Çırak, bir meslek alanında, mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde (ustanın yanında) geliştiren kişidir.
Stajyer ise, öğretim süreci boyunca edindiği bilgiyi profesyonel anlamda pratiğe döken ve geçici süreyle çalışan kişidir.
Çırak ile stajyer arasındaki temel fark; çırak, mesleği temelden öğrenmeye başlarken, stajyer var olan bilgisini pratik açıdan geliştiren kişidir.
İşyerlerinde çırak çalıştırma zorunluluğuna ilişkin 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nda herhangi bir düzenleme bulunmuyor.
Ancak, stajyer çalıştırma zorunluluğuna dair 3308 sayılı Kanun'un 18'inci maddesinde yer alan hüküm gereği, 10 ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalışan sayılarının en az yüzde 5'i oranında mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumu öğrencilerine ise staj ve tamamlayıcı eğitim sağlamakla yükümlü.
Çırak ve mesleki eğitim görenlerin (stajyer) sigortalılığı
5510 sayılı Kanun'a göre, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler (stajyerler) için yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası hükümleri uygulanır.
Bu kişiler hizmet akdi kapsamında sigortalı sayılır.
Ancak, çıraklık ve stajyerlik süresince geçen sigortalılık süreleri emeklilik başlangıcı olarak kabul edilmiyor.
Bakmakla yükümlü olunan kişi statüsünde olmayan çırak ve stajyerler genel sağlık sigortası (GSS) kapsamında.
Bu kapsamda, yüzde 6 oranında sigorta primi ödeniyor.
Bu primin yüzde 1'i kısa vadeli sigorta kollarına, yüzde 5'i ise genel sağlık sigortası primine ait.
Aylık prime esas kazanç olarak brüt asgari ücretin yarısı esas alınır.
Bu sigortalıların prim ödeme yükümlüsü Millî Eğitim Bakanlığı veya eğitim gördükleri okullardır.
İsteğe bağlı (gönüllü) stajyerlik yapılabilir mi?
Öğrenciler, bilgi ve becerilerini artırmak ve tecrübe kazanmak amacıyla gönüllü staj yapmak isteyebilir.
Ancak, gönüllü stajyerlik yapmak isteyen öğrenciler için Millî Eğitim Bakanlığı veya eğitim gördükleri okullar tarafından iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yapılamıyor.
Bu nedenle, gönüllü stajyerler resmi olarak "stajyer" olarak kabul edilmez.
Gönüllü stajyerler, diğer işçiler gibi tüm sigorta kollarına tabi olarak sigortalı işe giriş işlemi yapılmakta ve asgari ücretten az olmamak kaydıyla hem kısa vadeli hem de uzun vadeli sigorta primi ödenir.
Çırak ve stajyerlerin iş kazası bildirimi
Çırak ve stajyerlerin işe giriş bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgesi verme yükümlülüğü, Millî Eğitim Bakanlığı veya öğrencilerin eğitim gördükleri okullara aittir.
Ancak, çırak ve stajyerlerin işyerlerinde çalıştıkları sırada meydana gelen kazalar "iş kazası" olarak sayılır.
Bu nedenle, iş kazası bildirimi yasal süresi içinde çalıştıkları işyerleri tarafından yapılmalı.
Çırak ve stajyerlerin istirahat raporlarına ilişkin çalışılmadığına dair bildirimler
Çırak ve stajyerlerin iş kazası, meslek hastalığı veya hastalık nedeniyle istirahat raporu almaları durumunda, çalışılmadığına dair bildirim işlemleri, çalıştıkları işyerleri tarafından değil, sigorta primlerini ödeyen Millî Eğitim Bakanlığı veya eğitim gördükleri okullar tarafından yapılmalı.
Çırak ve stajyer kapsamında sigorta girişi emeklilik başlangıcı sayılır mı?
Emeklilik hesaplamalarında sigortalılık başlangıcı, sigortalının uzun vadeli sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları) bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih olarak kabul edilir.
Çıraklık veya stajyerlik döneminde yalnızca kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık) primleri ödendiğinden, bu süreler emeklilik hesaplamalarında dikkate alınmaz.
Stajyerlik sigorta girişi olan kadınlar doğum borçlanması yapabilir mi?
Çıraklık veya stajyerlik nedeniyle sigorta girişi olan kadınlar doğum borçlanması yapabilir.
Ancak, staj başlangıcı veya çocukların doğum tarihleri emeklilik için başlangıç olarak kabul edilmez.
Emeklilik şartları, ilk uzun vadeli sigorta primi ödenen tarihten itibaren hesaplanır.
Borçlanma süresi, bu tarihten geri çekilerek emeklilik koşulları belirlenir.
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı, eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi, eski SGK Denetmeni
