİON GMBH unvanlı şirket arasında 100.000,00 $ tutarında mal ihracatı konulu sözleşme imzalamıştır.
İhracatçı Morgül A.Ş. 20.01.2025 günlü faturayı EMONS SPEDİTİON GMBH unvanlı şirket adına düzenlemiştir. Bu arada ihracatçı gümrük beyannamesi ile birlikte söz konusu ihraç malı gümrüğe beyan etmişlerdir.
Gümrük beyannamesindeki intaç tarihi 20.01.2025 tır.
İhracatın teslim biçimi FOB,
Ödeme şekli “Mal Mukabili Ödeme” dir.
Fiili ihracat tarihindeki kur 1$ = 30,45 TL’dir.
Paranın yatırıldığı Tarih: 27.02.2025
Paranın yatırıldığı tarihte kur 1$ = 29,15 TL’dir.
İhracatçı MORGÜL firmasının Muhasebe işlemleri
…………….20.01.2025……………………..
120 ALICILAR HESABI 3.045.000,00
120.EMONS SPEDİTİON GMBH
601 YURT DIŞI SATIŞLAR 3.045.000,00
601.01 Doğrudan Satışlar
100.000$ X 30,45 TL/$
İhracat gümrük beyannamesi ile yapılan ihracat kaydı
……………………27.02.2025……………………...
102 BANKALAR HESABI 2.915.000,00
102 AB Bankası DTH-Dolar
612 DİĞER İNDİRİMLER HESABI 130.000,00
612.02.01 İhracat Kur Farkları
120 ALICILAR HESABI 3.045.000,00
120. EMONS SPEDİTİON GMBH
100.000,00$ X ( 30,45 – 29,15 TL/$ ) = 130.000,00 TL
İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı.
……………………./…………………………
27.02.2025 Tarihindeki kurun 29,15 değil de 31,15 olduğunu var sayalım.
…………….27.02.2025……………….
102 BANKALAR HESABI 3.115.000,00
102. AB Bankası DTH-Dolar
120 ALICILAR HESABI 3.045.000,00
120 EMONS SPEDİTİON GMBH
601 YURT DIŞI SATIŞLAR 70.000,00
601.05 İhracat Kur Farkları
100.000,00$ X ( 31,15-30,45TL/$ ) = 70.000,00 TL
İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı.
…………………………/…………………………………….
Yurt dışı alıcısı cari hesabı ile bankaya gelen havale arasındaki pozitif kur farkı havalenin geldiği tarihe göre değişiklik gösterir.
İhracat hâsıla kıymeti cari yıldaki ihracat ile alakalı ise 601 YURT DIŞI SATIŞLAR Hesabına alacak, cari yıl hesapları kapandıktan sonraki yıla ait ise 646 KAMBİYO KARLARI Hesabına alacak kaybolunur.
Ülke dışı alıcı cari hesabı ile bankaya gelen havale arasındaki negatif kur farkı havalenin geldiği yıla göre değişiklik göstermektedir.
İhracat hâsıla kıymeti cari yıldaki ihracat ile alakalı ise 612 DİĞER İNDİRİMLER Hesabına borç cari yıl kapandıktan sonraki yarıyıla ait ise 656 KAMBİYO ZARARLARI Hesabına borç kaydedilir.
ÖRNEK: İhracatçı bir MORGÜL A.Ş. ile Almanya mukimi EMONS SPEDİTİON GMBH unvanlı şirket arasında 80.000,00 € tutarında mal ihracatı konulu sözleşme imzalamıştır.
İhracatçı Morgül A.Ş. 30.11.2024 günlü faturayı EMONS SPEDİTİON GMBH unvanlı şirket adına düzenlemiştir. Bu arada ihracatçı gümrük beyannamesi ile birlikte söz konusu ihraç malı gümrüğe beyan etmişlerdir.
Gümrük beyannamesindeki intaç tarihi 5.12.2024 tır.
İhracatın teslim biçimi FOB
Ödeme şekli “Mal Mukabili Ödeme ”tır.
Fiili ihracat tarihindeki kur 1€ = 34,40 TL’dir.
Paranın yatırıldığı Tarih: 27.02.2025
Paranın yatırıldığı tarihte kur 1€ = 31,15 TL’dir.
……………..05.12.2024………………………
120 ALICILAR HESABI 2.752.000,00
102.B Bankası DTH-Euro
601 YURT DIŞI SATIŞLAR 2.752.000,00
601.01 Doğrudan Satışlar
80.000€ X 34,40 TL/€ = 2.752.000,00
İhracat gümrük beyannamesi ile yapılan ihracat kaydı.
……………………………/…………………………….
27.02.2025 Tarihindeki kurunun 35.20 TL/€ olduğunu var sayalım
……………..27.02 2025……………………..
102 BANKALAR HESABI 2.816.000,00
102.B Bankası DTH-Euro
120 ALICILAR HESABI 2.752.000,00
120 EMONS SPEDİTİON GMBH
646 KAMBİYO KARLAR 64.000,00
646.04 İhracat Kur Farkları
80.000,00€ X ( 35,20 – 34.40 TL/€ ) = 64.000,00 TL
İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı.
…………………../………………………..
27.02.2025 Tarihindeki kurunun 33.20 TL/€ olduğunu var sayalım
…...……………….27.02.2025………………………..
102 BANKALAR HESABI 2.656.000,00
102.B Bankası DTH-Euro
656 KAMBİYO ZARARLARI 96.000,00
656.04 İhracat Kur Farkları
120 ALICILAR HESABI 2.752.000,00
120. EMONS SPEDİTİON GMBH
40.000€ X ( 9.48 - 8,15 TL/€ ) = 96.000,00 TL
İhracat bedelinin döviz tevdiat hesabına kaydı.
…………………………../……………………………..
İhraç Kaydıyla Satış İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi
Üretici firmalar, ürettikleri malları doğrudan yurtdışına ihraç edebilecekleri gibi ihraç kaydıyla ihracatçı işletmelere de satabilmektedirler. İmalatçı firmaların, yurtiçindeki işletmelere ihraç kaydıyla yapmış oldukları satışlar da ihracat sayılmaktadır.
İhraç kaydı ile yapılan satışlarda KDV tahsil edilmemektedir. Hesaplanmakta olup müşteriden tahsil edilmeyen KDV “192 DİĞER KDV Hesabının altında “Tecil Edilebilir KDV Hesabı” yardımcı hesabına kaydedilir.
ÖRNEK: KIRMIZIGÜL A.Ş. Kumaş üretmektedir. Bu üretim firması ürettiği kumaşların bir kısmını doğrudan ihraç etmekte ve bir kısmını da ihraç kaydı ile SARIGÜL DIŞ TİCARET A.Ş. ye ihraç kaydı ile satmaktadır. Ayrıca da yurt içine satışları vardır.
KIRMIZIGÜL A.Ş ile SARIGÜL DIŞ TİCARET A.Ş. aralarında 250.000,00€ tutarında kumaşın ihraç kaydı ile satışı için 27.01.2025 tarihinde sözleşme imzalamışlardır.
İhraç kaydı ile satış faturası 02.02.2025 tarihinde KIRMIZIGÜL A.Ş tarafından SARIGÜL DIŞ TİCARET A.Ş. adına düzenlenmiştir. Aynı tarihte söz konusu kumaşların sevkiyatı yapılmıştır.
02.02.2025 tarihi itibariyle Merkez Bankası Döviz Alış Kuru 1 € = 36,2322 TL’dir.
…………………….. 02.02.2025……………………
120 ALICILAR HESABI 9.058.050,00
120 SARIGÜL DIŞ TİCARET A.Ş.
192 DİĞER KDV HESABI 1.811.610,00
192.01 Tecil Edilebilir KDV
600 YURT İÇİ SATIŞLAR 9.058.050,00
600.02 İhraç Kaydıyla Satışlar
391 HESAPLANAN KDV 1.811.610,00
391.01.05 İhraç Kaydıyla Satış
250.000,00 € X 36,2322TL/€ = 9.058.050,00 TL
KDV = 250.000,00 € x 0,20 = 50.000,00€
KDV = 50.000,00€ X 36,2322 TL/€ = 1.811.610,00 TL
Faturalı ihraç kayıtlı satış kaydı
…………………………………………./…………………………………..
İhraç kaydıyla satış yapıldığında mallar 3 ay içerisinde ihraç edilmelidir ve ihracat yapılana kadar KDV ertelenir. Ertelenen KDV, 192 Diğer KDV Hesabı’nda bekletilir.
Ay sonunda KDV mahsubu yapılacağı zaman 391 no.lu hesaptaki KDV’nin 392 no.lu hesaba devredilmesi gerekir.
………………….28.02.2025………………….
391 HESAPLANAN KDV. 1.811.610,00
391.01.05 İhraç Kaydıyla Satış
392 DİĞER KDV HESABI 1.811.610,00
392.02 Tecil Edilen KDV
Mahsup işlemi.
………………./………………………….
İhracatın gerçekleştiği tarihte tecil edilen 1.811.610,00 TL’lik KDV tutarının izlendiği 192 ve 392 numaralı hesaplar karşılıklı olarak kapatılır.
YMM/BD HASAN SANCAK
Kaynakça
- 3065 sayılı KDV Yasası
